Năm 2015, đoạn phim ghi lại hình ảnh một con rùa biển ở Costa Rica bị mắc kẹt với ống hút nhựa trong hốc mũi khởi nguồn bùng phát chiến dịch "nói không với ống hút nhựa". Một thống kê của Hiệp hội Nghiên cứu biển Hoa Kỳ thực hiện năm 2018 cho thấy có hơn 8,3 tỉ ống hút nhựa đang làm ô nhiễm gần như tất cả các bãi biển trên toàn thế giới. 

Nhiều quán cà phê, nhà hàng đang sử dụng những loại ống hút thân thiện với môi trường như ống hút làm từ bã mía, gạo, ống hút tre, inox … Các loại ống hút dùng xong bỏ đi vẫn không làm ảnh hưởng đến môi trường như rác thải nhựa khó phân hủy, gây độc hại cho môi trường. Đây là một tín hiệu tích cực đáng mừng, rất cần được khuyến khích mở rộng để bảo vệ môi trường. 

Trăm hoa đua nở

Đầu tiên phải kể đến ống hút cỏ, được làm từ chất liệu hoàn toàn tự nhiên. Cỏ bàng là một loại cây thuộc họ cói, thân rỗng, phổ biến ở khu vực Đồng bằng Sông Cửu Long. Ống cỏ thu về được cắt đoạn theo kích thước phù hợp, độ dài khoảng 20cm, đường kính khá nhỏ 4,5-6,5 mm. Ống hút cỏ được người dùng ưa chuộng bởi nó có mùi thơm dịu tự nhiên, có thể phân hủy sinh học nhanh, cực kỳ thân thiện với môi trường.

Ống hút cỏ tươi dùng tốt nhất khoảng một tuần, bảo quản trong ngăn mát tủ lạnh. Ống hút cỏ khô có thể dùng được trong khoảng 3-6 tháng nếu bảo quản dưới nhiệt độ thường. Trên thị trường ống hút thân thiện môi trường hiện nay, ống hút cỏ có giá thành rẻ nhất, khoảng 250-400 đồng/ống.

Cũng là một sản phẩm đến từ thiên nhiên, ống hút tre có kích thước tương đương ống hút thông thường khoảng 20cm, đường kính 7-8 mm nên sử dụng thoải mái hơn ống hút cỏ. Ống hút tre mặt ngoài có độ trơn nhẵn của vỏ tre, bên trong có lớp lụa, khi sử dụng có mùi tre đặc trưng thanh nhẹ. Ống hút bằng tre có thể tái sử dụng rất nhiều lần, tuy nhiên việc vệ sinh bên trong lòng ống khá khó khăn. Giá bán loại ống hút này trung bình từ 5.000- 10.000 đồng/ống.

Ống hút gạo có màu sắc khá bắt mắt.

Gần đây, cộng đồng yêu môi trường cũng chú ý đến loại ống hút có thể ăn được làm từ gạo. Ống hút có nhiều kích thước khác nhau tiện dụng cho cả thức uống như trà sữa, trân châu. Ngoài màu trắng, ống hút gạo còn có thêm các màu xanh, tím, đen… được chiết xuất từ tinh chất lá mùng tơi, củ dền và mè đen…

Do được làm từ nguyên liệu chính là gạo nên ống hút có thể ăn được, tuy nhiên nhà sản xuất khuyến cáo không nên sử dụng ống hút gạo quá nhiều trong ngày. Ống hút giữ nguyên dạng trong môi trường nước thường từ 30 đến 120 phút, có thể bảo quản khoảng 18 tháng. Tuy nhiên, gần như không thể sử dụng cho thức uống nóng. Một bịch ống hút gạo 500g có giá khoảng 45.000 - 65.000 đồng.

Một loại ống hút thân thiện môi trường khác cũng thường được nhắc tới là ống hút bằng kim loại được làm từ thép không gỉ. Ống hút inox có giá thành cao nhưng bù lại sử dụng lâu bền. Sau khi sử dụng, vệ sinh sạch sẽ ống hút là có thể sử dụng lại. Vì làm từ kim loại nên sản phẩm dẫn nhiệt tốt, khi uống nóng cần cẩn thận bị bỏng miệng. Hiện ống hút kim loại có nhiều loại với giá cả khác nhau, dao động từ 20.000 - 60.000 đồng/ống, tùy loại.

Ống hút inox vệ sinh sạch có thể dùng lại, giá thành khá cao.

Được cho là sản phẩm thân thiện với môi trường ra đời thay thế cho ống hút nhựa sớm nhất, ống hút giấy phân hủy sinh học cấu tạo từ loại giấy cao cấp được tráng bằng nhựa axit polylatic (PLA) có khả năng chống thấm nước. Loại ống hút dùng một lần này được làm từ giấy có nguồn gốc từ cây ngô, mía…, có nhiều màu sắc, mẫu mã đa dạng chẳng kém gì ống hút nhựa, nhiều kích cỡ dài ngắn khác nhau. Giá bán khoảng từ 500 - 1.000 đồng/ống trở lên, tùy kiểu dáng mẫu mã in ấn.

Ngoài ra, còn có loại ống hút làm từ bã mía, thủy tinh, mỳ ống… Bên cạnh đó cũng có các sản phẩm thân thiện với môi trường như hộp cơm được làm từ bột giấy gỗ, bã mía được nhà sản xuất quảng bá là sản phẩm 100% nguồn gốc thiên nhiên, thân thiện với môi trường, an toàn với người sử dụng. Tuy nhiên, còn khá nhiều vấn đề xung quanh việc tiếp cận với các sản phẩm thân thiện môi trường này.

Giá cao, an toàn vệ sinh chưa đảm bảo

Giá thành cao là vấn đề đầu tiên người tiêu dùng đối mặt khi tiếp cận với ống hút thân thiện môi trường. Tất cả các loại ống hút “xanh” đều có giá thành cao hơn ống hút nhựa. Bên cạnh đó, an toàn vệ sinh là khúc mắc lớn của nhiều người dùng ống hút thân thiện môi trường. Đặc biệt với ống hút tre, vì khó rửa nên nhiều quán chưa có quy trình làm vệ sinh tốt, dẫn đến nhiều khách hàng phản cảm khi sử dụng.

“Đúng là thân thiện với môi trường, nhưng tôi thực sự rất quan ngại về sự thân thiện với sức khoẻ. Tôi đã dùng đồ uống ở các quán sử dụng loại ống hút này, như một trào lưu độc lạ. Giá thành cao nên hầu hết các ống hút này được quán rửa để sử dụng lại. Những đầu ống đen xì và xơ các dăm tre, đầy những dấu răng của người dùng trước và có khi còn thấy vết son nữa”, bạn Vỹ Lê chia sẻ.

Ống hút từ thiên nhiên dễ chứa mầm bệnh nếu không xử lý kỹ.

Mặt khác, gỗ dễ bị ẩm nên cũng dễ bị nấm hay phát sinh vi khuẩn trong ống hút bằng các loại gỗ, tre… Độ bền của ống hút tre phụ thuộc vào cách bảo quản của người dùng, nếu bảo quản không cẩn thận, ống hút có thể sẽ bị nấm mốc bên trong lòng ống khó có thể làm sạch và tái sử dụng. Chuyên gia an toàn thực phẩm Vũ Thế Thành đánh giá, chỉ khi ống hút tre bị mốc mới có vấn đề đối với sức khỏe; tuy nhiên, ống hút tre cũng chỉ nên dùng một lần.

Ống hút cỏ, sậy được lấy từ tự nhiên có thể chứa mầm bệnh nếu không xử lý kỹ. Bảo quản như thế nào là vấn nạn đau đầu của người sử dụng ống hút cỏ. Ống hút cỏ tươi bảo quản trong tủ lạnh, cũng chỉ dùng được không quá 10 ngày. Nếu để ở nhiệt độ thường, ống hút sẽ bị héo và xuất hiện các vết nứt, không sử dụng được.

“Ống hút cỏ khô 100 ống dùng vài tháng, làm cách nào để ức chế nấm mốc phát triển?”, chị Huỳnh Thị Lan – một khách hàng đang loay hoay lựa chọn các sản phẩm ống hút thân thiện môi trường, đưa ra thắc mắc.

Song song đó, vấn đề nhiều cơ sở sản xuất sử dụng hóa chất để chống mối mọt, ẩm mốc khi bảo quản tre, gỗ cũng khiến người tiêu dùng e ngại.

Ống hút bột gạo có thể ăn trực tiếp khi dùng nhưng sản xuất thủ công thô sơ, dây chuyền sản xuất không khép kín nên chưa đảm bảo an toàn thực phẩm. Việc bảo quản ống hút bột gạo cũng đang là vấn đề cần lưu tâm, bởi khi bảo quản không tốt sẽ gây ra ẩm mốc cho sản phẩm, ảnh hưởng đến sức khỏe người dùng.

Ngoài ra, ống hút bột gạo dễ bị nhão ra trong quá trình sử dụng, khiến nước uống thay đổi khẩu vị cũng như rất bất tiện cho khách hàng. Tương tự với ống hút gạo, trong quá trình sản xuất ống hút giấy nếu quy trình không được đảm bảo vệ sinh, bột giấy, màu giấy có thể gây ảnh hưởng đến sức khỏe khi sử dụng. Đa số khách hàng phàn nàn rằng ống hút giấy có vị lạ và tan quá nhanh. Chúng thậm chí bị nhão ra trước khi người dùng kịp uống xong ly nước.

Trải nghiệm không thoải mái của người sử dụng không phải vấn đề duy nhất ở ống hút giấy. Ống hút giấy cũng không thực sự dễ phân hủy như chúng ta nghĩ. Theo Chung Shan-shan, giám đốc khoa học về quản lý sức khỏe cộng đồng và môi trường tại Đại học Baptist Hong Kong, dù có khả năng phân hủy sinh học nhưng cũng sẽ mất rất nhiều thời gian để phân hủy nếu sản phẩm chứa nhiều bột giấy. Có những tờ báo giấy ở bãi rác, thậm chí chí sau 10, 20 năm, vẫn còn đọc được chữ trên đó.

Riêng ống hút kim loại, ưu điểm là bền nhưng giá thành rất cao, khá bất tiện vì phải vệ sinh sau mỗi lần sử dụng. Hiện nhiều sản phẩm ống hút kim loại ngoài thị trường có nguồn gốc chưa rõ ràng, phần lớn được nhập khẩu từ Trung Quốc. Vì vậy chưa có cơ quan nào chứng nhận các kim loại này an toàn cho người dùng. Đặc biệt  trường hợp người sử dụng bất cẩn hoặc đùa giỡn rất dễ bị thương khi bị ống hút chọc vào. Mới đây, một phụ nữ người Anh sau khi ngã sấp vào chiếc ống hút bằng kim loại, bị chiếc ống hút xuyên qua đầu.

Theo Sở An toàn Sản phầm tiêu dùng của Mỹ, năm 2016, hãng Starbucks đã thu hồi 2,5 triệu ống hút bằng thép không gỉ do có những báo cáo về việc trẻ em bị xây xước miệng khi dùng những ống hút này.

Bác sĩ Trần Văn Ký, Hội Khoa Học Kỹ thuật An toàn thực phẩm Việt Nam, khuyến cáo, những dụng cụ chứa đựng thực phẩm làm từ nguyên liệu thiên nhiên thay thế sản phẩm nhựa được khuyến khích sử dụng là tốt nhưng phải có sự nghiên cứu, kiểm tra, đánh giá của cơ quan chức năng để xác định sản phẩm là an toàn để người tiêu dùng yên tâm sử dụng.

Cũng theo bác sỹ Ký, xu hướng thế giới chủ yếu dùng sản phẩm tráng men, hoặc inox đặc, không dùng sản phẩm inox rỗng vì khó vệ sinh. Khi không được vệ sinh sạch bên trong sẽ sinh vi khuẩn, nấm mốc gây bệnh cho người sử dụng.

Hiện nay, trên thị trường xuất hiện rất nhiều sản phẩm thân thiện với môi trường. Người tiêu dùng cần cẩn trọng khi dùng sản phẩm, phải tìm hiểu kỹ thông tin về an toàn chất lượng trước khi mua. Ngoài ra, người tiêu dùng cần xem kỹ thông tin nhãn mác, nguồn gốc xuất xứ rõ ràng, đã được cơ quan chức năng kiểm tra, đánh giá xác định an toàn để đảm bảo sức khỏe của mình.