Với việc Iran bắn khoảng 180 tên lửa đạn đạo vào Israel chỉ trong một đêm, Trung Đông một lần nữa đứng trước bờ vực của một cuộc chiến tranh khu vực tàn khốc và tốn kém. Israel và đồng minh của họ là Mỹ đã bắn hạ hầu hết các tên lửa của Iran.

Thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu ngay lập tức tuyên bố sẽ trả đũa vụ tấn công. Ông gọi đó là một "sai lầm lớn" mà Iran sẽ "phải trả giá".

Cuộc tấn công đánh dấu sự thay đổi đáng kể trong tính toán của Iran sau nhiều tuần Israel leo thang tấn công vào các thủ lĩnh của các nhóm ủy quyền của họ, Hamas và Hezbollah, cũng như lực lượng của họ ở cả Gaza và Lebanon.

Iran có truyền thống giao việc chiến đấu cho Hezbollah và Hamas. Họ rất lo ngại về việc bị lôi kéo vào cuộc đối đầu trực tiếp với Israel vì những hậu quả đối với chế độ cầm quyền - cụ thể là sự bất đồng chính kiến nội bộ và sự hỗn loạn có thể xảy ra mà bất kỳ cuộc chiến tranh nào với Israel có thể tạo ra.

Khi lãnh đạo chính trị Hamas Ismail Haniyeh bị sát hại ở Tehran vào cuối tháng 7, các nhà lãnh đạo Iran cho biết họ sẽ phản ứng thích đáng. Về cơ bản, họ giao việc đó cho Hezbollah làm.

Và khi Israel tăng cường chiến dịch quân sự chống lại Hezbollah ở Lebanon trong những tuần gần đây, một nhóm ủy quyền khác của Iran, phiến quân Houthi ở Yemen, tuyên bố đã trả đũa bằng cách phóng tên lửa và máy bay không người lái vào các thành phố của Israel và tàu khu trục Mỹ ở Biển Đỏ. Israel đáp trả bằng các cuộc không kích vào Yemen.

Trong bối cảnh này, theo quan điểm của Iran, có vẻ như Iran chỉ đang ngồi trên hàng rào và không thực hiện vai trò lãnh đạo trong việc thách thức Israel. Vì vậy, ở một mức độ lớn hơn, Iran đã phải phát huy vai trò lãnh đạo của cái gọi là " trục kháng chiến " và lao vào cuộc chiến.

Chiến đấu với Israel gần như là một trụ cột trong bản sắc nhà nước ở Iran. Cơ sở chính trị Iran được thành lập trên nguyên tắc thách thức Mỹ và giải phóng các vùng đất của người Palestine bị Israel chiếm đóng.

Những điều đó đã ăn sâu vào bản sắc nhà nước Iran. Vì vậy, nếu Iran không hành động theo nguyên tắc này thì sẽ có nguy cơ làm xói mòn bản sắc của chính mình.

Một hành động cân bằng tinh tế

Tuy nhiên, rõ ràng có những rủi ro nghiêm trọng đối với kiểu tấn công trực tiếp này của Iran.

Trong nước, chế độ chính trị Iran đang phải hứng chịu một cuộc khủng hoảng nghiêm trọng về tính hợp pháp. Đã có nhiều cuộc nổi dậy phổ biến ở Iran trong những năm gần đây. Chúng bao gồm phong trào lớn "Phụ nữ, Cuộc sống, Tự do" nổ ra sau cái chết của Mahsa Amini khi bị cảnh sát giam giữ vì bị cáo buộc không đội khăn trùm đầu đúng cách.

Ngoài ra còn có một quan điểm bất đồng lớn ở Iran thách thức bản sắc nhà nước chống Mỹ và chống Israel của chế độ này cũng như cam kết của nước này về xung đột vĩnh viễn với cả hai nước.

Vì vậy, chính quyền Iran lo ngại rằng việc đối đầu trực tiếp với Israel và Mỹ sẽ tạo ra những tiếng nói bất đồng trong nội bộ và đe dọa nghiêm trọng đến sự tồn vong của chế độ. Chính mối đe dọa hiện hữu này đã ngăn cản Iran hành động theo nguyên tắc của mình.

Ngoài ra, Iran còn có tổng thống mới, Masoud Pezeshkian, người thuộc phe cải cách và có chương trình nghị sự cải thiện quan hệ của Iran với phương Tây. Ông ấy đã nói về việc khôi phục thỏa thuận hạt nhân Iran với cộng đồng quốc tế, gửi tín hiệu rằng Iran sẵn sàng đàm phán với người Mỹ.

Nhưng vấn đề là các động lực trong khu vực đã hoàn toàn thay đổi kể từ khi thỏa thuận đó được đàm phán với chính quyền Obama vào năm 2015. Iran đã trở thành một quốc gia bị ruồng bỏ trong những năm gần đây - và thậm chí còn hơn thế nữa kể từ khi xung đột giữa Israel và Hamas bắt đầu một năm trước.

Kể từ đó, không quốc gia phương Tây nào cho rằng việc tham gia vào các cuộc đàm phán hạt nhân với Iran là phù hợp hoặc có lợi về mặt chính trị, nhằm mục đích giảm bớt các biện pháp trừng phạt quốc tế đối với chế độ này.

Không phải vào thời điểm Iran đang công khai kêu gọi tiêu diệt Israel, hỗ trợ Hezbollah và Hamas trong các cuộc tấn công vào Israel và hiện đang tham gia vào các cuộc đối đầu với chính Israel.

Vì vậy, thời điểm này thật tồi tệ đối với chương trình nghị sự của Pezeshkian nhằm sửa chữa những thiệt hại đối với vị thế toàn cầu của Iran.

Tuy nhiên, cuối cùng, không phải tổng thống là người ra lệnh ở Iran - mà là Lãnh đạo tối cao Ayatollah Ali Khamenei và Hội đồng An ninh Quốc gia Tối cao xem xét các vấn đề chiến tranh và hòa bình và quyết định đường lối hành động. 

Lãnh tụ tối cao đồng thời là nguyên thủ quốc gia và bổ nhiệm người đứng đầu Quân đoàn Vệ binh Cách mạng Hồi giáo (IRGC).

Các tướng lĩnh IRGC đã ủng hộ hành động nghiêm túc và kiên quyết hơn chống lại Israel kể từ khi cuộc chiến ở Gaza bắt đầu. Và có vẻ như nhà lãnh đạo tối cao cuối cùng đã nghe theo lời khuyên này.

Vì vậy, chế độ này đã và đang duy trì sự cân bằng tinh tế giữa các yếu tố này: Bảo vệ bản sắc nhà nước Iran và những gì nước này đại diện trong khu vực, cũng như nhu cầu quản lý những người bất đồng chính kiến trong nước và đảm bảo sự tồn tại của nước này.

Trong hoàn cảnh bình thường, Iran dễ dàng duy trì được sự cân bằng này. Nước này có thể quản lý các đối thủ trong nước bằng vũ lực hoặc xoa dịu tàn bạo và ủng hộ chính sách đối ngoại hung hăng trong khu vực.

Bây giờ, cán cân đã nghiêng. Từ quan điểm của Iran, Israel đã quá trắng trợn trong các hành động chống lại các lực lượng ủy nhiệm của mình đến mức việc Iran tiếp tục ngồi trên hàng rào và không hành động có vẻ là không đúng đắn.

Do đó, điều quan trọng hơn đối với Iran là nhấn mạnh bản sắc nhà nước chống Mỹ, chống Israel và có lẽ phải đối phó với mức độ rủi ro có thể chấp nhận được đến từ sự gia tăng bất đồng chính kiến trong nước.

Mọi chuyện sẽ đi đến đâu?

Với cuộc tấn công vào Israel, Iran cũng chuẩn bị cho một rủi ro khác – trả đũa trực tiếp từ Israel và nổ ra chiến tranh tổng lực.

Cuộc xung đột trong khu vực đang thực sự diễn ra theo kế hoạch của ông Netanyahu. Ông ấy đã ủng hộ việc đánh Iran và ủng hộ việc Mỹ nhắm vào Iran. Giờ đây, Israel có lý do chính đáng để trả đũa Iran và cũng lôi kéo Mỹ vào cuộc xung đột.

Thật không may, Iran hiện cũng đã sẵn sàng chứng kiến toàn bộ Vịnh Ba Tư bị lôi kéo vào cuộc xung đột vì bất kỳ sự trả đũa nào của Israel và có lẽ cả Mỹ sẽ khiến các tài sản của Mỹ ở Vịnh Ba Tư, như tàu hải quân và tàu thương mại, hoặc các đồng minh của nước này dễ bị Iran tấn công. Và điều đó có thể có tác động lớn đến thương mại và an ninh trong khu vực.

Đây là cách mọi thứ đang diễn ra. Iran biết rằng việc tấn công Israel sẽ dẫn đến sự trả đũa của Israel với sự hậu thuẫn của Mỹ. Có vẻ như Iran đã sẵn sàng chịu chi phí cho việc này.

(Nguồn: Asia Times)