"Có còn hơn không"

Oksana Pushenko, hiệu trưởng một trường trung học ở ngoại ô thủ đô Kyiv của Ukraina đang bận rộn chuẩn bị cho năm học mới bắt đầu vào tháng 9 tới. 

Số lượng học sinh trong trường của cô đã tăng lên kể từ khi cuộc xung đột diễn ra, trẻ em sơ tán từ các khu vực phía Đông và Nam của các khu vực chiến sự. Tháng tới, trường dự kiến sẽ có khoảng 3.500 học sinh nhập học, số lượng này vượt quá khả năng bảo vệ các em khỏi các cuộc tấn công.

"Trường của chúng tôi có hai mái ấm có thể chứa tới 1.000 em học sinh. Mỗi ngày có 2.000 em đến trường chia làm hai ca. Chúng tôi không thể có nhiều trẻ đến trường cùng lúc hơn sức chứa của những mái ấm. Số trẻ còn lại học từ xa, nếu tuần này học sinh từ lớp 5 đến lớp 9 đến trường học thì tuần tiếp theo chúng sẽ được học trực tuyến tại một nơi nào đó, miễn sao bài học được đảm bảo", vị hiệu trưởng 68 tuổi nói. 

Trên khắp Ukraina, mặc cho bom rơi đạn lạc, thầy và trò vẫn đều đặn lên lớp dù có khi cả hai bên đang cách nhau hàng trăm, hàng ngàn cây số.

Thách thức lớn từ mọi mặt

Giáo dục mang sứ mệnh cao cả nhất là đưa nhân loại đến với kho tri thức đã tích lũy suốt hàng ngàn năm qua. Nhưng giờ phút này tại Ukraina, những thầy cô giáo tin rằng đó không phải là mục tiêu duy nhất mà họ hướng đến trong những ngày tháng này.

Bảo vệ nhiều trẻ em trong trường học hay nơi trú ẩn là một thức lớn, vì các cảnh báo không kích hoạt động ở Ukraina đôi khi kéo dài vài giờ. Ngay cả đối với những trường học còn nguyên vẹn, các cuộc tấn công bằng tên lửa và pháo kích hàng ngày khiến việc cung cấp phương pháp học tập trực tiếp và an toàn trở thành một thách thức lớn. 

Ngay cả khi một trường học có một nơi trú ẩn, sẽ không có đủ thời gian để đưa trẻ em xuống đó. Ngoài ra, các giáo viên và phụ huynh cho biết, việc mất điện và Internet thường xuyên là những yếu tố gây gián đoạn khác cho các lớp học từ xa. 

Kể từ cuộc xung đột toàn diện xảy ra vào ngày 24/2/2022, gần 300 trường mẫu giáo và trường học ở Ukraina đã bị chiến tranh phá hủy, với hơn 2.600 trường bị hư hại. Và hơn 500.000 trẻ em từ 6 đến 18 tuổi, tương đương khoảng 13% vẫn đang ở nước ngoài sau khi được sơ tán. 

Tình hình khác nhau tùy theo khu vực. Trong khi lượng học sinh tăng lên ở khu vực trung tâm của Ukraina từ các khu vực tiền tuyến, thì lượng học sinh giảm mạnh ở phía Đông và Nam. 80% học sinh miền Đông đã chuyển về hậu phương trong nước hoặc ngoài nước. Từ phía Nam, 61% học sinh chuyển đến các khu vực khác hoặc nước ngoài.

Tại thành phố phía Nam Mykolaiv, chính quyền địa phương có kế hoạch mở lại 10 đến 13 trường học đầu tiên trước ngày 1/9, dự kiến sẽ mở rộng số lượng sau đó ngay khi họ hoàn thành công việc cải tạo nơi cư trú. Tuy nhiên, 20 trường học, chiếm 1/3 tổng số trường học của thành phố sẽ tiếp tục dạy học cho trẻ em theo hình thức từ xa hoặc tương tự do không thể sắp xếp nơi trú ẩn thích hợp.

"Xoay chuyển hay đóng cửa trường học do không có nơi ở ẩn phù hợp, các cuộc tấn công vào trường học, thiếu thiết bị và kết nối, và căng thẳng liên tục đã khiến trẻ em Ukraina gặp phải những tổn thất sâu sắc trong học tập và có nguy cơ mất những năm học quan trọng ở trường và phát triển xã hội", UNICEF tại Ukraina cho biết trong một bài bình luận. 

Chỉ một nửa số học sinh có máy tính, laptop hoặc máy tính bảng để học, 74% sử dụng điện thoại thông minh trong năm học bắt đầu từ tháng 9 tới, theo Dịch vụ chất lượng giáo dục nhà nước.

Một số phụ huynh cũng thích các lớp học trực tiếp hơn các bài học trực tuyến. Olena, 32 tuổi, cùng chồng và con gái 11 tuổi chuyển từ miền đông đến Kyiv, nói rằng giáo dục từ xa được cải thiện đáng kể so với thời COVID-19. Tuy nhiên, cô ấy muốn con gái mình học ở một ngôi trường truyền thống. Không gì có thể thay thế xã hội hóa, tương tác thực sự giữa bạn học và giáo viên.

Thế hệ viết tiếp tương lai

Theo một chuyên gia, điều đáng lo ngại hơn là tác động lâu dài của những thức thức giáo dục hiện tại đối với tương lai của đất nước. Trẻ em Ukraina, những thế hệ tương lai của đất nước đang trải qua những ngày tháng mà nói như một giáo viên "khiến các em trưởng thành ngay trước mắt người lớn".

Andrii Okhrimovskyi, giáo sư vật lý và chuyên gia của Tổng cục giáo dục của Bộ giáo dục cho biết đất nước cần những người có trình độ học vấn cao để đảm bảo tái thiết sau chiến tranh, nhưng chất lượng giáo dục cho sinh viên đã giảm đáng kể do cuộc tấn công quy mô lớn.

Hàng triệu người Ukraina đã buộc phải rời bỏ nhà cửa và tị nạn ở các nước xung quanh, trong đó có không ít trẻ em và giáo viên. Ở nơi xa lạ, việc học trở nên khó khăn vì những bất đồng ngôn ngữ và điều kiện cơ sở hạ tầng.

Giáo sư nói rằng giáo dục từ xa là không mong muốn trong các học viện và trường đại học, giải thích rằng các chuyên gia như bác sĩ không thể được đào tạo từ xa. Ông nhấn mạnh các kỹ sư cũng phải học tập trong phòng thí nghiệm vật lý với các thiết bị và dụng cụ chuyên dụng.

"Tôi dạy ở một trường đại học kỹ thuật nơi những sinh viên này là các kỹ sư tương lai. Họ có thể sẽ chế tạo máy bay hay vũ khí chiến đấu. Chúng tôi cần những người trẻ được đào tạo để có thể làm điều này cho nền kinh tế đất nước", Okhrimovskyi nói. 

 (Nguồn: Nikkei Asia/Reuters)