Chỉ vài ngày trước khi cuộc chiến tròn một năm xuất hiện nhiều dấu hiệu cho thấy Nga có thể sắp mở một cuộc tấn công lớn vào Ukraina.

Người đứng đầu NATO Jens Stoltenberg cho biết hôm 13/2 rằng: "Chúng tôi thấy Nga dã gửi thêm nhiều quân đội, vũ khí và nhiều khả năng xảy ra các cuộc tấn công hơn".

Nga đã cáo buộc liên minh quân sự do Mỹ lãnh đạo can dự trực tiếp và ngày càng tăng vào cuộc xung đột bằng cách cung cấp cho chính phủ Ukraina viện trợ quân sự trị giá hàng chục tỷ USD bao gồm cả xe tăng chiến đấu, trong năm qua.

Phát biểu trước các phóng viên trước cuộc họp của các bộ trưởng quốc phòng NATO, ông Stoltenberg cho biết vấn đề cung cấp máy bay chiến đấu đang được thảo luận nhưng nhấn mạnh rằng diễn biến như vậy sẽ không khiến các nước thành viên tham gia vào cuộc chiến.

Lịch sử hình thành của NATO

NATO, viết tắt của Tổ chức Hiệp ước Bắc Đại Tây Dương, là liên minh quân sự lớn nhất thế giới.

Nó được thành lập vào năm 1949 bởi 12 quốc gia thành viên - Bỉ, Canada, Đan Mạch, Pháp, Iceland, Ý, Luxembourg, Hà Lan, Na Uy, Bồ Đào Nha, Anh và Mỹ - với mục đích kiềm chế sự bành trướng của Liên Xô và khuyến khích hội nhập chính trị trong châu Âu.

Giữa năm 1950 và 1999, thêm bảy quốc gia - Hy Lạp, Thổ Nhĩ Kỳ, Tây Đức, Tây Ban Nha, Cộng hòa Séc, Hungary và Ba Lan - gia nhập liên minh.

Việc mở rộng tiếp tục vào năm 2004 khi 7 quốc gia Đông Âu - Bulgaria, Estonia, Latvia, Litva, Romania, Slovakia và Slovenia, gia nhập khối quân sự này. Trong số đó, Slovenia là một cựu thành viên của Hiệp ước Warsaw - một hiệp ước phòng thủ được tạo ra vào năm 1955 giữa Liên Xô và bảy quốc gia.

Ngày nay, NATO bao gồm 30 quốc gia. Chỉ có sáu thành viên của Liên minh châu Âu (EU) gồm 27 quốc gia không phải là thành viên NATO: Áo, Síp, Phần Lan, Ireland, Malta và Thụy Điển.

Tổng thống Nga Vladimir Putin thường nhắc đến việc NATO mở rộng về phía Đông như một lý do cho cuộc xung đột ở Ukraina.

Ngân sách năm 2023 của NATO

Hàng năm, NATO lập ngân sách quân sự và dân sự, trong đó tất cả các nước thành viên cam kết đóng góp vào ngân sách dựa trên tổng thu nhập quốc dân (GDP) của mỗi nước.

Các thành viên NATO đã cam kết dành tối thiểu 2% GDP cho chi tiêu quốc phòng để tiếp tục đảm bảo khả năng sẵn sàng chiến đấu của liên minh, nhưng hầu hết các nước trong nhiều năm đã không đạt được mục tiêu.

Đối với năm 2023, ngân sách quân sự được đặt ở mức 1,96 tỷ euro (2,10 tỷ USD), tăng 25,8% so với năm ngoái.

Mỹ và Đức đã cam kết đóng góp cao nhất vào ngân sách quân sự, tổng cộng chiếm hơn 30% quỹ của liên minh.

Thụy Điển và Phần Lan muốn gia nhập NATO

Ngày 16/5/2022, Thụy Điển chính thức nộp đơn xin gia nhập NATO. Hai ngày sau, Phần Lan làm theo.

Vào ngày 5/7, các đại sứ NATO đã ký các giao thức gia nhập để cho phép Thụy Điển và Phần Lan tham gia liên minh.

Từ tháng 7 đến tháng 9, 28 thành viên NATO ngoại trừ Hungary và Thổ Nhĩ Kỳ đã chấp thuận việc gia nhập của Thụy Điển và Phần Lan. NATO yêu cầu sự chấp thuận nhất trí từ tất cả các thành viên hiện tại để kết nạp thành viên mới.

Thổ Nhĩ Kỳ đã yêu cầu 2 nước Bắc Âu ngừng hỗ trợ các nhóm vũ trang người Kurd, chẳng hạn như đảng Công nhân người Kurd (PKK), và dỡ bỏ lệnh cấm bán một số vũ khí cho Thổ Nhĩ Kỳ.

Vào tháng 1/2018 , Tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ Recep Tayyip Erdogan chỉ ra rằng Ankara có thể đồng ý cho Phần Lan gia nhập NATO, nhưng không phải Thụy Điển, trong bối cảnh căng thẳng gia tăng với Stockholm.

Thủ tướng Hungary Viktor Orban, người có quan hệ thân thiết với ông Putin, đã hứa rằng quốc hội của ông sẽ thông qua hai hồ sơ vào tháng tới.

Phần Lan có chung đường biên giới dài 1.300 km với Nga. Mặc dù Thụy Điển không có biên giới trên đất liền với Nga nhưng lại có chung biên giới trên biển với quốc gia này ở Biển Baltic.

Nga đã kiên quyết phản đối việc Phần Lan và Thụy Điển gia nhập NATO, coi đây là sự xâm nhập bất hợp pháp hơn nữa của liên minh xuyên Đại Tây Dương đối với biên giới của Nga.

Các thành viên NATO đã gửi bao nhiêu viện trợ cho Ukraina?

Theo dữ liệu mới nhất từ Viện Kinh tế Thế giới Kiel, một tổ chức tư vấn của Đức, các thành viên NATO đã cam kết viện trợ tài chính, nhân đạo và quân sự ít nhất 75,2 tỷ euro (80,5 tỷ USD) từ ngày 24/1 đến ngày 20/11/2022.

Với cam kết trị giá 47,8 tỷ euro (51,2 tỷ USD), Mỹ là nước đóng góp lớn nhất cho Ukraina, với ít nhất 22,9 tỷ euro (24,5 tỷ USD) dành cho quân sự, 15,05 tỷ euro (16,1 tỷ USD) viện trợ tài chính và 9,9 tỷ euro (10,6 tỷ USD) ) trong hỗ trợ nhân đạo.

Hỗ trợ quân sự bao gồm vũ khí, thiết bị và hỗ trợ tài chính cho quân đội Ukraina. Cứu trợ nhân đạo bao gồm y tế, thực phẩm và các mặt hàng khác cho dân thường, trong khi hỗ trợ tài chính dưới hình thức trợ cấp, cho vay và bảo lãnh.

Vương quốc Anh là thành viên NATO đóng góp cao thứ hai với 7,1 tỷ euro (7,6 tỷ USD) cam kết cho Ukraina, trong khi Đức đứng thứ ba với 5,4 tỷ euro (5,8 tỷ USD).

Các nước không phải thành viên là Thụy Điển và Phần Lan đã cam kết lần lượt ít nhất 810 triệu euro (867 triệu USD) và 310 triệu euro (332 triệu USD).

Kể từ ngày 20/11, Mỹ và các nước khác đã cam kết cung cấp các gói quân sự bổ sung cho Ukraina. 

Những loại vũ khí nào được cung cấp cho Ukraina?

Kể từ khi bắt đầu cuộc chiến vào ngày 24/2, các nước thành viên NATO đã gửi cả vũ khí thông thường cũng như các thiết bị và khí tài tiên tiến hơn tới Ukraina.

Hồi tháng 1 năm nay, Mỹ, Anh và Đức từng cam kết gửi xe tăng chiến đấu chủ lực hiện đại tới Ukraina. Nước Anh cho biết họ sẽ cung cấp 14 xe tăng Challenger 2, Đức đồng ý gửi 88 xe tăng Leopard 2 và Mỹ cho biết họ sẽ gửi hàng chục chiếc M1 Abrams để hỗ trợ nỗ lực chiến tranh của nước này.

Các nhà phân tích cho rằng xe tăng chiến đấu chủ lực thế hệ mới nhất rất quan trọng đối với Ukraina nhằm chọc thủng các tuyến phòng thủ của Nga và chiếm lại lãnh thổ mà lực lượng Nga đã chiếm giữ trong những tuần đầu tiên của cuộc chiến.

Nam Ukraina là lãnh thổ xe tăng bằng phẳng và lý tưởng. Nga đã và đang xây dựng các hàng chiến hào và boong-ke kiên cố để ngăn chặn bước tiến của Ukraina trong khu vực.

Ngoài xe tăng, Ukraina cũng đang thúc đẩy các máy bay chiến đấu siêu thanh thế hệ thứ tư của phương Tây, bao gồm cả F-16 do Mỹ sản xuất.

Lực lượng không quân của Ukraina có một đội máy bay cũ kỹ từ thời Liên Xô đã ra khỏi dây chuyền lắp ráp trước khi nước này tuyên bố độc lập hơn 31 năm trước. Các máy bay phản lực được sử dụng cho các nhiệm vụ đánh chặn và tấn công các vị trí của Nga.

Anh, Mỹ và Pháp không loại trừ việc gửi máy bay chiến đấu đến Ukraina.

Thủ tướng Đức Olaf Scholz cho biết không có khả năng máy bay chiến đấu được gửi tới Ukraina. Scholz cho biết các đồng minh phương Tây sẽ tiếp tục hỗ trợ Ukraina, nhưng ông cũng nhấn mạnh nguy cơ leo thang xung đột.

NATO và các đồng minh cũng đã huấn luyện hàng chục nghìn binh sĩ Ukraina, bao gồm cả lực lượng đặc biệt.

Ukraina từ lâu đã bày tỏ mong muốn gia nhập NATO. Vào năm 2019, nó đã thông qua một sửa đổi hiến pháp để theo đuổi tư cách thành viên của liên minh.

Mặc dù Ukraina dự kiến sẽ không sớm gia nhập NATO, nhưng vào tháng 12, Stoltenberg nói rằng "Nga không có quyền phủ quyết" đối với các quốc gia tham gia và liên minh cũng ủng hộ điều đó, về tư cách thành viên của Ukraina.

(Nguồn: Al Jazeera)