Tác động tới ngành lúa gạo

Mudzakir, một nông dân trồng lúa ở huyện Probolinggo, tỉnh Đông Java, Indonesia, dự kiến sẽ thất thu vài tấn lúa trong vụ thu hoạch cuối năm nay do cây lúa héo úa trong thời tiết khô hạn. Trong những năm được mùa, những nông dân trong nhóm của ông thu hoạch ít nhất 6-7 tấn lúa trên mỗi hecta.

Nhưng khi hiện tượng thời tiết El Nino gây ra các điều kiện khô hạn bất thường, Mudzakir chuẩn bị đón nhận điều tồi tệ nhất. Ông dự báo, chỉ sản xuất được 5 tấn lúa/hecta trong năm nay.

Ông nói: "Điều này đã trở thành một câu hỏi về sinh kế của chúng tôi với tư cách là những người nông dân. Chúng tôi có thể vay bao nhiêu khoản vay từ ngân hàng trong năm tới nữa?"

Từ đảo Java của Indonesia đến vùng vựa lúa Isaan của Thái Lan và vựa lúa Nueva Ecija của Philippines, El Nino đang quay trở lại. Các chuyên gia cho rằng hiện tượng thời tiết gây khô hạn này có thể sẽ gây thiệt hại cho cây lúa, nguồn lương thực thiết yếu cho người dân châu Á. El Nino làm biển ấm lên và mang đến sâu bệnh, hạn hán và lũ lụt cho những người trồng trọt ở lục địa châu Á vốn đang bên bờ vực của cuộc khủng hoảng khí hậu.

Giới chuyên gia đánh giá kiểu hình thời tiết này có thể gây thiệt hại đến cây lúa vốn là nguồn cung cấp lương thực thiết yếu ở châu Á. Tại nhiều quốc gia, người tiêu dùng cũng đang phải đối mặt với những cú sốc về giá và tình trạng thiếu nguồn cung.

Sự kiện "Godzilla El Nino" giai đoạn 2014-2016 đã khiến sản lượng gạo Đông Nam Á giảm 15 triệu tấn trong 2 năm, khiến hàng triệu người tại khu vực sản xuất và tiêu thụ khoảng 30% sản lượng gạo thế giới rơi vào tình cảnh mất an ninh lương thực.

Theo Ngân hàng Thế giới, với giá gạo toàn cầu năm nay đã cao hơn 28% so với năm 2022 và dự kiến còn tăng, chính phủ quốc gia phụ thuộc vào nhập khẩu mặt hàng này đã gấp rút áp dụng các biện pháp giảm nhẹ tác động đối với người tiêu dùng.

Vào tháng 10 năm nay, Malaysia đã triển khai trợ cấp cho gạo nhập khẩu ở hai bang và khuyến cáo công chúng không nên hoảng loạn mua gạo, trong khi Philippines thực hiện trần giá gạo kéo dài một tháng đối với gạo vào tháng 9 sau khi giá đạt mức cao nhất trong 14 năm.

Nhưng chính những nông dân sản xuất nhỏ trong khu vực mới là đối tượng phải đối mặt nhiều nhất với các kiểu thời tiết khó lường.

Họ nói rằng họ không chỉ phải chịu đựng các đợt nắng nóng mà còn phải chịu sự thay đổi thất thường của thị trường và chính phủ của họ, những người nắm quyền tiếp cận công nghệ, các gói cứu trợ và các nguồn lực khác cần thiết để lên kế hoạch trước.

Sự kiện El Nino hiện tại gắn liền với chu kỳ nóng lên của Thái Bình Dương, bắt đầu vào tháng 6 năm nay và đã đẩy nhiệt độ toàn cầu lên mức chưa từng thấy trước đây. Trong khi các nhà khoa học chưa thể xác nhận cường độ của nó, nhiều người đồng ý rằng toàn bộ sức mạnh của nó vẫn chưa được cảm nhận.

Giáo sư Benjamin Horton, giám đốc Đài quan sát Trái đất Singapore, cho biết có 75-85% khả năng El Nino lần này sẽ mạnh và tác động của nó đối với nông nghiệp sẽ đặc biệt rõ ràng vào đầu năm 2024 khi mùa đông và sản xuất vụ lúa xuân bị ảnh hưởng.

Thái Lan, nước xuất khẩu gạo lớn thứ hai thế giới, đã thu về hơn 87 tỷ baht (2,4 tỷ USD) từ xuất khẩu gạo trong 7 tháng đầu năm nay, khi nước này gấp rút tận dụng khoảng trống xuất khẩu mà Ấn Độ để lại .

Nông dân trồng lúa ở Thái Lan đã được yêu cầu giảm sản xuất vì lo ngại tình trạng thiếu nước sắp xảy ra. Nhưng trong điều kiện khí hậu đảo lộn của El Nino, trưởng làng Thái Lan - Bualin Komkla nói rằng hiện tại, cộng đồng của ông ở Surin, một tỉnh phía đông ở Isaan, đang phải đối mặt với những cơn mưa gió mùa muộn.

"Chúng tôi nghĩ năm nay sẽ hạn hán, nhưng thay vào đó lại mưa quá nhiều", ông nói. 

Người phát ngôn chính phủ Thái Lan, Radklao Inthawong Suwankiri cho biết, hôm 14/11, chính phủ đã phê duyệt khoản chi 1,55 tỉ USD các biện pháp hỗ trợ nông dân trồng lúa, bao gồm khoản hỗ trợ 1.000 baht (28 USD) cho mỗi rai (0,16 hecta) đất trồng lúa của nông dân. 

Kế hoạch hỗ trợ dự kiến tiếp cận gần 4,7 triệu hộ gia đình nông dân. Bên cạnh đó, hồi đầu tháng 11, chính phủ Thái Lan cũng phê duyệt chương trình cho vay trị giá 55 tỉ baht, bao gồm các khoản vay dành cho nông dân trì hoãn trồng lúa trong 5 tháng cũng như các khoản vay dành cho các hợp tác xã can thiệp thị trường bằng cách mua lúa để giữ giá ổn định.

Khủng hoảng nguồn cung 

Theo chuyên gia an ninh lương thực Elyssa Ludher, Đông Nam Á không phải là hoàn toàn thụ động trước El Nino lần này, với các nước phụ thuộc vào nhập khẩu đã đẩy mạnh mua gạo dự trữ trong những tháng gần đây.

"Tuy nhiên, lạm phát lương thực dự kiến tiếp tục tăng do sản lượng giảm", Ludher, nhà nghiên cứu an ninh lương thực tại Viện Nghiên cứu Đông Nam Á nói.

Bà nói thêm, việc một số nước như Ấn Độ áp dụng chính sách hạn chế xuất khẩu gạo có thể làm trầm trọng thêm tình trạng lạm phát lương thực vốn đã cao trên toàn khu vực. Điều này sẽ tác động đến các doanh nghiệp thực phẩm định hướng xuất khẩu và gây ra tình trạng thiếu lương thực ở các nước khác.

Khi giá toàn cầu tăng lên mức cao nhất trong 12 năm, các quốc gia đã phản ứng bằng nhiều biện pháp nhằm kiềm chế thị trường, bao gồm chương trình phân phát gạo cho các hộ gia đình có thu nhập thấp ở Indonesia và trần giá tạm thời của Philippines. 

Philippines áp trần giá tạm thời và công bố gói hỗ trợ tài chính trị giá 12,7 tỷ peso (tương đương 228 tỷ USD) cho nông dân, cùng với chương trình khí hậu trị giá 2,15 tỷ peso được Liên hợp quốc hỗ trợ.

Là một trong những quốc gia nhập khẩu gạo lớn nhất thế giới, Philippines đang đẩy mạnh mở rộng quy mô sản xuất gạo trong nước và đưa ra kế hoạch đầy tham vọng nhằm tự cung cấp vào năm 2028. Điều này sẽ giúp đạt sản lượng khoảng 7 tấn mỗi hecta, trong khi sản lượng thông thường hiện vào khoảng 4,2 tấn và nhu cầu lương thực do tăng trưởng dân số cũng vượt xa tốc độ sản xuất.

Nông dân cần hỗ trợ để hiện đại hóa sản xuất

Nhưng nông dân vẫn cho rằng họ cần hỗ trợ thêm về hiện đại hóa nông nghiệp và quản lý rủi ro khí hậu.

Tiến sĩ Rex Navarro, chuyên gia nông nghiệp và nông dân có trụ sở tại Los Banos, cho biết: "Nông nghiệp là một công việc đầy thách thức, bởi vì dù bạn có thể có sản phẩm tốt nhưng bạn không thể kiểm soát thị trường".

Ông nói thêm, những thách thức lớn nhất cản trở nỗ lực ứng phó biến đổi khí hậu là cơ sở hạ tầng, nguồn vốn và xây dựng năng lực. Theo Navarro, công nghệ giám sát sâu bệnh và năng suất cùa cây trồng đã có nhưng vấn đề là phải mở rộng quy mô.

Là một trong những nước nhập khẩu gạo lớn nhất thế giới, Philippines đang đẩy mạnh mở rộng quy mô sản xuất gạo trong nước và đặt kế hoạch tham vọng nhằm tự cung tự cấp gạo vào năm 2028.

Mục tiêu này đòi hỏi sản lượng lúa đạt khoảng 7 tấn/hecta, trong khi hầu hết nông dân ở Philippines chỉ sản xuất trung bình khoảng 4,2 tấn/hecta và nhu cầu lương thực do tăng trưởng dân số cũng vượt xa tốc độ sản xuất lúa gạo.

Mặc dù hệ thống thủy lợi giúp nông dân giải quyết lượng mưa không lường trước được nhưng các cơ sở cũ kỹ và hỏng hóc thường là một vấn đề. Một đánh giá năm 2018 của Bộ Công trình Công cộng và Nhà ở Indonesia cho thấy 46% hệ thống thủy lợi của đất nước "bị hư hỏng từ trung bình đến nặng". 

Khi các chính phủ có đủ khả năng chi trả hàng tỷ USD để trợ cấp, giới hạn giá và chi phí dự trữ, nông dân vẫn phải chịu những yếu tố ngày càng khó lường.

Dân làng cho biết ở Thái Lan, nhiệt độ đang giảm vào cuối năm nay so với thời kỳ hiện tại, khiến hình thái tự nhiên của đất đai bị đảo lộn và cuốn theo những cộng đồng nông dân sống dựa vào sản phẩm của nó.

"Tôi muốn chuyển sang làm nhân viên bán máy điều hòa. Bây giờ mỗi hộ gia đình đều cần một cái", nông dân trồng lúa Bualin ở Surin nói một cách gượng gạo. 

(Nguồn: SCMP)