Mới đây, một sự việc đau lòng đã xảy ra ở huyện Trấn Bình (Hà Nam, Trung Quốc) khiến nhiều phụ huynh không khỏi bàng hoàng và day dứt.

Theo thông tin từ truyền thông, một cậu bé 7 tuổi đã lén lấy một món đồ chơi hình siêu nhân Ultraman trị giá vài đồng trong tiệm văn phòng phẩm gần khu dân cư. Khi phát hiện, chủ tiệm đã thu lại đồ chơi, trách mắng vài câu và hù dọa rằng sẽ "gọi cảnh sát đến hỏi chuyện". Không khóc lóc, không phản ứng, cậu bé lặng lẽ quay về khu nhà mình. Nhưng chưa đầy nửa tiếng sau, em nhảy từ tầng thượng một tòa nhà xuống đất, không qua khỏi.

Vì lấy món đồ chơi và bị phát hiện, cậu bé đã chọn cách gieo mình từ tầng cao (Ảnh minh họa: Sohu)

Bi kịch này nhanh chóng gây ra làn sóng tranh luận dữ dội trên mạng xã hội. Có người chỉ trích chủ tiệm vì lời nói quá nặng nề, cũng có người cho rằng đứa trẻ quá yếu đuối. Tuy nhiên, nếu chỉ dừng lại ở việc đổ lỗi cho một cá nhân hay quy kết đơn giản rằng "đứa trẻ tâm lý mong manh", rất có thể những bi kịch tương tự sẽ còn tiếp diễn.

Điều quan trọng hơn cả là người lớn có thể rút ra được gì từ câu chuyện này?

Vì sao trẻ lại "lấy trộm" đồ?

Nhiều ý kiến cho rằng, nếu cậu bé không lấy đồ chơi thì bi kịch đã không xảy ra. Nhưng câu hỏi cần đặt ra là vì sao một đứa trẻ 7 tuổi lại có hành vi đó? Theo các nghiên cứu về tâm lý trẻ em, việc trẻ ở độ tuổi này "lấy đồ" thường bắt nguồn từ nhiều nguyên nhân đan xen.

Thứ nhất, sự phát triển nhận thức chưa hoàn thiện.

Các nghiên cứu cho thấy, ở độ tuổi 6-7, khả năng phân biệt rạch ròi giữa "của mình - của người khác - của chung" của một đứa trẻ vẫn đang trong quá trình hình thành. Nhiều đứa trẻ cho rằng "thích thì có thể lấy", chưa ý thức đầy đủ về khái niệm sở hữu. Thống kê của Trung tâm Nghiên cứu Thanh thiếu niên Trung Quốc cũng cho thấy, có tới hơn 80% các hành vi lấy đồ ở học sinh tiểu học liên quan đến sự mơ hồ trong nhận thức về quyền sở hữu.

Vì vậy, với người lớn, đó có thể là hành vi sai trái về đạo đức, nhưng với một đứa trẻ 7 tuổi, không thể vội vàng quy kết bằng cùng một tiêu chuẩn.

Thứ hai, tác động từ môi trường và nhu cầu chưa được đáp ứng.

Nhiều nghiên cứu tâm lý hành vi trẻ em chỉ ra rằng, trẻ lấy đồ không đơn thuần vì thiếu vật chất, mà thường vì thiếu sự quan tâm, cảm giác an toàn hoặc nhu cầu cảm xúc không được đáp ứng. Khi trẻ cảm thấy bị bỏ quên, không được chú ý, hoặc chứng kiến người khác có thứ mình không có, hành vi "lấy" có thể trở thành cách để bù đắp hoặc thu hút sự chú ý.

Ở độ tuổi còn nhỏ, không phải đứa trẻ nào cũng đủ năng lực chịu đựng khủng hoảng (Ảnh minh họa: Sohu)

Vì sao đứa trẻ lại phản ứng cực đoan đến vậy?

Ở góc độ người lớn, việc một đứa trẻ bị mắng vì lấy đồ chơi dường như không phải chuyện quá nghiêm trọng. Thế nhưng, vì sao cậu bé lại không thể chịu đựng nổi cú sốc đó?

Trước hết, não bộ của trẻ chưa đủ trưởng thành để xử lý khủng hoảng.

Vùng não trước trán - nơi chịu trách nhiệm kiểm soát cảm xúc, đánh giá hậu quả ở trẻ 7 tuổi vẫn chưa phát triển hoàn thiện. Khi bị chỉ trích gay gắt, nhất là trong bối cảnh bị "đe dọa báo cảnh sát", trẻ dễ rơi vào trạng thái hoảng loạn, căng thẳng cực độ và mất khả năng suy nghĩ lý trí.

Bên cạnh đó, cách nuôi dạy trong gia đình cũng là một yếu tố không thể bỏ qua.

Theo lời kể của ông nội cậu bé xấu số, cậu bé vốn là một đứa trẻ "rất ngoan, rất hiểu chuyện", từng chủ động vào viện thăm ông khi mới 6 tuổi. Trong mắt người lớn, đó là ưu điểm. Nhưng dưới góc nhìn tâm lý học, một đứa trẻ 7 tuổi quá "ngoan", quá kiềm chế cảm xúc lại có thể là dấu hiệu của việc không được phép khóc, không được phép yếu đuối.

Khi trẻ quen với việc "phải ngoan", "phải hiểu chuyện", trẻ sẽ dần học cách nuốt cảm xúc vào trong. Đến khi đối mặt với sự xấu hổ, sợ hãi hay cảm giác "mình làm sai và không còn đường quay lại", trẻ không biết tìm ai để cầu cứu.

Nhiều nghiên cứu chỉ ra rằng, trẻ ở độ tuổi này khi bị "vạch trần lỗi lầm" trước người khác, nếu không có kênh an toàn để bộc lộ cảm xúc, rất dễ rơi vào suy nghĩ cực đoan như: "Mình là đứa trẻ hư", "Mọi người sẽ ghét mình", "Không còn cách nào cứu vãn được nữa rồi"...

Việc cậu bé không khóc, không về nhà tìm người thân mà lặng lẽ đi lên sân thượng, có thể chính là biểu hiện của một quá trình kìm nén cảm xúc kéo dài.

Khi trẻ quen với việc "phải ngoan", "phải hiểu chuyện", trẻ sẽ dần học cách nuốt cảm xúc vào trong (Ảnh minh họa: Sohu)

Làm thế nào để tránh những bi kịch tương tự?

Thứ nhất, dạy trẻ về tiền bạc và quy tắc mua bán từ sớm.

Nhiều phụ huynh có thói quen đáp ứng gần như mọi mong muốn vật chất của con, đặc biệt với những món đồ rẻ tiền. Trẻ chỉ thấy "thích là có", mà không hiểu tiền đến từ đâu, mua bán diễn ra như thế nào.

Trong khi đó, trẻ khoảng 7 tuổi đã đủ khả năng tiếp nhận những khái niệm cơ bản như: hỏi giá, xin phép, nhờ người lớn giúp đỡ khi không mang tiền, và tuyệt đối không được tự ý lấy đồ. Khi được trang bị những "kịch bản xử lý" này từ trước, trẻ sẽ không dễ rơi vào trạng thái hoảng loạn khi gặp tình huống bất ngờ.

Thứ hai, dạy trẻ cách bộc lộ cảm xúc và cầu cứu khi gặp khó khăn.

Nước mắt không phải là biểu hiện của yếu đuối. Sợ hãi, hoảng loạn, xấu hổ đều là cảm xúc bình thường. Trẻ cần được biết rằng, khi gặp chuyện, trẻ có quyền khóc, quyền nói ra, quyền tìm đến bố mẹ và người thân để được bảo vệ.

Các nhà tâm lý học từng ví cảm xúc của trẻ như hơi nước trong ấm trà: nếu bị bịt kín quá lâu, đến một lúc nào đó sẽ bùng nổ. Việc cho trẻ "xả hơi" một cách an toàn chính là kỹ năng sống quan trọng mà gia đình cần dạy từ sớm.

Theo Sohu