Tức giận trước những nỗ lực của Mỹ nhằm cắt đứt quyền tiếp cận công nghệ để sản xuất chip máy tính tiên tiến, các nhà lãnh đạo Trung Quốc dường như đang phải vật lộn để tìm ra cách trả đũa mà không làm tổn hại đến tham vọng của chính họ trong lĩnh vực viễn thông, trí tuệ nhân tạo và các ngành công nghiệp khác.

Chính phủ Trung Quốc coi những con chip được sử dụng trong mọi thứ, từ điện thoại đến thiết bị nhà bếp cho đến máy bay chiến đấu là tài sản quan trọng trong cuộc cạnh tranh chiến lược với Washington và nỗ lực đạt được sự giàu có và ảnh hưởng toàn cầu. 

Một nhà khoa học Trung Quốc đã viết trong một tạp chí chính thức vào tháng 2 rằng chip là trung tâm của một "cuộc chiến công nghệ".

Trung Quốc có các xưởng đúc chip của riêng mình, nhưng họ chỉ cung cấp các bộ xử lý cấp thấp được sử dụng trong ô tô và thiết bị gia dụng. 

Chính phủ Mỹ, bắt đầu dưới thời ông Donald Trump, đang cắt quyền truy cập vào một loạt các công cụ để sản xuất chip cho máy chủ, AI và các ứng dụng tiên tiến khác. Nhật Bản và Hà Lan đã tham gia hạn chế tiếp cận công nghệ mà họ cho rằng có thể được sử dụng để chế tạo vũ khí.

Theo hãng tin AP, Bắc Kinh đã chậm trả đũa các công ty Mỹ, có thể để tránh làm gián đoạn các ngành công nghiệp Trung Quốc lắp ráp hầu hết điện thoại thông minh, máy tính bảng và các thiết bị điện tử tiêu dùng khác trên thế giới. Họ nhập khẩu chip nước ngoài trị giá hơn 300 tỷ USD mỗi năm.

Trung Quốc đang chi hàng tỷ USD để cố gắng tăng tốc phát triển chip và giảm nhu cầu sử dụng công nghệ nước ngoài.

Khiếu nại lớn nhất của Trung Quốc: Họ bị chặn mua một chiếc máy chỉ có sẵn từ một công ty Hà Lan, ASML, sử dụng ánh sáng cực tím để khắc các mạch vào chip silicon trên thang đo tính bằng nanomet, hoặc một phần tỷ mét. Không có điều đó, những nỗ lực của Trung Quốc nhằm tạo ra các bóng bán dẫn nhanh hơn và hiệu quả hơn bằng cách đóng gói chúng chặt chẽ hơn trên các mảnh silicon có kích thước bằng móng tay sẽ bị đình trệ.

Sản xuất chip xử lý đòi hỏi khoảng 1.500 bước và công nghệ thuộc sở hữu của các nhà cung cấp Mỹ, Châu Âu, Nhật Bản và các nhà cung cấp khác.

"Trung Quốc sẽ không nuốt chửng mọi thứ. Nếu thiệt hại xảy ra, chúng tôi phải hành động để tự bảo vệ mình", Đại sứ Trung Quốc tại Hà Lan Tan Jian nói với tờ Financieele Dagblad của Hà Lan.

"Tôi sẽ không suy đoán xem đó có thể là gì," Tan nói. "Đó sẽ không chỉ là những lời cay nghiệt."

Cuộc xung đột đã đưa ra những cảnh báo rằng thế giới có thể tách rời hoặc chia thành các lĩnh vực riêng biệt với các tiêu chuẩn công nghệ không tương thích, nghĩa là máy tính, điện thoại thông minh và các sản phẩm khác từ một khu vực sẽ không hoạt động ở những khu vực khác. Điều đó sẽ làm tăng chi phí và có thể làm chậm quá trình đổi mới.

Thủ tướng Lý Hiển Long của Singapore cho biết tại một diễn đàn kinh tế ở Trung Quốc vào tháng trước: "Sự phân chia trong các hệ thống công nghệ và kinh tế đang ngày càng sâu sắc. "Điều này sẽ áp đặt một chi phí kinh tế rất lớn".

Quan hệ Mỹ-Trung đang ở mức thấp nhất trong nhiều thập kỷ do các tranh chấp về an ninh, cách đối xử của Bắc Kinh với Hong Kong, tranh chấp lãnh thổ và thặng dư thương mại hàng tỷ USD của Trung Quốc.

Ông Handel Jones, Giám đốc điều hành của International Business Strategies, một nhà tư vấn ngành công nghệ cho biết, các ngành công nghiệp Trung Quốc sẽ "đụng tường" vào năm 2025 hoặc 2026 nếu họ không thể có chip thế hệ tiếp theo hoặc công cụ để tự sản xuất.

Ộng Jones cho biết Trung Quốc "sẽ bắt đầu tụt hậu đáng kể". Tuy nhiên, Bắc Kinh có thể có đòn bẩy với tư cách là nguồn cung cấp pin lớn nhất cho xe điện, Jones nói.

Gã khổng lồ pin Trung Quốc CATL cung cấp cho các nhà sản xuất ô tô Mỹ và châu Âu Ford Motor Co. có kế hoạch sử dụng công nghệ CATL trong một nhà máy sản xuất pin trị giá 3,5 tỷ USD ở Michigan.

"Trung Quốc sẽ đáp trả", Jones nói. "Những gì công chúng có thể thấy là Trung Quốc không cung cấp pin cho xe điện của Mỹ".

Tuần trước, Nhật Bản đã gia tăng áp lực lên Bắc Kinh bằng cách cùng với Washington áp đặt các biện pháp kiểm soát xuất khẩu thiết bị sản xuất chip. Thông báo không đề cập đến Trung Quốc, nhưng bộ trưởng thương mại cho biết Tokyo không muốn công nghệ của họ được sử dụng cho mục đích quân sự.

Người phát ngôn Bộ Ngoại giao Trung Quốc, Mao Ning, cảnh báo Nhật Bản rằng "vũ khí hóa khoa học công nghệ và các vấn đề thương mại" sẽ "làm tổn thương người khác cũng như chính họ".

Vài giờ sau, chính phủ Trung Quốc công bố một cuộc điều tra đối với nhà sản xuất chip nhớ lớn nhất của Mỹ, Micron Technology Inc., nhà cung cấp chính cho các nhà máy Trung Quốc. Cục quản lý không gian mạng Trung Quốc cho biết họ sẽ tìm kiếm các mối đe dọa an ninh quốc gia trong công nghệ và sản xuất của Micron nhưng không đưa ra thông tin chi tiết.

Báo động của Trung Quốc tăng lên sau khi Tổng thống Joe Biden vào tháng 10 mở rộng các biện pháp kiểm soát do Trump áp đặt đối với công nghệ sản xuất chip. Ông Biden cũng cấm người Mỹ giúp đỡ các nhà sản xuất Trung Quốc trong một số quy trình.

Chính phủ Trung Quốc đang tăng cường hỗ trợ mà các chuyên gia trong ngành cho biết đã lên tới 30 tỷ USD/năm cho các khoản tài trợ nghiên cứu và các khoản trợ cấp khác.

Nhà sản xuất chip nhớ lớn nhất Trung Quốc, Yangtze Memory Technologies Corp., hay YMTC, đã nhận được khoản tiền 49 tỷ nhân dân tệ (7 tỷ USD) trong năm nay từ hai quỹ chính thức, theo Tianyancha, một nhà cung cấp thông tin tài chính.

Một là phương tiện đầu tư chính của chính phủ, Quỹ đầu tư công nghiệp mạch tích hợp quốc gia Trung Quốc, được gọi là Quỹ lớn. Nó được thành lập vào năm 2014 với 139 tỷ nhân dân tệ (21 tỷ USD) và đã đầu tư vào hàng trăm công ty.

Big Fund đã ra mắt thực thể thứ hai, được gọi là Big Fund II, vào năm 2019 với 200 tỷ nhân dân tệ (30 tỷ USD).

Vào tháng 1/2023, nhà sản xuất chip Hua Hong Semiconductor cho biết Big Fund II sẽ đóng góp 1,2 tỷ nhân dân tệ (175 triệu USD) cho một cơ sở chế tạo tấm wafer trị giá 6,7 tỷ nhân dân tệ (975 triệu USD) đã được lên kế hoạch ở Vô Tích, miền đông Trung Quốc.

Chính phủ cũng đã thành lập "cơ sở đào tạo tài năng mạch tích hợp" tại 23 trường đại học và 6 trường khác.

"Chất bán dẫn là 'chiến trường chính' của cuộc chiến công nghệ Trung Quốc-Mỹ hiện nay", ông Junwei Luo, một nhà khoa học tại Viện Chất bán dẫn chính thức, đã viết trên tạp chí của Viện Hàn lâm Khoa học Trung Quốc số tháng Hai. Luo kêu gọi "sự tự lực và tự cải tiến trong lĩnh vực bán dẫn".

Quy mô chi tiêu cần thiết là rất lớn. Nhà lãnh đạo ngành công nghiệp toàn cầu, Tập đoàn Sản xuất Chất bán dẫn Đài Loan, hay TSMC, đang ở năm thứ ba trong kế hoạch ba năm trị giá 100 tỷ USD để mở rộng nghiên cứu và sản xuất.

Theo các nhà nghiên cứu trong ngành, các nhà phát triển bao gồm Huawei và VeriSilicon có thể thiết kế chip logic cho điện thoại thông minh mạnh ngang với chip của Intel, Apple, Samsung của Hàn Quốc hoặc Arm của Anh. Nhưng chúng không thể được sản xuất nếu không có công nghệ chính xác của TSMC và các xưởng đúc nước ngoài khác.

Vào năm 2019, ông Trump đã làm tê liệt thương hiệu điện thoại thông minh của Huawei bằng cách ngăn hãng này mua chip hoặc công nghệ khác của Mỹ. Các quan chức Mỹ cho biết Huawei, thương hiệu công nghệ toàn cầu đầu tiên của Trung Quốc, có thể tạo điều kiện cho hoạt động gián điệp của Trung Quốc, một cáo buộc mà công ty này phủ nhận. 

Năm 2020, Nhà Trắng thắt chặt kiểm soát, ngăn chặn TSMC và các công ty khác sử dụng công nghệ Mỹ để sản xuất chip cho Huawei.

Washington đã tạo ra những rào cản mới đối với các nhà thiết kế chip Trung Quốc vào tháng 8 bằng cách áp đặt các hạn chế đối với phần mềm được gọi là EDA, hoặc tự động hóa thiết kế điện tử, cùng với các chính phủ châu Âu, châu Á và các chính phủ khác để hạn chế sự phổ biến của các công nghệ "công dụng kép" có thể được sử dụng để chế tạo vũ khí.

Vào tháng 12, Ông Biden đã thêm YMTC, nhà sản xuất chip bộ nhớ và một số công ty Trung Quốc khác vào danh sách đen hạn chế quyền truy cập vào chip được sản xuất ở bất kỳ đâu bằng các công cụ hoặc quy trình của Mỹ.

Các xưởng đúc của Trung Quốc có thể khắc các mạch nhỏ cách nhau 28 nanomet. Ngược lại, TSMC và các đối thủ cạnh tranh toàn cầu khác có thể khắc các mạch cách nhau chỉ ba nanomet, với độ chính xác cao gấp mười lần so với ngành công nghiệp Trung Quốc. Họ đang tiến tới 2 nanomet.

Peter Hanbury, người theo dõi ngành công nghiệp cho Bain, cho biết: Để tạo ra những con chip mới nhất, "bạn cần các công cụ EUV (in khắc cực tím), một công thức quy trình rất phức tạp và không chỉ vài tỷ đô la mà là hàng chục tỷ USD".

"Họ sẽ không thể sản xuất chip máy chủ, PC và điện thoại thông minh cạnh tranh", ông Hanbury nói. "Bạn phải đến TSMC để làm điều đó".

Trung Quốc đang cố gắng phát triển các nhà cung cấp công cụ của riêng mình, nhưng các nhà nghiên cứu cho biết họ còn thua xa mạng lưới toàn cầu trải rộng trên hàng chục quốc gia.

Huawei cho biết trong một video trên trang web của mình vào tháng 12/2022 rằng họ đang nghiên cứu công nghệ EUV. Theo các chuyên gia trong ngành, việc tạo ra một cỗ máy tương đương với ASML có thể tiêu tốn 5 tỷ USD và cần một thập kỷ nghiên cứu. 

Hanbury cho biết ngày mà Trung Quốc có thể cung cấp máy EUV của riêng mình "còn rất xa".

(Nguồn: AP)