Mỹ, EU, Nhật Bản và Anh đã công bố một loạt các biện pháp trừng phạt kinh tế và tài chính đối với Nga. Các động thái này diễn ra sau khi Tổng thống Nga Vladimir Putin ra lệnh cho quân đội tiến vào các khu vực Donetsk và Luhansk ở miền Đông Ukraina.

Ông Putin trước đó đã công nhận nền độc lập của thực thể này bất chấp bất chấp sự phản đối của cộng đồng quốc tế.

Những hình thức trừng phạt nào đã được công bố?

Các lệnh trừng phạt nhắm vào nhiều lĩnh vực khác nhau, đánh vào các tổ chức tài chính cụ thể cũng như một số cá nhân.

Đức cũng đã hoãn vô thời hạn việc cấp giấy chứng nhận cho đường ống Nord Stream 2, một đường ống dẫn khí đốt từ Biển Baltic kết nối với châu Âu thông qua Đức - đã hoàn thành nhưng chưa đi vào hoạt động.

Hôm thứ Năm, Tổng thống Mỹ Joe Biden cho biết các tổ chức tài chính của Nga như VEB và Promsvyazbank sẽ được đưa vào lệnh cấm vận. Vương quốc Anh cũng đã cấm giao dịch với Rossiya, IS Bank, GenBank, Promsvyazbank và Black Sea Bank.

Trong khi đó EU cho biết họ sẽ trừng phạt 351 thành viên Quốc hội, 27 cá nhân và thực thể của Nga mà EU cho là đang phá hoại chủ quyền của Ukraina.

Mỹ và Anh cũng sẽ nhắm đến một số cá nhân giàu có. EU vẫn chưa nêu tên các tổ chức mà họ sẽ cấm vận, nhưng các nguồn tin cho biết VEB và Promsvyazbank sẽ có tên trong danh sách.

Promsvyazbank là một ngân hàng quân đội và là ngân hàng duy nhất nằm trong danh sách các tổ chức tín dụng quan trọng của ngân hàng trung ương Nga.

Các biện pháp trừng phạt của Hoa Kỳ đối với VEB và Promsvyazbank nhằm đóng băng tài sản của các tổ chức này ở nước ngoài và sẽ chặn các doanh nghiệp Hoa Kỳ thực hiện các giao dịch.

Trong khi đó, Chủ tịch Ủy ban châu Âu Ursula von der Leyen cho biết EU sẽ cấm hoạt động thương mại giữa khối và hai khu vực ly khai Donetsk và Luhansk, một động thái mà khối cũng đã thực hiện khi Nga sáp nhập Crimea vào năm 2014.

Ngăn chặn các khoản vay ở nước ngoài?

Mỹ, EU và Nhật Bản đều đã thực hiện các biện pháp hạn chế khả năng vay nợ của Nga trên thị trường quốc tế.

"Chúng tôi đã cắt chính phủ Nga khỏi nguồn tài chính của phương Tây", TT Biden nói.

TT Biden cho biết:"Nga không còn có thể huy động tiền từ phương Tây và cũng không thể tiếp cận các khoản vay mới trên của chúng tôi cũng như của châu Âu"

Trong khi đó bà Von der Leyen cho biết: "Chúng tôi đang hạn chế khả năng huy động vốn của chính phủ Nga trên thị trường tài chính của EU. Chúng tôi sẽ siết chặt nhất có thể".

Thủ tướng Nhật Bản Fumio Kishida cũng cấm Nga phát hành trái phiếu tại Nhật Bản.

Các nhà đầu tư Mỹ đã bị cấm mua các khoản nợ mới bằng đồng USD của Nga kể từ khi Crimea sáp nhập vào năm 2014, trong khi các ngân hàng Mỹ không được phép tham gia vào thị trường sơ cấp của Nga đối với trái phiếu bằng đồng rúp kể từ năm 2019 và 2021.

Bộ Tài chính Mỹ cho biết các biện pháp mới sẽ cấm các ngân hàng Mỹ tham gia vào thị trường thứ cấp của Nga đối với trái phiếu phát hành sau ngày 1/3.

"Thông điệp từ Mỹ rất rõ ràng, chúng tôi không muốn các nhà đầu tư nắm giữ tài sản của Nga", Tim Ash, chiến lược gia cấp cao về trái phiếu của EM tại BlueBay Asset Management, nói với Reuters.

Các biện pháp trừng phạt sẽ hiệu quả như thế nào?

Các biện pháp trừng phạt dường như có ít tác động tới Nga.

Các ngân hàng quốc doanh lớn của Nga không được đưa vào danh sách và hầu như tất cả các ngân hàng bị cấm vận đều là những đơn vị cho vay tương đối nhỏ. Cổ phiếu của các ngân hàng lớn nhất của Nga bao gồm Sberbank và VTB đã tăng vọt sau khi các nước phương Tây không đưa vào danh sách cấm vận.

Các biện pháp trừng phạt được áp đặt sau khi sáp nhập Crimea là đáng kể hơn, và nhiều biện pháp trong số đó vẫn được giữ nguyên.

Các chuyên gia cho rằng Nga thời điểm hiện tại khác xa so với năm 2014. Nước này đã xoay trục khỏi để thoát khỏi sự lệ thuộc vào USD và từ các nguồn thu nước ngoài nói chung. Theo các nhà phân tích của VTB, tỷ lệ nắm giữ nợ bằng đồng rúp của nước ngoài, được gọi là OFZ, chỉ là 18%.

Các biện pháp mới của Hoa Kỳ chỉ đơn giản là mở rộng các hạn chế đã có từ nhiều năm nay. Nga có dự trữ ngoại tệ hơn 600 tỷ USD (529 tỷ Euro) và Elina Ribakova, một nhà kinh tế tại Viện Tài chính Quốc tế, nói với Reuters rằng các lệnh trừng phạt sẽ có rất ít tác dụng.

"Vị thế tài chính của Nga đang ở mức dư thừa và Nga đang thừa tiền", bà nói.

Sẽ có thêm những biện pháp trừng phạt nào khác?

Các đồng minh phương Tây vẫn có những lựa chọn trừng phạt hà khắc hơn để đáp trả việc Nga thực hiện chiến dịch quân sự tại vùng Donbas mà Ukraina gọi là "một cuộc xâm lược toàn diện".

Một trong những lựa chọn đó là nhắm mục tiêu vào các ngân hàng nhà nước lớn của Nga, vốn rất quan trọng đối với việc cung cấp tài chính cho ngành năng lượng của đất nước. Một quan chức Mỹ giấu tên nói với Financial Times rằng, nếu cuộc chiến này tiếp diễn, chúng tôi sẵn sàng nhấn nút để thực hiện thêm hành động đối với các tổ chức tài chính lớn nhất của Nga, bao gồm Sberbank và VTB, những tổ chức đang nắm giữ gần 750 tỷ USD tài sản”.

Ngoài ra, phương Tây còn có lựa chọn quan trọng khác là cắt Nga ra khỏi SWIFT – một mạng lưới thanh toán quốc tế chính. Để đề phòng lệnh cấm có thể xảy ra, Nga đã phát triển một hệ thống thay thế có tên là SPFS, xử lý khoảng 20% ​​các khoản thanh toán trong nước.

Ngoài ra còn có một số lựa chọn khác nữa bao gồm kiểm soát nhập khẩu nhằm vào các lĩnh vực quan trọng của Nga bao gồm chip bán dẫn.

Nhưng những lựa chọn đó vẫn đi kèm với rủi ro lớn.

Việc cấm vận nhắm vào các ngân hàng lớn của Nga có thể dẫn đến việc nguồn cung năng lượng bị cắt khỏi châu Âu, một trong những phương án trả đũa chính dành mà Nga có thể thực hiện. Sau động thái đình chỉ thỏa thuận Nord Stream 2 của Đức vào thứ Ba, cựu Tổng thống Nga Dmitry Medvedev đã tweet: "Chào mừng bạn đến với thế giới mới đầy dũng cảm, nơi người châu Âu sẽ sớm trả 2.000 euro cho 1.000 mét khối khí đốt tự nhiên!.

Việc cắt bỏ quyền truy cập của Nga vào SWIFT cũng mang lại rủi ro. Trong khi các ngân hàng của Nga sẽ bị ảnh hưởng, nhiều chủ nợ châu Âu cũng có nguy cơ không lấy lại được tiền. Các ngân hàng châu Âu ở Áo, Pháp và Ý nằm trong số những ngân hàng tiếp xúc nhiều nhất với Nga.