Sau động thái áp đặt luật an ninh quốc gia ở Hong Kong, một câu hỏi mới và rắc rối đột nhiên xuất hiện đối với Bắc Kinh. Đó là liệu chính quyền Tổng thống Mỹ Donald Trump có lạm dụng sức mạnh của đồng USD để làm tổn thương Trung Quốc hay không?

Trường hợp Trung Quốc sẽ bị Mỹ đối xử như với Nga hay Iran xác suất rất thấp. Tổng thống Mỹ Donald Trump cũng không đề cập đến các biện pháp trừng phạt đối với các tổ chức tài chính Hong Kong hay Trung Quốc. Mặc dù vậy, nguy cơ của một cuộc chiến tài chính, bao gồm bị loại khỏi hệ thống thanh toán bằng USD , không còn là điều không thể tưởng tượng đối với Trung Quốc.

Bắc Kinh có lý do để lo ngại Tổng thống Mỹ Donald Trump cô lập Trung Quốc khỏi hệ thống thanh toán bằng đồng USD.

Nếu Washington cắt hệ thống tài chính và doanh nghiệp của Trung Quốc khỏi hệ thống thanh toán bằng USD – vốn được củng cố bởi cơ sở hạ tầng như hệ thống nhắn tin thanh toán quốc tế Swift và hệ thống thanh toán liên ngân hàng Clearing House – thì đó có thể là khởi đầu một cơn sóng thần tài chính toàn cầu, các quan chức Trung Quốc và nhà phân tích cho biết.

Đây rõ ràng là một “ lựa chọn nguyên tử ” (hay “lựa chọn hạt nhân”, nguyên văn: nuclear option , ám chỉ phản ứng cực đoan trong một tình huống nhất định) của Mỹ. Một quan chức ẩn danh của Trung Quốc, người đã được thông báo về các cuộc họp nội bộ nhằm chuẩn bị đối sách trước những phản ứng có thể có của Mỹ khi Bắc Kinh áp đặt luật an ninh quốc gia cho Hong Kong.

Theo quan chức này, các cuộc thảo luận đó nhận định rằng, “lựa chọn nguyên tử” của Mỹ nếu xảy ra, điều đó sẽ làm tổn thương Trung Quốc, nhưng có lẽ đồng thời sẽ làm Mỹ tổn hại nhiều hơn, theo SCMP.

Nguồn tin nói trên cũng cho biết thêm, kịch bản này vẫn được Bắc Kinh đánh giá ít có khả năng xảy ra và nếu xảy ra thì đó là hành động cuối cùng. “Một hành động như vậy sẽ đẩy hai siêu cường quốc tiến gần tới một cuộc chiến tranh nóng hơn là chiến tranh lạnh, quan chức Trung Quốc nói.

Trong trường hợp Mỹ sử dụng “nuclear option”, điều đó có thể làm thay đổi nghiêm trọng nền kinh tế của thế giới trong nhiều năm tới.

Giống như các quốc gia khác trên thế giới, Trung Quốc dựa vào đồng USD như một phương tiện thanh toán cho hầu hết các hoạt động thương mại, tài chính và đầu tư quốc tế. Trong đó các tổ chức tài chính ở Hong Kong thường đóng vai trò cửa ngõ.

Quan điểm của Bắc Kinh về đồng USD rất phức tạp. Một mặt, Trung Quốc là nước dự trữ ngoại hối lớn nhất thế giới, mà trong đó có hơn một nửa là USD. Bắc Kinh cũng coi đồng USD là loại tài sản chiến lược, hạn chế người dân đổi nhân dân tệ lấy đồng USD và giám sát chặt chẽ việc các doanh nghiệp chuyển USD ra khỏi đất nước.

Nhưng mặt khác, trong thập kỷ qua Bắc Kinh đã cố gắng hết sức nhằm làm suy yếu đồng USD. Năm 2009, cựu thống đốc ngân hàng trung ương Trung Quốc đã đề xuất rằng nên tạo ra một loại siêu tiền tệ mới để thay thế đồng USD.

Trung Quốc đã khuyến khích sử dụng đồng nhân dân tệ trong các giao dịch quốc tế. Nước này đã lập ra sàn giao dịch dầu thô Thượng Hải để giao dịch hợp đồng tương lai bằng đồng nhân dân tệ, đồng thời phát triển hệ thống thanh toán nhân dân tệ xuyên quốc gia, ký kết hàng chục giao dịch hoán đổi tiền tệ song phương và thành lập ngân hàng đa phương riêng.

Tuy nhiên, những nỗ lực này chỉ đạt được thành công hạn chế, vì đồng USD vẫn là lựa chọn hàng đầu của các doanh nghiệp, nhà đầu tư và ngân hàng trung ương các quốc gia trên toàn thế giới. Số liệu mới nhất cho thấy, đồng nhân dân tệ chỉ chiếm 1,66% giao dịch thanh toán quốc tế so với 43% của USD.

Trung Quốc đang này càng lo Mỹ sẽ làm suy yếu hoặc phá vỡ các liên kết nói trên, tước quyền Bắc kinh tiếp cận nguồn tài chính toàn cầu, đồng thời làm suy yếu vị thế trung tâm tài chính quốc tế của Hong Kong và phá giá USD trong cuộc đối đầu với nước này.

Nguy cơ bị loại khỏi hệ thống thanh toán bằng USD không còn là điều không thể tưởng tượng đối với Trung Quốc.

Trung Quốc đã khuyến khích sử dụng đồng nhân dân tệ trong giao thương quốc tế. Họ đã cho ra đời sàn dầu thô Thượng Hải để giao dịch hợp đồng tương lai bằng nhân dân tệ, phát triển một hệ thống thanh toán nhân dân tệ xuyên quốc gia, ký kết hàng chục giao dịch hoán đổi tiền tệ song phương, đồng thời thành lập ngân hàng đa phương riêng.

Tuy nhiên, những nỗ lực của Bắc Kinh chỉ đạt được thành công hạn chế, vì USD vẫn là lựa chọn hàng đầu của các doanh nghiệp, nhà đầu tư và ngân hàng trung ương trên các quốc gia trên toàn thế giới. Việc sử dụng quốc tế của đồng nhân dân tệ bị giới hạn hơn nhiều so với đồng USD. Số liệu chính thức mới nhất cho thấy, đồng nhân dân tệ chỉ chiếm 1,66% giao dịch thanh toán quốc tế so với 43% của USD.

Ngoài ra, hơn 70% trường hợp thanh toán quốc tế bằng nhân dân tệ trên thế giới chỉ diễn ra tại Hồng Kông, nơi có hệ thống tài chính và tiền tệ riêng biệt. Bởi vì đồng đô la Hồng Kông được neo bởi USD và có thể tự do chuyển đổi sang các loại tiền tệ khác, được xem như một phương tiện để Trung Quốc tiếp cận vốn toàn cầu.

Mỹ có thể bắt nạt Iran và Venezuela, hai nước nhỏ và yếu về kinh tế lẫn chính trị trên trường quốc tế. Nhưng quy mô nền kinh tế và vị thế chính trị của Trung Quốc quá lớn, nên Mỹ chưa dám thực hiện các biện pháp cực đoan. Francis Lui Ting-ming, giáo sư trường Đại học Khoa học Hong Kong, cho biết việc loại Trung Quốc khỏi hệ thống thanh toán bằng USD sẽ phản tác dụng, vì Washington cần Bắc Kinh tiếp tục mua nợ quốc gia hiện đang tăng nhanh.

Theo số liệu mới nhất, Trung Quốc nắm giữ 1.100 tỷ USD chứng khoán Kho bạc Mỹ, tương đương khoảng 4,4% tổng nợ quốc gia của Mỹ. Nếu Mỹ cô lập Trung Quốc khỏi hệ thống thanh toán bằng USD toàn cầu, Bắc Kinh sẽ tăng tốc quốc tế hóa đồng nhân dân tệ và đẩy nhanh nỗ lực tạo ra một hệ thống tiền tệ toàn cầu không phụ thuộc vào USD.

Cao Yuanzheng, nhà phân tích thuộc Bank of China International, cho biết bất kỳ nỗ lực nào của Mỹ nhằm cô lập Trung Quốc khỏi hệ thống thanh toán bằng USD có thể sẽ đẩy nhanh sự hình thành một trật tự tiền tệ quốc tế mới, thay thế cho hệ thống đang vận hành kể từ sau Thế chiến II. Hệ thống tiền tệ mới nếu xuất hiện, sẽ được định hìng trong 20 - 30 năm tới.