Sự ra đi của ông Zhang kết thúc nhiệm kỳ 8 năm đầy thăng trầm, trong đó Alibaba trở thành công ty lớn nhất Trung Quốc và mạo hiểm tham gia vào các lĩnh vực mới như bán lẻ truyền thống, vốn đã trở thành một trong những doanh nghiệp phát triển nhanh nhất của công ty. Đại diện của Alibaba xác nhận sự ra đi của Zhang. 

Cựu CEO sẽ vẫn là một phần của hệ sinh thái của Alibaba bằng cách điều hành quỹ đầu tư công nghệ trị giá 1 tỷ USD mới thành lập của công ty.

Ông Zhang trở thành Giám đốc điều hành của Tập đoàn Alibaba vào năm 2015 và đảm nhận vị trí chủ tịch từ Ma vào năm 2019. Tháng 12 năm ngoái, ông cũng được bổ nhiệm lãnh đạo Alibaba Cloud.

Nhưng nhà sáng lập Alibaba là Jack Ma đã quay trở lại Trung Quốc sau gần 1 năm sống ở nước ngoài. Sự vắng mặt đó đã vô tình đưa ra những tín hiệu lẫn lộn cho những nhà đầu tư nước ngoài sau sự thắt chặt của Bắc Kinh đối với lĩnh vực tư nhân.

Theo một kế hoạch tái cơ cấu sâu rộng được công bố cùng thời điểm, vị trí giám đốc điều hành được nhường lại cho Eddie Wu. Được biết, Eddie Wu, người bạn thân thiết của nhà sáng lập Alibaba Jack Ma, đã chính thức đảm nhận vị trí này vào ngày 10/9.

Ít ai ngờ rằng ông Zhang cũng sẽ thôi giữ chức chủ tịch và giám đốc điều hành của mảng đám mây, vì ông đã lên tiếng cam kết với hoạt động kinh doanh vào tháng 6. Ngay cả các giám đốc điều hành cấp cao cũng bày tỏ sự sốc trước thông báo vào Chủ nhật, có lẽ còn vài tháng nữa mới được niêm yết công khai.

"Chúng tôi nghĩ rằng sự thay đổi mới nhất này đã không được lên kế hoạch từ tháng 6 và có những lo ngại về sự bất đồng giữa các đối tác của Alibaba", Chelsey Tam, nhà phân tích vốn cổ phần cấp cao tại Morningstar cho biết.

Sự ra đi của ông Zhang trùng hợp với sự trở lại của Wang Jian, người sáng lập Alibaba Cloud, người đã rời đơn vị 10 năm trước. Wang ban đầu gia nhập Alibaba vào năm 2008 từ Microsoft Research Asia. 

Ông từng mô tả mối quan hệ của mình với Jack Ma trên các phương tiện truyền thông nhà nước là "giống như anh em nhà Haier", ám chỉ một cặp robot hoạt hình đi khắp thế giới để trải qua những cuộc phiêu lưu và vượt qua khó khăn.

Theo một thông cáo trước đó của Alibaba, ông Wang, 60 tuổi, là thành viên hội đồng quản trị của Alibaba Cloud.

"Sự trở lại của Wang là rất rõ ràng", một quản lý cấp cao của công ty cho biết. "Nó cho thấy ông chủ lớn nhất của Alibaba vẫn là Jack Ma".

Mặc dù không có vai trò chính thức tại công ty nhưng ông Ma có sức ảnh hưởng lớn nhờ cơ cấu cổ đông phức tạp và quan hệ đối tác với những người nội bộ khác.

"Có vẻ như việc tái cơ cấu là chưa đủ và công ty cần những cải cách sâu sắc và triệt để hơn", vị quản lý cấp cao nói thêm. Theo kế hoạch tái cơ cấu được công bố vào tháng 3, tập đoàn sẽ được chia thành 6 nhóm kinh doanh chính, 5 trong số đó sẽ theo đuổi IPO.

Tuy nhiên, thông báo về kế hoạch đó không giúp nâng cao cổ phiếu của Alibaba và tin tức về việc ông Zhang rời khỏi màng đám mây cũng không giúp ích được gì. Cổ phiếu của hãng tại Hồng Kông đã giảm 5% trong hai ngày sau thông báo và tính đến thứ Tư đã giảm hơn 2% tính đến thời điểm hiện tại.

Theo Bloomberg News, với giá cổ phiếu trì trệ, Alibaba cũng đang trì hoãn đợt IPO tiềm năng tại Hồng Kông của chuỗi cửa hàng tạp hóa Freshippo, vốn không thuộc bất kỳ tập đoàn kinh doanh chính nào trong số sáu tập đoàn kinh doanh chính.

Duncan Clark, người sáng lập và chủ tịch của công ty tư vấn BDA có trụ sở tại Bắc Kinh, cho biết: "Tôi nghĩ Alibaba muốn thiết lập lại rất lớn ngay bây giờ, vì thông báo trước đó của họ về việc tái cơ cấu không tạo ra tác động đủ lớn". "Họ có vẻ rất tự tin rằng cơ cấu mới sẽ tạo ra sự tăng trưởng mới, nhưng họ phải truyền đạt hoặc chứng minh điều đó tốt hơn. Thị trường tập trung hơn vào vấn đề nhân sự".

Phần lớn sự tập trung đó là vào những điểm mạnh rất khác nhau của ông Zhang và ông Wu.

Ông Zhang có kiến thức nền tảng về kế toán và tài chính. Trước khi gia nhập Alibaba vào năm 2007, ông đã làm việc hơn 10 năm tại Ernst & Young và PwC.

Ông đã thành danh tại Alibaba nhờ đặt cược đúng lúc vào "nâng cấp tiêu dùng" của Trung Quốc, một sự thay đổi hướng tới mua sắm chất lượng cao hơn và đắt tiền hơn qua internet, đặc biệt là qua ứng dụng di động. Ông đã khởi xướng chương trình mua sắm Ngày độc thân hàng năm của Alibaba vào ngày 11/11/2009, giúp Taobao đạt được lợi nhuận trong cùng năm đó.

Năm tiếp theo, Trung Quốc vượt qua Nhật Bản để trở thành nền kinh tế lớn thứ hai thế giới và Ngày Độc thân trở thành biểu tượng cho chủ nghĩa tiêu dùng xa hoa của Trung Quốc.

Nhưng khi nền kinh tế nước này bắt đầu chậm lại vào khoảng năm 2016, đối thủ Pinduoduo, một ứng dụng thị trường nổi tiếng với mức giá rẻ, bắt đầu thu hút người mua từ Taobao và Tmall của Alibaba. Ông Zhang đã phải vật lộn để vượt qua thử thách và vào năm 2020, Pinduoduo đã vượt qua Alibaba về lượng người dùng hoạt động hàng năm.

Gần đây, có sự hoài nghi trong nội bộ công ty về sự hiểu biết của Zhang về kinh doanh đám mây, các nguồn tin nói với Nikkei Asia.

Ông phụ trách Alibaba Cloud sau một đợt ngừng hoạt động dịch vụ lớn vào cuối năm ngoái, mặc dù ông không có trình độ chuyên môn kỹ thuật như Wu, người từng giữ chức giám đốc công nghệ tại đơn vị thanh toán Alipay của Alibaba và nền tảng mua sắm trực tuyến Taobao.

Theo ước tính của các nhà phân tích, mặc dù Alibaba vẫn là nhà cung cấp dịch vụ đám mây lớn nhất Trung Quốc với khoảng 33% thị phần, nhưng vị trí dẫn đầu của hãng này đã dần bị thu hẹp trong vài năm qua.

Vào tháng 4, Alibaba Cloud đã giảm giá cho khách hàng trong nước, động thái gây ra cuộc chiến về giá nhưng không thể tăng thị phần.

Bức tranh ở nước ngoài cũng không sáng sủa hơn. Theo hãng tư vấn Gartner của Mỹ, thị phần toàn cầu của Alibaba trong phân khúc "cơ sở hạ tầng như một dịch vụ" của điện toán đám mây đã giảm từ mức dưới 10% vào năm 2021 xuống dưới 8% vào năm 2022.

Tuy nhiên, một số nhà phân tích vẫn hoài nghi liệu ông Wu có phải là người phù hợp để thay thế ông Zhang ở đơn vị chủ chốt hay không.

"Vì vai trò CEO của Alibaba và Alibaba Cloud sẽ lại được thực hiện bởi cùng một người, thay vì các nhà lãnh đạo khác nhau trong cách sắp xếp trước đó, chúng tôi nghĩ rằng điều này có thể gây lo ngại về quản trị doanh nghiệp". "Ví dụ: khách hàng tiềm năng của Alibaba Cloud có thể lo lắng về việc chia sẻ dữ liệu của họ với Alibaba", ông Tam của Morningstar cho biết.

Những người khác thì tích cực hơn, chỉ ra cam kết đã nêu của Alibaba đối với kế hoạch tách bộ phận đám mây "dưới một đội ngũ quản lý riêng biệt vẫn chưa được bổ nhiệm".

Brian A. Wong, cựu phó chủ tịch tập đoàn tại Alibaba và là tác giả của cuốn sách, cho biết: "Tôi tin rằng vai trò Giám đốc điều hành Cloud của Eddie Wu sẽ chỉ tạm thời và các nhà đầu tư có thể rất háo hức muốn biết ai sẽ dẫn dắt Cloud trong tương lai".

"Tuy nhiên, nền tảng công nghệ vững chắc và hiểu biết toàn diện của Eddie về hoạt động kinh doanh tổng thể của Alibaba cũng có nghĩa là anh ấy ở vị trí tốt để giúp dẫn dắt quá trình chuyển đổi và xác định những thách thức tiềm ẩn phía trước và loại người nào họ cần để dẫn dắt hoạt động kinh doanh", ông nói.

Câu hỏi chính xác người đó sẽ là ai vẫn còn bỏ ngỏ.

"Tôi có thể nói rằng giữa các giám đốc điều hành hiện tại và cựu sinh viên ở đó, có một nhóm nhân tài có đủ năng lực để khai thác, nhưng vấn đề là ai sẵn sàng bước lên", ông Wong nói thêm.

(Nguồn: Nikkei)