Theo chuyên gia Abishur Prakash, ông là Giám đốc điều hành của Công ty tư vấn địa chính trị có trụ sở tại Toronto và là tác giả của cuốn sách "Thế giới thẳng đứng: Công nghệ đang tái tạo toàn cầu hóa như thế nào" nhận định: Thay vì phụ thuộc vào các công ty vận tải phương Tây, Trung Quốc đang phát triển chuỗi cung ứng ô tô của riêng mình, thúc đẩy "toàn cầu hóa theo chiều dọc". 

Điều này đánh dấu một sự thay đổi lớn so với trước đây khi các doanh nghiệp khai thác mạng lưới phân phối hiện có để đưa sản phẩm của họ đến các thị trường khác nhau.

Khi các công ty Trung Quốc di chuyển theo hướng mới này, họ đang hỗ trợ đất nước trước những hậu quả tiềm ẩn của căng thẳng địa chính trị, chẳng hạn như khả năng các mạng lưới vận chuyển do phương Tây kiểm soát bị đóng cửa với Bắc Kinh, như đã xảy ra với nhiều mặt hàng xuất khẩu của Nga sau xung đột Ukraina.

Các công ty xe hơi của Trung Quốc không phải là những doanh nghiệp đầu tiên xây dựng sức mạnh vận chuyển của riêng họ. Nhiều năm trước, các nhà sản xuất ô tô Nhật Bản và Hàn Quốc cũng đã thực hiện bước nhảy vọt này.

Điều làm cho Trung Quốc trở nên khác biệt là nó không phải là một quốc gia phương Tây hay liên kết với phương Tây. Khi Toyota Motor hay Hyundai Motor mua tàu, điều này khen ngợi sự toàn cầu hóa của phương Tây. Nhưng khi BYD và SAIC làm điều đó, Trung Quốc đang xây dựng một thứ gì đó mới có thể cạnh tranh với trật tự sau Thế chiến II.

Ngay cả khi Bắc Kinh không có ý định như vậy, các công ty Trung Quốc mua tàu của chính họ để xuất khẩu ô tô sẽ chỉ làm tăng thêm những lo ngại đang diễn ra ở phương Tây về sức mạnh ngày càng tăng của Bắc Kinh.

Một cách trực tiếp và gián tiếp, Trung Quốc đang thiết kế lại quá trình toàn cầu hóa.

Tại một thời điểm, chính các quyết định của Trung Quốc đang thách thức các chuẩn mực toàn cầu, chẳng hạn như từ chối các hành lang thương mại của phương Tây. Mặt khác, chính cách mà các quốc gia khác đang phản ứng với Trung Quốc đang thúc đẩy quá trình toàn cầu hóa, chẳng hạn như với những nỗ lực của phương Tây nhằm tách rời.

Trong khi một mặt, Trung Quốc đang tăng gấp đôi xuất khẩu ô tô, mặt khác, nước này đang tìm cách hạn chế xuất khẩu một số công nghệ mà nước này đang dẫn đầu, chẳng hạn như sản xuất pin mặt trời và chỉnh sửa gen.

Trong nhiều thập kỷ, chiến lược của Trung Quốc là đưa hàng hóa của mình ra thế giới. Giờ đây, một mô hình khác đang nổi lên với việc Trung Quốc xây dựng những bức tường xung quanh các lĩnh vực công nghệ của mình.

Đây có phải là một mô hình thương mại mới? Trong tương lai, các ngành công nghiệp quan trọng có thể được nuôi dưỡng vì lợi ích quốc gia, nhưng không bao giờ được mở ra cho cộng đồng toàn cầu hoặc chỉ được cung cấp cho các đồng minh.

Trong nhiều năm, phương Tây và các đồng minh của họ đã siết chặt dấu ấn toàn cầu của Bắc Kinh, chẳng hạn như bằng cách chặn Huawei Technologies khỏi mạng viễn thông 5G và cấm TikTok khỏi điện thoại do chính phủ sở hữu. Những động thái mới nhất của Bắc Kinh có thể báo hiệu sự bắt đầu trả đũa của Trung Quốc và bắt đầu một cuộc chiến thương mại công nghệ mới.

Khi Trung Quốc suy nghĩ lại về sự hội nhập của mình với thế giới, thì ở phía bên kia của lĩnh vực này, ngày càng có nhiều quốc gia đang cố gắng cắt bỏ một số liên kết của họ với nền kinh tế lớn thứ hai thế giới.

Ví dụ, Liên minh châu Âu (EU) đang tìm cách loại bỏ dần việc sử dụng pin Trung Quốc vào năm 2027 và tìm cách khai thác các nguồn đất hiếm mới ở Thụy Điển và các nơi khác thay vì dựa vào nhập khẩu từ Trung Quốc. 

Ở cấp quốc gia, một số thành viên EU như Đức đang phát triển các chiến lược thương mại mới với Trung Quốc, trong đó các mối quan tâm như nhân quyền đóng vai trò trung tâm – một sự thay đổi so với quá khứ khi các chính phủ giữ im lặng về những vấn đề như vậy để bảo vệ lợi ích kinh doanh của họ.

Đối với nhiều công ty đa quốc gia, chiến lược công ty mới là "Trung Quốc cộng một", có một cơ sở sản xuất cho Trung Quốc và một cơ sở cho phần còn lại của thế giới. Điều này có thể chứng kiến sự mở rộng của chuỗi cung ứng không có Trung Quốc và sự trỗi dậy của Ấn Độ và Việt Nam với tư cách là đối trọng sản xuất với Trung Quốc.

Các quốc gia và công ty muốn rời xa Made in China. Nhưng ngành sản xuất của Trung Quốc cũng đang vượt ra ngoài Trung Quốc.

Khi Nga mang đến cho các doanh nghiệp Trung Quốc cơ hội lấp đầy khoảng trống mà phương Tây để lại, Nga có thể trở thành một trung tâm sản xuất mới của Trung Quốc. Sẽ sớm có những sản phẩm đi kèm với nhãn "Được thiết kế tại Thượng Hải, Sản xuất tại Nga?"

Những bước phát triển này báo hiệu rằng một thiết kế mới cho thế giới đang hình thành, trong đó chính trị và kinh tế kết hợp với nhau theo những cách không ngờ tới. Trên toàn cầu, lợi ích và chủ quyền quốc gia đang củng cố thương mại và kết nối, một sự tương phản hoàn toàn so với quá khứ khi các chính phủ sử dụng nền kinh tế của họ để vượt qua những khác biệt và rào cản.

Đối với nhiều quốc gia, chất xúc tác để hành xử khác đi là Trung Quốc. Nhưng những gì đang xảy ra không hẳn là chủ nghĩa bảo hộ, cũng không phải là quá trình tái toàn cầu hóa.

Những nhãn này không nhận ra mức độ nghiêm trọng của những gì đang diễn ra. Cuộc giằng co toàn cầu xung quanh Trung Quốc đang tái khởi động các động cơ thay đổi xã hội cũ, chẳng hạn như ý thức hệ, văn hóa và nhập cư, đồng thời cũng khai sinh ra các mô hình mới, bao gồm cả kết bạn. Thế giới đang bước vào thời kỳ mà môi trường toàn cầu đang rạn nứt theo những đường đứt gãy mới và các bộ tộc quốc gia mới đang hình thành, sẵn sàng cạnh tranh và xung đột để giành quyền lãnh đạo toàn cầu.

Đây là toàn cầu hóa theo chiều dọc.

Kỳ lạ thay, trong khi Trung Quốc và phương Tây - đặc biệt là Mỹ, lùi bước với nhau, họ vẫn ngồi chung một con thuyền. Mỗi bên càng rút khỏi bên kia, thì phần còn lại của thế giới càng bị buộc phải chọn bên hoặc tạo góc riêng cho họ.

Giờ đây, Trung Quốc và các thủ đô phương Tây phải đưa ra câu trả lời cho câu hỏi quan trọng: Tại sao một quốc gia khác nên chọn bên này thay vì bên kia? Rất có thể những lựa chọn mà các chính phủ khác đưa ra đối với việc họ chọn đồng minh với ai có thể quyết định ai là người chiến thắng lớn nhất khi quá trình toàn cầu hóa được thiết kế lại từ đầu.

(Nguồn: Nikkei)