Trong khi nhiều quốc gia trên thế giới phải đối mặt với tình trạng bị "giam cầm" suốt một năm vì COVID-19, số lượng người tử vong khủng khiếp, các bệnh viện bị quá tải thì Việt Nam dường như nằm ngoài các vấn đề này.

Đến nay, tổng số ca nhiễm COVID-19 của Việt Nam mới là 1.539 ca, trong đó có 35 ca tử vong. Đây được xem là con số thấp nhất thế giới.

Virus bị đánh bại?

Bất chấp sự suy yếu của hệ thống y tế và nền kinh tế ở nước ngoài, năm 2020 là năm Việt Nam thực hiện ba thỏa thuận thương mại, thu hút các nhà đầu tư biển quảng cáo như các nhà cung cấp của Apple, khai trương một hãng hàng không khác và vươn lên vị trí thứ 6 từ vị trí thứ 7 ở Đông Nam Á theo thu nhập bình quân đầu người.

“Nhớ lại khi dịch COVID-19 bùng phát lần đầu tiên, Tổ chức Thương mại Thế giới và các tổ chức khác dự báo rằng, thương mại toàn cầu sẽ sụt giảm", CEO VinaCapital Don Lam nói với Nikkei Asia.

Ông cho biết thêm rằng, một số ý kiến ​đã ​cho rằng “Việt Nam nằm trong số các quốc gia có nguy cơ cao nhất bởi vì xuất khẩu đóng một vai trò quan trọng trong tăng trưởng kinh tế của Việt Nam".

Tuy nhiên, ông nói: "Thay vào đó, điều ngược lại đã xảy ra. Việt Nam mở cửa thương mại và điều này đóng vai trò quan trọng trong quá trình phục hồi kinh tế nhanh chóng".

Cụ thể, khi mua sắm tại nhà bùng nổ ở Mỹ và châu Âu, nhu cầu về đồ điện tử và đồ nội thất của Việt Nam tăng mạnh. Các nhà sản xuất tăng cường nhận các đơn đặt hàng từ các quốc gia lân cận, nơi mà COVID-19 khiến các nhà máy ở các quốc gia này phải ngừng hoạt động.

Đồng thời, việc khóa cửa ở mức tối thiểu cũng giúp các công ty trong nước phục hồi sớm hơn và giành được lợi thế trong khu vực. Nhiều người nước ngoài đã chọn Việt Nam để đầu tư, vì nền kinh tế phục hồi sớm và không có sự bùng phát COVID-19 quá mạnh.

"Việt Nam sẽ chủ động và có chọn lọc thu hút đầu tư nước ngoài, lấy chất lượng cao, hiệu quả, công nghệ hiện đại và bảo vệ môi trường làm tiêu chí chính", Thứ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư, Trần Quốc Phương, cho biết vào tháng 10.

Lợi nhuận từ đại dịch

Nhờ thành công trong việc kiểm soát COVID-19, Việt Nam có được cơ hội kinh tế lớn sau nhiều thập kỷ. Theo Tổng cục Thống kê Việt Nam, quốc gia này là một trong những nước có tốc độ tăng trưởng GDP nhanh nhất thế giới, ở mức 2,9%, trong khi đặt mục tiêu 6,5% vào năm 2021.

Cụ thể, nhu cầu tiêu dùng trong nước và quốc tế tăng cao trong thời gian đại dịch. Người Mỹ và người châu Âu đã dành nhiều tháng cô lập để làm vườn, cải thiện nhà cửa, làm việc từ xa và sử dụng các sản phẩm sản xuất tại Việt Nam. 

Nhờ đó, các lô hàng sản phẩm gỗ và đồ nội thất đạt tổng trị giá 1,05 tỷ USD vào tháng 1/2020, trước khi các đợt đóng cửa toàn cầu. Và nó đã tăng 47% vào tháng 11 khi các đợt đóng cửa đang diễn ra khắp thế giới. 

Trong cùng kỳ, xuất khẩu điện thoại, máy tính và điện tử khác tăng 56%. Cụ thể, Samsung, nhà xuất khẩu lớn nhất tại Việt Nam, đã báo cáo doanh thu toàn cầu cao nhất từ ​​trước đến nay trong quý III/2020, trị giá 61 tỷ USD.

Một doanh nghiệp khác là Viego Global, công ty tìm nguồn cung ứng có trụ sở tại TP.HCM, cũng có vận may tương tự. Người sáng lập Jewel Nguyen cho biết, lượng khách hàng đặt mua hàng may mặc và thiết bị bảo hộ cá nhân tăng vọt, vì sự gián đoạn chuỗi cung ứng khiến việc mua hàng từ Ấn Độ và Trung Quốc trở nên khó khăn hơn.

"Đối với một công ty mới như chúng tôi, đó là một cơ hội tốt". Cô nói: "Đây là thời điểm để các công ty tìm kiếm các chuỗi cung ứng mới, hiệu quả hơn".

Các nhà đầu tư cũng xem Việt Nam là một trong số ít các quốc gia có triển vọng hiện nay. Quốc gia này xếp thứ 2 trên thế giới, sau Mỹ, trong danh sách của Euromonitor về các điểm đến có khả năng M&A nhất cho năm 2021. Bảng xếp hạng này dựa trên các tiêu chí như sản xuất công nghiệp và sử dụng công nghệ.

Trong năm 2020, Việt Nam đã tham gia 3 hiệp định thương mại. Vào tháng 11, nước này đã tổ chức lễ ký kết trực tuyến Đối tác Kinh tế Toàn diện Khu vực, một hiệp ước giữa 15 quốc gia ở Châu Á - Thái Bình Dương.

Sau đó, vào tháng 8, Việt Nam đã ban hành một thỏa thuận với Liên minh châu Âu. Tiếp theo đó là một thỏa thuận riêng vào tháng 12 với Vương quốc Anh, một trong những thỏa thuận đầu tiên sau Brexit.

Nhờ tăng trưởng kinh tế, Việt Nam đã đạt được một cột mốc nhỏ. Theo dự báo vào tháng 10 của Quỹ Tiền tệ Quốc tế, GDP bình quân đầu người của Việt Nam đã vượt qua Philippines. 

Và xét về mặt tuyệt đối, GDP của Việt Nam đã vượt qua Singapore và Malaysia, lần đầu tiên đưa nước này trở thành nền kinh tế lớn thứ tư ở Đông Nam Á.

Công nghệ lan tỏa

COVID-19 sẽ mang lại thay đổi lâu dài hơn cho Việt Nam, thay vì chỉ là một cú hích đối với xuất khẩu. Cách Việt Nam phản ứng với đại dịch đã chứng minh cho người nước ngoài rằng, đây là một nơi an toàn để đầu tư.

"Câu chuyện thành công trong cuộc chiến với COVID-19 có thể là chìa khóa để Việt Nam giành được lòng tin từ cộng đồng quốc tế, bao gồm cả các nhà đầu tư nước ngoài", trích từ bài đăng trên trang web chính thức của chính phủ Việt Nam.

Khi các lo ngại về đại dịch giảm bớt, chính phủ Việt Nam đã tập trung vào các chính sách để vực dậy nền kinh tế.

Công cụ kinh tế mà Đảng Cộng sản lựa chọn trong kế hoạch 5 năm cho đến năm 2025 là đặt lĩnh vực công nghệ vào trung tâm. Nhờ đó, Việt Nam đã nhận được một số khoản đầu tư lớn vào 2020, từ Pegatron, nhà cung cấp cho Apple và Samsung.

Qualcomm, nhà cung cấp chip điện thoại lớn nhất thế giới, cũng có những động thái về khả năng chuyển giao công nghệ sắp tới. Vào tháng 6, công ty này đã khai trương một trung tâm nghiên cứu và phát triển tại Hà Nội. 

Tuy nhiên, năng lực của Việt Nam vẫn còn hạn chế. Harvard đã phân tích hoạt động xuất khẩu của 8 quốc gia châu Á, tính toán bao nhiêu giá trị từ các công ty trong nước. Theo đó, Việt Nam có giá trị thấp nhất, là 55%. Nó bị lu mờ bởi các công ty cùng ngành của Malaysia, Thái Lan...

Mặt khác, các công ty Việt Nam cũng đã tận dụng thời gian đại dịch để nâng cao năng lực của nhân viên địa phương. Nhiều công ty cho biết, nhân viên Việt Nam vẫn đang làm việc trong khi các đồng nghiệp nước ngoài không thể nhập cảnh. 

Theo một cuộc khảo sát của công ty tuyển dụng Adecco công bố vào tháng 8, 56% các nhà quản lý nhân sự cho biết, họ sẽ ưu tiên đào tạo lại hoặc nâng cao kỹ năng trong quý tới.

Nâng cấp cơ sở hạ tầng

Là quốc gia đi đầu trong việc kiểm soát dịch bệnh nhưng Việt Nam cũng phải đối mặt với một vấn đề hết sức quan trọng, thất nghiệp.

Văn phòng thống kê cho biết, đến tháng 9, gần một phần ba dân số bị mất việc làm, bị cắt lương hoặc giảm giờ làm. Hầu hết những công dân này làm việc trong các lĩnh vực khách sạn, giải trí, thực phẩm và đồ uống, xây dựng, hoặc xuất khẩu như dệt may.

Du lịch nội địa khả quan hơn, mở đường cho Vietravel Airlines trở thành hãng hàng không thứ sáu của Việt Nam.

Để tăng tốc độ phục hồi tổng thể, Việt Nam đã phê duyệt khoản cứu trợ 2,7 tỷ USD. Chính phủ cũng cắt giảm thuế và phí, cung cấp các khoản vay và tăng chi tiêu công, bao gồm cả cơ sở hạ tầng cần thiết.

Cũng như phần lớn khu vực Đông Nam Á, các tuyến đường bộ và cảng của Việt Nam không theo kịp với nhịp độ phát triển của một nền kinh tế đang tiến sâu hơn vào thương mại toàn cầu. Từ năm 2009 đến năm 2019, Việt Nam đã có bước nhảy vọt lớn nhất trong số 50 quốc gia được WTO xếp hạng theo kim ngạch thương mại hàng hóa, tăng 16 bậc lên vị trí thứ 23.

Vào năm 2020, Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc đã chỉ đạo các chính quyền địa phương xử lý các công trình công cộng. Kết quả đạt được là đầu tư nhà nước tăng 14,5% vào năm 2020 so với năm 2019, cao hơn nhiều so với mức tăng 1,6% của đầu tư tư nhân.

Từ việc cải thiện quản trị, cơ sở hạ tầng cho đến người lao động và nhà cung cấp được trang bị tốt hơn, Việt Nam đã đạt được một loạt các kết quả sau đại dịch. Nhưng nó vẫn chưa phải là chiến thắng trước virus.

Vy Le, đồng sáng lập Do Ventures, cho biết đất nước phải tận dụng thời điểm này. Cô cho biết, việc cấm vận đã làm thay đổi hành vi của người tiêu dùng, thúc đẩy thương mại điện tử và thanh toán kỹ thuật số. Và việc dỡ bỏ các hạn chế đã cho phép mọi người quay trở lại các cửa hàng, văn phòng và nhà máy. 

Cả hai thay đổi này đều mở ra cơ hội cho các công ty và cho cả Việt Nam.