Theo các chuyên gia, Liên minh châu Âu (EU) có thể không cần nguồn cung khí đốt của Nga trong tương lai, tuy nhiên, khối này khó có thể thoát khỏi nguồn cung dồi dào về các loại nguyên liệu thô và đất hiếm của Trung Quốc, cái mà các nhà sản xuất châu Âu cần cho tuabin gió, xe điện, pin mặt trời và chất bán dẫn.

Với tốc độ gia tăng của quá trình số hóa và chuyển đổi năng lượng, nhu cầu về những nguyên liệu thô như vậy chắc chắn sẽ tăng hơn nữa.

Điều này có nghĩa là trong tương lai, Trung Quốc có thể gây ra một cơn đau đầu lớn cho EU bởi quốc gia châu Á này xuất khẩu nhiều nguyên liệu thô, thứ mà không thể thiếu cho các ngành công nghiệp được xác định là mũi nhọn trong tương lai.

Trên hết, Trung Quốc đóng một vai trò quan trọng không chỉ trong khai thác mà còn trong chế biến nguyên liệu này, Siyamend Al Barazi thuộc Cơ quan Tài nguyên Khoáng sản Đức (DERA) cho biết.

Sự độc quyền trên thực tế của Trung Quốc

EU nhập khẩu kim loại từ 75% đến 100% và trong số 30 nguyên liệu thô mà EU phân loại là quan trọng, 19 nguyên liệu chủ yếu được nhập khẩu từ Trung Quốc. Danh sách này bao gồm magiê, đất hiếm và bitmut, những chất mà Trung Quốc gần như độc quyền trên thực tế, cung cấp tới 98% nguồn cung cấp cần thiết cho EU.

Sự phụ thuộc này thậm chí có thể tăng lên trong tương lai. EU cho rằng, chỉ riêng nhu cầu coban sẽ tăng gấp 5 lần vào năm 2030. Nhu cầu Lithium dự kiến ​​sẽ tăng gấp 18 lần vào năm 2030 và gấp 60 lần vào năm 2050.

Trở lại năm 2010, một số nhà phân tích cho rằng, Trung Quốc đã sử dụng độc quyền nguyên liệu thô của mình để gây áp lực chính trị khi Bắc Kinh hạn chế xuất khẩu đất hiếm và điều này đã đẩy giá mặt hàng này tăng vọt. Động thái này sau đó đã bị Tổ chức Thương mại Thế giới xem xét và Trung Quốc đã phải đảo ngược việc cắt giảm xuất khẩu của mình.

Raimund Bleischwitz, một chuyên gia đến từ Trung tâm Nghiên cứu Biển Nhiệt đới Leibniz cho biết: “Người châu Âu, bao gồm cả người Đức đều phụ thuộc vào Trung Quốc”.

Tuy nhiên, không có gì đảm bảo rằng nhu cầu của châu Âu sẽ được đáp ứng đầy đủ trong tương lai. Một báo cáo hồi tháng 3 của nhật báo kinh doanh Đức Handelsblatt cho biết, các chuyên gia trong Bộ Công nghiệp và Công nghệ Thông tin Trung Quốc đã tranh luận vào tháng 1 năm 2021 về việc có nên ngừng xuất khẩu đất hiếm sang sang phương Tây hay không.

Châu Âu sẽ không ngạc nhiên nếu Trung Quốc giảm xuất khẩu nguyên liệu thô. Trong kế hoạch 5 năm mới nhất của mình, Bắc Kinh nói rõ rằng xuất khẩu sẽ bị cắt giảm để đáp ứng nhu cầu nội địa ngày càng tăng.

Trung Quốc đặt mục tiêu sẽ trung hòa khí hậu vào năm 2060 và cần nhiều nguyên liệu thô quan trọng cho mình. Trong một động thái chiến lược, Trung Quốc đã đảm bảo hàng nhập khẩu quan trọng từ châu Phi và các nơi khác thông qua các khoản đầu tư quy mô lớn và các hợp đồng dài hạn.

Thay vì xuất khẩu nguyên liệu thô, Trung Quốc đặt mục tiêu trở thành nước dẫn đầu công nghệ toàn cầu trong các ngành công nghiệp chủ chốt.

Đức bị ảnh hưởng nhiều nhất trong EU nếu Trung Quốc dừng cung cấp đất hiếm

Trong nhiều năm qua, Đức đã cố gắng đa dạng hóa việc nhập khẩu nguyên liệu thô của mình. Đất hiếm không chỉ được nhập khẩu từ Trung Quốc, mà cả Brazil. Năm 2010, Cơ quan Tài nguyên Khoáng sản Đức được thành lập và có nhiệm vụ giám sát sự sẵn có của các nguồn tài nguyên trên toàn thế giới.

Al Barazi của DERA cho biết: “Chúng tôi đã chỉ ra mức độ tập trung thị trường cao hơn trong 10 năm nay”.

Bleischwitz nói thêm: “Có một kiểu chu kỳ chú ý giữa các nhà lãnh đạo ngành và các chính trị gia. Chủ đề luôn xuất hiện khi giá cả tăng như đã làm trong 18 tháng qua - các kế hoạch hành động được đưa ra, nhưng khi giá bắt đầu giảm trở lại, chủ đề này sẽ không còn nữa và không còn gì để làm nữa".

Nghiên cứu của DERA cho thấy, Đức tiếp tục phụ thuộc phần lớn vào hàng nhập khẩu của Trung Quốc, bao gồm cả nguyên liệu thô và hàng chế biến.

Trung Quốc dường như sẵn sàng bắt tay vào các phương pháp sản xuất bền vững hơn và làm nhiều hơn nữa để bảo vệ môi trường. Các cuộc thanh tra trong nước đối với ngành sản xuất magiê vào cuối năm ngoái đã dẫn đến việc đóng cửa một số nhà máy trên khắp Trung Quốc. Kết quả là, giá mỗi tấn magiê đã tăng từ 2.000 USD lên 10.000 USD.

Theo Al Barazi, điều tương tự cũng xảy ra trong ngành sản xuất silicon ở Trung Quốc, dẫn đến sản lượng chung giảm.

Gia tăng khai thác ở châu Âu để bù đắp thiếu hụt nguồn cung?

Mùa thu năm 2020, Liên minh Nguyên liệu thô châu Âu được thành lập nhằm tăng cường an ninh nguồn cung và đa dạng hóa nhập khẩu cho các ngành công nghiệp của châu Âu. Ngoài ra, EU còn đặt mục tiêu tăng cường các hoạt động khai thác và chế biến của chính mình.

Ông Al Barazi cho biết: “Đã có những nỗ lực trong nhiều năm ở EU để hỗ trợ các hoạt động khai thác trong nước. Một số vật liệu quan trọng thực sự có thể được tìm thấy ở châu Âu, nhưng nhiều quốc gia không muốn có bất kỳ hoạt động khai thác bẩn nào trong quốc gia và các vùng phụ cận của mình”.

Tây Ban Nha vừa trải qua các cuộc biểu tình công khai chống lại dự định mở một mỏ lithium ở Estremadura. Các cuộc biểu tình như vậy cũng đã xảy ra ở Serbia và Bồ Đào Nha.

Ở Đức, sau một thời gian dài tìm kiếm các nhà đầu tư, hoạt động khai thác lithium dự kiến ​​sẽ bắt đầu ở bang Sachsen của Đức vào năm 2025.

Al Barazi cho biết việc cấp vốn cho các dự án khai thác mới vẫn là một vấn đề lớn và lĩnh vực này đang thiếu vốn đầu tư mạo hiểm.

“Nếu bạn chỉ xem xét giá của các nguyên liệu thô được đề cập, khai thác ở châu Âu không có tính cạnh tranh, ví dụ như Trung Quốc đã trợ cấp rất nhiều cho hoạt động khai thác trong những năm 1990 và có các yêu cầu về môi trường lỏng lẻo hơn, dẫn đến giá cả thấp hơn”, ông nói thêm.

Tái chế là một phần của giải pháp?

Có một điều chắc chắn rằng các mỏ khai thác ở châu Âu không thể đáp ứng đầy đủ nhu cầu của châu lục này. Một phần của giải pháp có thể là tái sử dụng nhiều vật liệu hơn thông qua các quy trình tái chế hiệu quả và tập trung nhiều hơn vào nền kinh tế tuần hoàn. Nhưng, điều này cũng có những giới hạn của nó.

Theo Peter Buchholz, người điều hành DERA, miễn là nhu cầu tổng thể tiếp tục tăng đều đặn, việc tái chế chỉ có thể giảm thiểu vấn đề này ở Đức. Ông lưu ý: “Ngành công nghiệp chỉ có thể tái chế những thứ thực sự có sẵn. Khoảng 40 năm trước, nhu cầu đồng lên tới 10 triệu tấn một năm, ngày nay là hơn 20 triệu tấn"

Để chống đỡ cú sốc về việc cắt giảm xuất khẩu có thể xảy ra từ trung Quốc, nhiều quốc gia EU, Mỹ và Nhật Bản đã cố gắng tích lũy trữ lượng tài nguyên thiên nhiên đáng kể.

Khi tranh luận về những rủi ro của việc Đức phụ thuộc vào Trung Quốc, "bạn không được quên rằng Trung Quốc cũng phụ thuộc vào hàng nhập khẩu từ Đức", Bleischwitz nói. "Trước đại dịch COVID-19, Trung Quốc thực sự nhập khẩu nhiều nguyên liệu thô từ châu Âu hơn là xuất khẩu, chẳng hạn như các sản phẩm lâm nghiệp và kim loại đã qua chế biến".

Điều này ít nhất cũng cho thấy có sự phụ thuộc lẫn nhau.