Vào giữa năm 2017, các khái niệm về tiền ảo, tiền điện tử, tiền mã hóa hay tiền kỹ thuật bắt đầu phổ biến tại Việt Nam, trong đó điển hình phải kể đến là Bitcoin (BTC). Giá trị của các đồng tiền này liên tục tăng mạnh và giúp nhiều nhà đầu tư giàu lên nhanh chóng, nhưng cũng chính những đồng coin này đã khiến nhiều người lâm vào cảnh “khốn đốn” khi giá trị của chúng sụt giảm nghiêm trọng vài tháng sau đó. Chính sự nhạy cảm của loại tiền tệ này đã thu hút nhiều sự quan tâm của các nhà đầu tư.

Hiện nay, vẫn còn rất nhiều người chưa hiểu rõ về bản chất của những đồng tiền điện tử này, thậm chí chưa biết tên gọi đúng của chúng là tiền điện tử, tiền ảo, tiền mã hóa hay tiền kỹ thuật số và các vấn đề xung quanh chúng.

Năm 2020 có nên đầu tư vào tiền điện tử không? Hướng dẫn này sẽ phù hợp cho những người mới bắt đầu tham gia vào thị trường này.

Tiền ảo là gì?

Tiền ảo (virtual currency) là một dạng tiền kỹ thuật số (digital money) không được kiểm soát, không được phát hành bởi chính phủ, mà được tạo ra và quản lý bởi các nhà phát triển (developer) và được sử dụng, chấp nhận giữa các thành viên trong một cộng đồng ảo cụ thể. Cơ quan Giám sát Ngân hàng châu Âu (EBA) định nghĩa tiền ảo không phải một đơn vị tiền kỹ thuật số do ngân hàng trung thương hoặc cơ quan công quyền phát hành, cũng không nhất thiết phải gắn liền với tiền pháp định, nhưng được nhóm, cộng đồng cụ thể chấp nhận làm phương tiện thanh toán và có thể chuyển nhượng, lưu trữ hoặc giao dịch điện tử.

Tiền ảo cũng được chia làm 3 loại chính:

• Tiền ảo đóng: Tiền ảo đóng hay tiền tệ viễn tưởng là đơn vị tiền dùng trong các thế giới viễn tưởng như trong game trực tuyến. Tiền ảo đóng không có liên hệ với nền kinh tế thực sự.
• Tiền ảo dịch chuyển một chiều: Các dạng tiền ảo có thể mua bằng tiền thật nhưng không thể chuyển đổi theo hướng ngược lại. Ví dụ như các coupon, điểm tích lũy trong thẻ, tiền tài khoản Amazon, Facebook.
• Tiền ảo phi tập trung: Tiền ảo phi tập trung là các đơn vị tiền được tạo ra dựa trên nền tảng không tập trung như Ethereum và Bitcoin.

Tiền kỹ thuật số và tiền điện tử là gì?

Tiền kỹ thuật số (digital money) có nghĩa giống như tiền điện tử (electronic curency), là một đơn vị tiền tệ ở dạng kỹ thuật số, không phải ở dạng vật lý như tiền xu hay tiền giấy. Với khả năng sử dụng như tiền vật lý nhưng kèm theo các đặc tính của kỹ thuật số là giao dịch tức thì và chuyển tiền xuyên biên giới.

Tài khoản tiền kỹ thuật số có thể được lưu trữ điện tử trên một chiếc thẻ hoặc thiết bị khác. Tiền kỹ thuật số có thể quản lý tập trung, có đơn vị trung tâm kiểm soát mọi hoạt động phân phối. Cũng có thể quản lý phi tập trung, nguồn cung tiền có thể đến từ nhiều nguồn khác nhau.

Tiền kỹ thuật số có thể được chia làm 2 loại:

• Tiền kỹ thuật số tập trung: Các hệ thống như Paypal, Webmoney, Payoneer là các đơn vị quản lý tiền kỹ thuật số tập trung. Các tài khoản Apple Pay, Google Wallet cũng là tiền kỹ thuật số tập trung.
• Tiền kỹ thuật số phi tập trung: Bitcoin, Ethereum, Bitcoin Cash, Ripple và những loại tiền ảo khác cũng là tiền kỹ thuật số.

Tiền mã hóa (Cryptocurrency) là gì?

Tiền mã hóa (Cryptocurrency) là một tài sản kỹ thuật số mà chức năng chính của nó là hoạt động như một phương tiện trao đổi giá trị trong một hệ thống kinh tế ngang hàng, sử dụng mật mã học để xác thực và bảo mật các giao dịch cũng như kiểm soát việc tạo ra các đồng tiền mới. Tiền mã hóa được xếp vào nhóm phụ của tiền kỹ thuật số và cũng được xếp vào nhóm phụ của tiền ảo.

Bitcoin là đồng tiền mã hóa phi tập trung đầu tiên trên thế giới được tạo ra vào năm 2009 bởi Satoshi Nakamoto, và sau đó đã có rất nhiều đồng tiền mã hóa khác ra đời như Ethereum, Ripple, Litecoin, Stellar, Bitcoin Cash,.. mà được gọi chung là Altcoin.

Như vậy về mặt định nghĩa, chúng ta có thể thấy tiền kỹ thuật số (cũng là tiền điện tử) sẽ bao hàm tất cả các loại tiền ảo và tiền ảo bao hàm tất cả các loại tiền mã hóa. Có thể hiểu là: tiền mã hóa có thể gọi là tiền ảo hoặc tiền kỹ thuật số, nhưng tiền kỹ thuật số và tiền ảo chưa chắc đã là tiền mã hóa. Và tiền ảo có thể gọi là Tiền kỹ thuật số, nhưng chưa chắc mọi loại tiền kỹ thuật số đều là tiền ảo.

Tiền điện tử hoạt động như thế nào?

Tiền điện tử được hỗ trợ bởi toán học chứ không phải là từ những văn bản của chính phủ hay tổ chức tài chính.

Trong khi, cũng giống như tất cả các loại tiền tệ, chúng vẫn phụ thuộc vào giá trị được mà chúng được công nhận, sự khan hiếm của chúng dựa trên nền tảng toán học và không thể điều chỉnh bởi bất kỳ một tổ chức hay cá nhân nào.

Chúng không bị trói buộc với sự sẵn có của hàng hoá vật chất, chẳng hạn như vàng, cũng không thể được tạo ra một cách nhân tạo bởi các chính phủ hoặc các tổ chức tài chính như USD.

Tiền điện tử sử dụng một mạng lưới phân phối để cho phép hệ thống giao dịch p2p (peer-to-peer), giao dịch ngang hàng mà không cần đến các bên thứ ba. Để đảm bảo sự an toàn, mật mã sử dụng các thuật toán toán học và một sổ cái công khai.

Để đảm bảo mọi giao dịch đều hợp pháp, phương trình toán học phức tạp được sử dụng để liên kết mỗi tài khoản với số tiền thực mà chủ tài khoản muốn chi tiêu.

Người sử dụng, thường được gọi là những thợ mỏ, dành các tài nguyên tính toán của họ để giải quyết các phương trình và thường nhận phần thưởng với một lượng nhỏ tiền điện tử.

Tại Việt Nam, Bitcoin và các đồng coin khác không bị cấm nhưng cũng không ủng hộ các vấn đề liên quan đến Bitcoin. Vào năm 2018, Việt Nam cũng đã có điều luật về Bitcoin, cụ thể như sau :

Từ 1/1/2018, nếu bạn dùng Bitcoin/Altcoin như là đơn vị tiền tệ (currency) bạn sẽ vi phạm pháp luật. Tức là cấm thanh toán hàng hòa bằng Bitcoin, bạn không được sử dụng Bitcoin để mua bất cứ thứ gì ở Việt Nam, như vậy là vi phạm pháp luật. Nhưng nếu bạn dùng nó như hàng hóa, dùng VNĐ để mua thì không phạm pháp.

Còn trên thế giới cũng đã có rất nhiều quốc gia đã chấp nhận thanh toán bằng Bitcoin và xem nó như một loại tiền tệ để giao dịch, điển hình có thể kể đến là Nhật Bản.

Năm 2020 có nên đầu tư vào tiền điện tử hay tiền ảo không?

Theo nhận định của nhiều nhà đầu từ Bitcoin tại Việt Nam (trên diễn đàn Tôi Yêu Bitcoin), Bitcoin nói riêng và tiền ảo nói chung vẫn là một khoản đầu tư tiềm năng trong năm 2020 và về sau nữa, xu hướng dài hạn sẽ tăng giá và bắt đầu ổn định hơn.

Nhưng trước khi tham gia đầu tư, bạn phải xác định rằng đầu tư tiền ảo là hình thức đầu tư siêu lợi nhuận, cơ hiệu kiếm nhiều tiền có, nhưng rủi ro cũng luôn tiềm ẩn, chỉ đầu tư với số vốn có thể mất và tự chịu trách nhiệm với số tiền đó của mình.