Nhà đầu tư chịu thiệt hại nặng nề trong nhiều tháng, từ sự cố nghẽn lệnh, những bất cập, yếu kém của của HoSE càng lộ rõ. Nhà đầu tư lo ngại tính minh bạch và năng lực của HoSE dẫn tới một số quyết định điều hành của Sở Giao dịch Chứng Khoán này không đủ thuyết phục cũng như cách mà lãnh đạo sàn này bày tỏ trước báo chí.
Tổng Thư ký Hiệp hội Kinh doanh Chứng khoán (VASB) đánh giá, sự cố nghẽn lệnh của HoSE tất yếu ảnh hưởng đến thị trường, nhà đầu tư, tuy nhiên vấn đề chỉ là trước mắt và đã có giải pháp khắc phục. Ông Kỳ bày tỏ tin tưởng, tháng 7/2021, hệ thống FPT đi vào hoạt động sẽ giải quyết đươc sự cố của HoSE.
TS Vũ Bằng (nguyên Chủ tịch Ủy ban Chứng khoán Nhà nước - UBCKNN) nhận định, trách nhiệm cuối cùng trong sự cố hệ thống giao dịch của HoSE là chủ đầu tư, còn cơ quan quản lý có nhiệm vụ giám sát, theo dõi. Ông Bằng cho biết, UBCKNN không quản lý tài sản, vốn của các sở. Hệ thống giao dịch được tạo dựng cho cả 3 thị trường nên quá trình triển khai rất khó. Lúc xây dựng không thể lường hết, khi triển khai mới thấy vấn đề. Hệ thống xảy ra sự cố, người đứng đầu HoSE có trách nhiệm đầu tiên, nhưng chủ đầu tư mới là người quyết định.
Lo ngại của nhà đầu tư hoàn toàn có cơ sở. Thực tế, vừa qua vẫn có CTCK cho phép hủy/sửa lệnh, còn lại hầu hết là không. Những người có thể hủy sửa lệnh được hưởng lợi khi có quyền chủ động trong giao dịch, còn đại đa số các nhà đầu tư khác chịu thiệt hại lớn về kinh tế. Về việc các CTCK tạm dừng huỷ/sửa lệnh trong vài ngày qua, ông Kỳ cho rằng, đây là bất đắc dĩ, nhà đầu tư không nên vì thế mà rút khỏi thị trường. Tham gia vào thị trường chứng khoán, nhà đầu tư, CTCK là hai chủ thể gắn với nhau, điều tiết cùng thị trường. Sau sự phản đối quyết liệt của các nhà đầu tư, từ ngày 9/6, các CTCK cho phép nhà đầu tư huỷ/sửa lệnh trở lại. Trước đó, nhiều ý kiến nghi ngờ tính minh bạch, công bằng của thị trường, khi nhóm CTCK lớn sớm hết chỉ tiêu lệnh được phân bổ, tạm dừng tính năng hủy, sửa lệnh, không ít nhà đầu tư chuyển sang giao dịch ở nhóm công ty nhỏ. Mặt khác, nhà đầu tư lo ngại giao dịch của khối tự doanh tại các CTCK khó tuân thủ nguyên tắc trên.
HoSE bị tố vô trách nghiệm
Trong phiên giao dịch sáng 9-6, khi các dữ liệu về điểm và thanh khoản bên sàn thuộc Sở Giao dịch chứng khoán Hà Nội (HNX) chạy liên tục, bảng giá sàn HoSE lại tiếp tục bị "đơ", chỉ số VN-Index bị "treo cứng" trong thời gian dài. Đồ thị của chỉ số VN-Index là những đường ngang, gấp khúc, không phản ánh chính xác biến động của thị trường. Nhà đầu tư không thể nắm được giá giao dịch đang ở bao nhiêu, thị trường đang tăng hay giảm điểm. Tình trạng bảng giá bị "đơ" tiếp tục diễn ra trong phiên chiều.
Trước đó, vào phiên 8-6, giữa lúc thị trường chứng khoán giảm sốc, sắc đỏ bao trùm cả thị trường, cổ phiếu đồng loạt rớt giá, nhà đầu tư lại "mù mịt" không biết chuyện gì đang xảy ra vì bảng giao dịch bị "tê liệt". Hàng loạt lệnh bán MP (bán bằng mọi giá) bị kích hoạt dồn dập, bán tháo trong hoảng loạn, khiến thị trường lao dốc mạnh, VN-Index chốt phiên "bốc hơi" gần 39 điểm.
Trong phiên giao dịch ngày 9-6-2020, lỗi hệ thống giao dịch trong phiên ATC trên HoSE ảnh hưởng đến tất cả các lệnh giao dịch liên quan. HoSE phải tạm ngừng giao dịch và hủy đợt giao dịch khớp lệnh định kỳ xác định giá đóng cửa phiên này. Và từ cuối năm 2020 đến nay, khi số lượng nhà đầu tư F0 tăng mạnh với giá trị giao dịch mỗi phiên lên tới hàng tỉ USD, tình trạng nghẽn lệnh tại sàn HoSE diễn ra như cơm bữa.
Chẳng hạn trong phiên ngày 17-12-2020, nhà đầu tư không đặt được lệnh mua bán chứng khoán trong phiên ATC (giao dịch giá khớp lệnh xác định giá đóng cửa) đối với các cổ phiếu niêm yết trên HoSE. Lỗi tương tự cũng diễn ra vào ngày 22-12-2020. Điều gây bức xúc đối với nhiều nhà đầu tư là với hàng loạt sự cố nghẽn lệnh, bảng giá bị treo khiến nhà đầu tư như bị "bịt mắt" khi giao dịch nhưng lãnh đạo HoSE luôn né tránh trách nhiệm hoặc đổ lỗi cho lý do khách quan.
Chẳng hạn, vào tháng 12-2020, sau khi nhà đầu tư liên tục phản ảnh tình trạng nghẽn lệnh, lãnh đạo HoSE lại khẳng định "hệ thống giao dịch của HoSE diễn ra hoàn toàn bình thường, không ghi nhận bất kỳ lỗi nào liên quan đến các tiến trình trong việc khớp lệnh"! Trong hơn một năm qua, trước hàng loạt sự cố diễn ra, chỉ một lần HoSE có văn bản chính thức thông tin tổng thể về tình trạng quá tải hệ thống giao dịch và một số giải pháp khắc phục. Cụ thể, theo giải thích của HoSE, do số lượng tài khoản giao dịch chứng khoán mới và giá trị giao dịch có sự gia tăng đột biến nên gây ra hiện tượng quá tải hệ thống. Cũng trong văn bản này, lãnh đạo HoSE không một lời xin lỗi hay nhận trách nhiệm với nhà đầu tư.
Điều này cho thấy năng lực quản lý của Ủy ban Chứng khoán nhà nước và Sở Giao dịch có vấn đề bởi không thể dự báo sự phát triển của thị trường, sự tăng trưởng của quy mô vốn, tăng trưởng doanh nghiệp niêm yết.
Nhật Hạ
