Cựu thủ tướng Nhật bị ám sát khi đang phát biểu trong một sự kiện vận động bầu cử vào thứ Sáu (8/9), ông đã tìm cách vực dậy nền kinh tế Nhật Bản sau hơn hai thập kỷ đình trệ sau sự sụp đổ của bong bóng tài sản vào đầu những năm 1990.

Với Nhật Bản

Chiến lược của ông Abe có ba "mũi tên" nhằm thúc đẩy tăng trưởng kinh tế và tăng lương: nới lỏng chính sách tiền tệ, kích thích tài khóa và cải cách cơ cấu kinh tế.

Dưới hai "mũi tên" đầu tiên, cựu Thủ tướng đảm nhiệm cương vị vào năm 2006-2007 và 2012-2020, đã chủ trì việc điều hành lãi suất cực thấp và nới lỏng định lượng cùng với hàng chục tỷ USD chi tiêu cho cơ sở hạ tầng mới và phân phối tiền mặt.

Trụ cột cải cách của "Abenomics" nhằm mục đích nâng cao năng suất bằng cách giảm thuế doanh nghiệp và băng đỏ, cũng như mở rộng lực lượng lao động già hoá bằng cách khuyến khích nhiều phụ nữ, người hưu trí và người nước ngoài tham gia thị trường lao động.

Trên cương vị thủ tướng, năm 2013, ông Abe đã ban hành các gói kích thích kinh tế tổng trị giá 210 tỷ USD trong đó có 116 tỷ là để chi tiêu trực tiếp của chính phủ, tập trung xây dựng cơ sở hạ tầng quan trọng.

Ông Abe nói trong một bài phát biểu năm 2016 phác thảo tầm nhìn kinh tế của mình: "Chúng ta nên nhìn về tương lai, thay vì lo lắng về hiện tại.

"Nhật Bản có thể đang già đi. Nhật Bản có thể mất dân số. Nhưng, đây là những ưu đãi dành cho chúng tôi".

Theo nhiều nguồn tin, cựu Thủ tướng người Nhật đã từ chức lần thứ hai vào năm 2020 với lý do các vấn đề sức khỏe, đã gặt hái thành công một phần trong việc vực dậy nền kinh tế lớn thứ ba thế giới.

Trong nhiệm kỳ của ông, tăng trưởng kinh tế đã vượt qua giai đoạn ảm đạm của những năm 1990 và 2000, xuất khẩu tăng và tỷ lệ thất nghiệp giảm xuống mức thấp nhất trong nhiều thập kỷ. Trong giai đoạn từ 2015 tới 2017, Nhật Bản đã ghi nhận 8 quý tăng trưởng dương liên tiếp, đây là chuỗi tăng trưởng dài nhất của Nhật trong gần 30 năm

"Abenomics" đã chấm dứt thời kỳ giảm phát kéo dài nhiều thập niên của Nhật Bản. Từ cuối năm 2012, ông Abe đạt được thỏa thuận nới lỏng chính sách tiền tệ chưa từng có với Ngân hàng Trung ương Nhật Bản (BoJ), đưa lãi suất xuống mức âm nhằm, thúc đẩy tiêu dùng cá nhân và đầu tư kinh doanh, đồng thời đẩy lạm phát lên mức mục tiêu 2%.

Năm 2014, nước này bổ sung thêm 2 đợt kích thích kinh tế nữa, trị giá 58 tỷ USD và 36,9 tỷ USD.

Ngoài "Abenomics", ông Abe còn khởi xướng Womenomics, nhằm tăng tỷ lệ phụ nữ tham gia vào thị trường lao động. Năm 2020, tỷ lệ này là 73%. Một điểm nhấn trong xã hội Nhật Bản.

Mục tiêu đầy tham vọng của ông Abe là tăng GDP danh nghĩa lên 600 nghìn tỷ yên vào năm 2020 chưa bao giờ thành hiện thực và vẫn chưa được đáp ứng cho đến ngày nay.

Hơn nữa, lạm phát và tăng trưởng tiền lương không như mong đợi, gây cản trở cho những thành tựu kinh tế đã đạt được.

"Mặc dù các chính sách của chính phủ có thể tạo ra môi trường để các bên tham gia thị trường cải cách và đổi mới ở một mức độ nào đó, nhưng để thực sự tăng năng suất lao động và tăng cường đầu tư vào công nghệ đổi mới của các doanh nghiệp, thì các hộ gia đình và doanh nghiệp cũng cần nỗ lực hơn nữa để tự lực cánh sinh". Ông Min Joo Kang, chuyên gia kinh tế cao cấp về Hàn Quốc và Nhật Bản tại ING, nói trên tờ Al Jazeera.

"Về mặt này, sự cải thiện của nền kinh tế thực đã bị hạn chế. Tuy nhiên, nó đã thành công một nửa ở chỗ nó đã bảo vệ nền kinh tế Nhật Bản khỏi một đợt suy thoái mạnh".

Trong khi người kế nhiệm trực tiếp của cựu Thủ tướng và đồng minh Yoshihide Suga cam kết tiếp tục di sản kinh tế "Abenomics", Thủ tướng đương nhiệm Fumio Kishida đã tìm cách tách mình khỏi chiến lược này, thay vào đó là chào mời một kế hoạch mới hòa hợp hơn với khoảng cách giàu nghèo.

Jeffrey Halley, nhà phân tích thị trường cấp cao về Châu Á Thái Bình Dương tại OANDA, cho biết Abenomics đã tạo ra "kết quả hỗn hợp".

Ông Halley trả lời phỏng vấn trên tờ Al Jazeera: "Việc thiếu ý chí thực hiện mũi tên thứ ba của cải cách kinh tế và thương mại, khi Nhật Bản rơi vào thế cố thủ, có nghĩa là những mũi tên khác chỉ thực sự duy trì được ánh sáng trong suốt những năm 2010".

"Lạm phát vẫn không tồn tại, nợ chính phủ cao hơn nhiều, và các rào cản thương mại và quản trị doanh nghiệp của Nhật Bản vẫn khó chữa như bao giờ. Việc thiếu tiến bộ không phải là do Ông Abe đã sai lầm về mặt chiến lược, mà là do ông đã không vượt qua được các lợi ích nội địa cố hữu và sức ì của chính phủ để nắm bắt và thực hiện đầy đủ tất cả các mũi tên".

Với quốc tế

Trên trường quốc tế, ông Abe đã thành công trong cân bằng giữa các siêu cường, đồng thời củng cố mối quan hệ của Nhật Bản với các nước khác trong lục địa châu Á.

Với tầm nhìn về một "Ấn Độ - Thái Bình Dương tự do và mở", chính trị gia này đã củng cố mối quan hệ kinh tế giữa Nhật Bản và khu vực thông qua chính sách đầu tư tích cực.

Ông Yoichi Funabashi, Chủ tịch Viện Nghiên cứu châu Á - Thái Bình Dương, cho biết: "Ấn Độ và Đông Nam Á hoan nghênh một Nhật Bản quyết đoán hơn với tư cách là một nhân tố chủ động và ổn định trong khu vực".

Cuộc cạnh tranh cường quốc giữa Trung Quốc và Mỹ, vốn đã leo thang đáng kể trong nhiệm kỳ của ông Abe, buộc ông phải cân bằng tinh tế giữa hai siêu cường. Khi làm như vậy, ông đã thành công trong cả việc mở rộng liên minh an ninh với Mỹ và duy trì thương mại với Trung Quốc - đối tác kinh tế quan trọng nhất của Nhật Bản.

Ông Abe cũng đã thuyết phục thành công để Tokyo đăng cai Thế vận hội Olympic 2020, cam kết rằng nhà máy hạt nhân Fukushima sẽ nằm trong tầm kiểm soát.

Sinh năm 1954 tại Tokyo, ông Abe xuất thân trong một gia đình giàu có và có uy tín về chính trị. Bố của ông là Shintaro Abe, từng giữ chức ngoại trưởng, trong khi chú ruột Eisaku Sato và ông nội Nobusuke Kishi của ông Abe đều từng là Thủ tướng Nhật Bản.

(Nguồn: Al Jazeera/ Deutsche Welle)