Cuộc khủng hoảng năng lượng toàn cầu và cuộc khủng hoảng lạm phát cao đang ảnh hưởng rất lớn đến người tiêu dùng toàn cầu, nhưng ở chiều ngược lại, nó lại đang giúp cho các công ty khai thác, chế biến và buôn bán dầu mỏ mang về một lợi nhuận khổng lồ.

Hôm thứ Ba (2/8), BP đã báo cáo mức tăng lợi nhuận khổng lồ trong quý II năm nay.

Theo báo cáo, Công ty dầu khí của Anh có lợi nhuận hàng quý cao nhất trong 14 năm, với lợi nhuận cơ bản tăng vọt lên 8,5 tỷ USD (8,4 tỷ euro) - gấp hơn ba lần những gì mà công ty có được trong cùng kỳ năm ngoái. Đây là quý có lợi nhuận cao thứ hai trong lịch sử của công ty.

Ở bên kia bờ Đại Tây Dương, các công ty năng lượng khổng lồ của Mỹ là ExxonMobil và Chevron gần đây cũng đã công bố lợi nhuận hàng quý cao kỷ lục.

Exxon đã bỏ túi 17,9 tỷ USD trong quý kết thúc vào ngày 30 tháng 6, phá vỡ kỷ lục trước đó là 2 tỷ USD. Lợi nhuận quý II của Chevron là 11,6 tỷ USD, cũng là một kỷ lục.

Công ty dầu khí lớn nhất châu Âu, Shell, tuần trước thông báo đã phá kỷ lục lợi nhuận trong quý thứ hai liên tiếp, với thu nhập 11,5 tỷ USD.

Các chính phủ cân nhắc lại cách tính thuế

Lợi nhuận kỷ lục đến từ việc giá năng lượng tăng vọt và sự hỗn loạn trên thị trường hàng hóa do cuộc chiến của Nga ở Ukraina.

Bob McNally, Chủ tịch Rapidan Energy Group, một công ty tư vấn có trụ sở tại Washington, cho biết: "Lợi nhuận chủ yếu được thúc đẩy bởi giá dầu thô tăng vọt".

"Ngành công nghiệp dầu mỏ chủ yếu chịu chi phí ban đầu, từ giai đoạn thăm dò cho đến sản xuất trong khi chi phí hoạt động sau đó khá thấp. Vì vậy, khi giá cả bùng nổ, lợi nhuận cũng tăng theo", Bob McNally nói thêm.

Lợi nhuận khổng lồ - đến cùng lúc với lạm phát tăng vọt trên toàn thế giới - đã dẫn đến việc các chính phủ kêu gọi áp thuế cao hơn đối với các công ty dầu mỏ.

Vào tháng 5, Vương quốc Anh đã công bố mức thuế 25% đối với lợi nhuận của các nhà sản xuất dầu và khí đốt. Ý cũng đã đưa ra một dự luật tương tự.

Tại Hoa Kỳ, Tổng thống Joe Biden đã phải chịu áp lực từ các thành viên trong đảng Dân chủ để đưa ra luật đánh thuế vào các công ty dầu khí, mặc dù một động thái như vậy sẽ gặp phải những trở ngại lớn.

Tại Đức, Bộ trưởng Tài chính, Christian Lindner, đã liên tục bác bỏ các lời kêu gọi áp thuế như vậy, mặc dù các đối tác liên minh của ông trong chính phủ ủng hộ. Ông Lindner là thành viên của Đảng Dân chủ Tự do (FDP) có xu hướng ủng hộ các doanh nghiệp dầu mỏ.

Bộ trưởng Lindner đã lập luận rằng, một mức thuế như vậy có thể có nguy cơ thúc đẩy lạm phát. Quan điểm đó dường như được ủng hộ bởi nhóm cố vấn độc lập gồm các nhà kinh tế, những người cung cấp lời khuyên cho Bộ Tài chính Đức. Các chuyên gia đã cảnh báo rằng các chính trị gia cần "hết sức thận trọng khi sử dụng những loại thuế như vậy, về lâu dài rất nguy hiểm về mặt kinh tế".

Nên chuyển hướng sang đầu tư "xanh"

Các công ty dầu mỏ đã kiên quyết chống lại các loại thuế môi trường, thay vào đó đề xuất tăng cường đầu tư vào năng lượng xanh hơn như một cách để đạt được mục tiêu giảm khí thải nhà kính.

Công bố lợi nhuận của BP được đưa ra cùng với cam kết đầu tư vào năng lượng gió và xe điện. Giám đốc điều hành của Shell, Ben van Beurden, đã lên tiếng ủng hộ đầu tư xanh như một giải pháp thay thế cho việc đánh thuế.

Ông nói: "Có trách nhiệm với việc kiếm tiền và trách nhiệm đó là chúng ta tiếp tục đầu tư vào an ninh năng lượng… và trong quá trình chuyển đổi năng lượng. Cuối cùng điều đó sẽ làm cho xã hội ít phụ thuộc hơn vào sự biến động của dầu và khí đốt".

McNally nói rằng, các công ty dầu mỏ biết rằng họ sẽ phải chịu áp lực ngày càng lớn cho đến khi nào lợi nhuận vẫn ở mức cao, nhưng họ mong đợi một cách tiếp cận cân bằng từ các chính phủ.

"Các công ty nhận ra rằng họ đang bước vào một giai đoạn cực kỳ thách thức và không chắc chắn do giá dầu và lợi nhuận cực kỳ bất ổn cũng như áp lực chính trị để tài trợ cho các khoản chi tiêu của chính phủ đồng thời đẩy nhanh quá trình khử cacbon", ông nói thêm.

Các công ty dầu khí muốn các chính phủ thực hiện các chính sách rõ ràng, lâu dài và hợp lý nhằm cân bằng giữa đầu tư đầy đủ để cung cấp năng lượng mà thế giới cần để hoạt động trong khi vẫn theo đuổi các mục tiêu ngân sách và môi trường khác. Thách thức lớn nhất của các công ty dầu khí là các chính sách của chính phủ dễ bay hơi, không chắc chắn và không thực tế, theo ông McNally.

Các công ty dầu mỏ bị chỉ trích vì lợi nhuận

Lợi nhuận cao đã bị chỉ trích nặng nề bởi các chính trị gia, quan chức công đoàn và các nhà hoạt động môi trường trong bối cảnh khủng hoảng năng lượng và lạm phát.

Frances O'Grady, Tổng thư ký của Trades Union Congress ở Anh, cho biết: "Những khoản lợi nhuận hấp dẫn này là một sự sỉ nhục đối với hàng triệu người dân lao động đang phải vật lộn kiếm sống vì hóa đơn năng lượng tăng vọt".

Năm nay, Greenpeace lên tiếng chỉ trích hành vi "trục lợi vô liêm sỉ" của các công ty dầu mỏ, gọi lợi nhuận quý đầu tiên của họ là "vô đạo đức". Bản thân ông Biden gần đây cũng nói rằng các công ty như Exxon Mobil kiếm được "nhiều tiền hơn cả Chúa".

Tuy nhiên, có vẻ như giá sẽ không sớm giảm. McNally nói chừng nào giá dầu vẫn ở mức cao - chủ yếu là do sự không chắc chắn do cuộc chiến ở Ukraina gây ra - thì các công ty năng lượng sẽ tiếp tục ghi nhận lợi nhuận như vậy.