Bên ngoài trời vẫn tối đen khi bà nội trợ người Indonesia Sutinah đến đồn cảnh sát địa phương vào một buổi sáng sớm vào tháng trước với hy vọng tránh phải xếp hàng và tận dụng chương trình cung cấp gạo giá cả phải chăng của chính phủ.

Mặc dù thời tiết khô hạn do El Nino gây ra đã dẫn đến tình trạng thiếu gạo và đẩy giá lên mức cao kỷ lục, người đàn ông 52 tuổi đến từ thị trấn Pasuruan, Đông Java vẫn bị sốc khi thấy hàng trăm cư dân cùng chí hướng đang kiên nhẫn xếp hàng chờ đợi. .

"Khi chúng tôi đến đây thì đã đông khách rồi, chúng tôi vẫn phải xếp hàng. Chúng tôi không có lựa chọn nào khác vì giá gạo trên thị trường rất đắt", Sutinah, người được nhiều người Indonesia gọi tên, cho biết.

Bà mẹ hai con xếp hàng suốt hai giờ để mua hai bao gạo 5kg với giá 102.000 rupiah (6,41 USD), tiết kiệm khoảng 50.000 rupiah so với giá siêu thị và chợ.

Indonesia đã tự cung cấp đủ gạo vào những năm 1980 trước khi đất nông nghiệp được sử dụng để xây dựng nhà ở cho dân số đang bùng nổ, hiện lên tới hơn 270 triệu người.

Mặc dù vậy, hơn 90% gia đình Indonesia vẫn tiêu thụ gạo hàng ngày, cung cấp hơn một nửa lượng calo hàng ngày cho họ.

Rajendra Aryal, đại diện Tổ chức Lương thực và Nông nghiệp tại Indonesia và Indonesia, cho biết mức tiêu thụ gạo bình quân đầu người hàng năm của quốc gia Đông Nam Á này vào khoảng 95kg (210lb) - cao hơn nhiều so với mức tiêu thụ trung bình hàng năm của các loại carbohydrate khác như ngô, khoai lang, khoai tây và sắn.

Aryal cho biết, năm ngoái thời tiết tương đối nóng do hiện tượng thời tiết El Nino và mùa khô kéo dài ở nhiều vùng của Indonesia đã khiến sản lượng lúa gạo giảm khoảng 18%. Quần đảo rộng lớn này sẽ lại bước vào mùa khô vào tháng tới.

Aryal cho biết: "Những điều kiện này có thể khiến giá gạo tăng và làm suy yếu khả năng mua của người dân, đặc biệt ảnh hưởng đến tầng lớp nghèo hơn trong xã hội, bao gồm cả các hộ sản xuất nhỏ".

Không có gạo?

Người Indonesia thường nói nếu chưa ăn cơm nghĩa là chưa ăn, và ngũ cốc thiết yếu không chỉ là nguồn thực phẩm có chi phí tương đối thấp cho hầu hết các hộ gia đình mà còn là một phần bản sắc văn hóa của đất nước.

Ika Krishnayanti, nhân viên quan hệ quốc tế của nhóm nông dân, Tổ chức Nông dân Indonesia, cho biết lúa gạo là một phần không thể thiếu trong lịch sử và văn hóa Indonesia từ thời cổ đại, và việc trồng lúa thậm chí có thể được nhìn thấy trong quần thể đền Borobudur nổi tiếng thế kỷ thứ 9 ở miền trung Java.

"Gạo là một trong những mặt hàng nông sản quan trọng nhất ở Indonesia… là biểu tượng của văn hóa và truyền thống", Krishnayanti nói.

Jongsoo Shin, Giám đốc châu Á tại Viện nghiên cứu lúa gạo quốc tế (IRRI), cho biết các cánh đồng lúa cũng là một phần đặc biệt của cảnh quan Indonesia, đặc biệt là ở các khu vực thu hút khách du lịch như Bali và Trung Java.

"Giá gạo tăng và nguồn cung gạo giảm có thể dẫn đến mất an ninh lương thực, đặc biệt đối với các hộ gia đình có thu nhập thấp. Điều này có thể tạo ra cảm giác đói, lo lắng và thất vọng, làm tăng nguy cơ bất ổn xã hội và biểu tình", ông nói.

Ông Shin cho biết: "Nông dân bị mất mùa mất thu nhập và có thể phải đối mặt với nợ nần, góp phần gây ra khó khăn kinh tế và bất ổn xã hội". Ông cũng cho biết thêm rằng Indonesia dự kiến sẽ nhập khẩu tới 5 triệu tấn gạo vào năm 2024.

Tuy nhiên, ông cho biết, sự phụ thuộc ngày càng tăng vào nhập khẩu gạo có thể khiến Indonesia dễ bị tổn thương hơn trước những biến động giá cả và gián đoạn chuỗi cung ứng ở các nước xuất khẩu.

"Nhập khẩu số lượng lớn gạo có thể gây căng thẳng cho ngân sách chính phủ và làm suy yếu ngành nông nghiệp, vốn rất quan trọng đối với việc làm ở nông thôn và an ninh lương thực", ông Shin nói thêm.

Hỗ trợ kỹ thuật

Tổng thống Indonesia, ông Joko Widodo thừa nhận áp lực từ giá gạo tăng đối với người tiêu dùng và hơn 15 triệu hộ gia đình trồng lương thực, chính phủ Indonesia cũng bắt đầu bán gạo giảm giá và hỗ trợ tiền mặt cho các gia đình bị ảnh hưởng nặng nề nhất.

Bà Romauli Panggabean, nhà kinh tế môi trường về hệ thống lương thực bền vững tại Viện Tài nguyên Thế giới Indonesia, kêu gọi đa dạng hóa hơn nữa nguồn carbohydrate để giúp người Indonesia kiên cường hơn trước biến động giá gạo.

Bà lưu ý rằng Cơ quan Lương thực Quốc gia đang khuyến khích người dân ăn các nguồn carbohydrate khác có sẵn tại địa phương như ngô, sắn, khoai tây, chuối, lúa miến và cao lương.

Ông Jongsoo Shin cho biết việc phân phối các giống lúa chịu hạn cho nông dân ở các vùng bị ảnh hưởng cũng rất quan trọng.

Ông nói thêm, về lâu dài, chính phủ nên tiếp tục đầu tư cải thiện cơ sở hạ tầng thủy lợi, bao gồm cải tạo các kênh rạch hiện có và xây dựng kênh mới, để tăng cường quản lý nước và giảm sự phụ thuộc vào lượng mưa.

Hệ thống cảnh báo sớm để theo dõi điều kiện thời tiết và cung cấp thông tin kịp thời cho nông dân về hạn hán có thể xảy ra, đồng thời cho phép họ thực hiện các biện pháp phòng ngừa.

Theo ông Shin điều này sẽ đi đôi với việc đào tạo cho nông dân về các biện pháp canh tác nông nghiệp chịu hạn, kỹ thuật bảo tồn nước và lưu trữ sau thu hoạch, đồng thời cho biết thêm rằng các chương trình bảo hiểm cây trồng và đa dạng hóa cây trồng mang lại sự an toàn cao hơn.

Các nhà phân tích cho biết, công nghệ là một phần quan trọng của giải pháp, với máy bay không người lái và cảm biến có thể giám sát cây trồng, độ ẩm của đất, điều kiện thời tiết và hệ thống tưới tiêu cũng như nền tảng kỹ thuật số cho phép nông dân chia sẻ thông tin và các biện pháp thực hành tốt nhất.

Ứng dụng cũng có thể giúp người tiêu dùng tìm được những giao dịch tốt nhất cho gạo.

Tại Lamongan, Đông Java, một trong những vùng sản xuất lúa gạo của Indonesia, nông dân Salimah, 70 tuổi, cho biết thời tiết khắc nghiệt khiến cuộc sống trở nên khó khăn hơn.

Hạn hán kéo dài buộc cô phải trồng nhiều loại cây trồng có khả năng chống chọi với thời tiết khô hạn như ngô hoặc vừng, mặc dù chúng thường đắt hơn.

"Tôi trồng đậu xanh để giữ thu nhập… hầu hết nông dân đều bỏ đất trống vì thời tiết quá nóng", bà nói.

(Nguồn: SCMP)