Nhưng Đông Nam Á không phải là đã mất tất cả. Ông Trung lập về mặt địa chính trị, khu vực này đã chứng kiến sự gia tăng trong tổng thương mại với cả Trung Quốc và Mỹ trong giai đoạn 2017-2020 trong nhiệm kỳ tổng thống đầu tiên của ông Trump. 

Việt Nam, Indonesia, Malaysia và Thái Lan đã giành chiến thắng lớn khi các công ty từ Trung Quốc, Nhật Bản, Hàn Quốc, Đài Loan và Mỹ di dời khỏi Trung Quốc hoặc sao chép các cơ sở sản xuất của họ ở Đông Nam Á để tránh thuế quan của Mỹ.

Xuất khẩu và tăng trưởng kinh tế sẽ bị ảnh hưởng trong ngắn hạn, nhưng khu vực này có thể hưởng lợi từ việc chuyển hướng và thay thế thương mại, thậm chí có thể có lập trường cứng rắn hơn đối với các hoạt động chống cạnh tranh của các công ty Trung Quốc.

Dưới đây là những điều bạn cần biết:

Đe dọa áp thuế của ông Trump là gì?

Mục tiêu của chính sách thương mại mà ông Trump nêu ra là đưa các công việc sản xuất trở lại Mỹ và gỡ bỏ các chuỗi cung ứng khỏi Trung Quốc.

Ông Trump và các cố vấn của ông coi lợi thế thương mại của Trung Quốc là có được một cách không công bằng từ việc thao túng tiền tệ, đánh cắp sở hữu trí tuệ và chuyển giao công nghệ.

Trong nhiệm kỳ đầu tiên, ông Trump đã sử dụng quyền hành pháp để áp thuế lên tới 25% đối với 250 tỷ USD hàng điện tử, máy móc và hàng tiêu dùng nhập khẩu từ Trung Quốc. Bắc Kinh đã trả đũa bằng các biện pháp tương tự đối với hàng xuất khẩu nông sản, ô tô và công nghệ của Mỹ.

Hiện tại, ông Trump đã đề xuất mức thuế 60% đối với tất cả hàng hóa Trung Quốc nhập khẩu vào Mỹ và mức thuế lên tới 20% đối với hàng nhập khẩu từ mọi nơi khác. Điều đó sẽ được thực hiện bằng sự kết hợp giữa các công cụ hành pháp và lập pháp.

Có thể tệ đến mức nào đối với Đông Nam Á?

Gần 40% kim ngạch xuất khẩu của Campuchia sang Mỹ, thị trường chịu ảnh hưởng lớn nhất tại ASEAN, xét về tỷ trọng tổng kim ngạch xuất khẩu, tiếp theo là Việt Nam với 27,4% và Thái Lan với 17%, theo Oxford Economics, khiến cả ba đều có nguy cơ đặc biệt. 

Thanavath Phonvichai, chủ tịch Phòng Thương mại Đại học Thái Lan, cho biết nền kinh tế Thái Lan có thể chịu thiệt hại 160,5 tỷ baht (4,6 tỷ USD) nếu ông Trump thực hiện lời hứa của mình.

Theo Nikkei, Việt Nam có thặng dư thương mại lớn thứ tư thế giới với Mỹ. Sự mất cân bằng tăng nhanh khi các công ty Trung Quốc, Đài Loan và Hàn Quốc sử dụng Việt Nam để né thuế quan thời ông Trump. Vận may của Việt Nam cũng có thể nhanh chóng thay đổi, đặc biệt là nếu Mỹ tiếp tục phân loại Việt Nam là "nền kinh tế phi thị trường", có xu hướng kéo theo mức thuế quan cao hơn.

Sự không chắc chắn về thuế quan của ông Trump có thể khiến các công ty tạm dừng hoặc ngừng các kế hoạch đầu tư vào Đông Nam Á. Các công ty Mỹ chiếm khoảng một nửa trong số 9,5 tỷ USD đầu tư tài sản cố định tại Singapore vào năm ngoái, theo Hội đồng Phát triển Kinh tế của thành phố-quốc gia này.

Thủ tướng Lawrence Wong đã nhanh chóng nhắc nhở Trump trong một lá thư chúc mừng rằng Mỹ đã duy trì "thặng dư thương mại ổn định" với Singapore.

Bất kỳ đòn giáng nào vào nền kinh tế Trung Quốc cũng sẽ lan sang các nước ASEAN phụ thuộc vào nhu cầu tiêu dùng, xuất khẩu và du lịch của Trung Quốc. Nhu cầu yếu hơn đối với hàng hóa Trung Quốc sẽ ảnh hưởng đến các nhà cung cấp đầu vào cho các nhà sản xuất Trung Quốc tại Đông Nam Á. Indonesia, nền kinh tế lớn nhất Đông Nam Á, sẽ chịu ảnh hưởng nhiều nhất do có 24,2% lượng hàng xuất khẩu sang Trung Quốc, chủ yếu là hàng hóa.

Các nhà xuất khẩu Trung Quốc không thể gửi hàng hóa của mình sang Hoa Kỳ có thể chuyển hướng sang Đông Nam Á, nơi các chính phủ đã tiếp nhận khiếu nại từ các nhà sản xuất địa phương bị ảnh hưởng do việc bán phá giá kim loại, hàng dệt may và hàng tiêu dùng.

Điểm tích cực của Đông Nam Á là gì?

Sự bùng nổ sản xuất hiện tại của Đông Nam Á bắt đầu từ cuộc chiến thương mại. Các nhà phân tích dự đoán rằng, theo thời gian, sự thay thế và chuyển hướng thương mại sẽ lớn hơn tác động đến tăng trưởng.

Jayden Vantarakis, người đứng đầu bộ phận nghiên cứu ASEAN tại Macquarie Capital, cho biết: "Chúng tôi cho rằng động thái phản kháng mạnh mẽ hơn nữa từ Trung Quốc có thể thúc đẩy sự chuyển hướng chuỗi cung ứng nhiều hơn, khi các doanh nghiệp Trung Quốc giao dịch và đầu tư nhiều hơn ở châu Á".

Các nhà máy sản xuất xe điện mà một số chính phủ Đông Nam Á tích cực ve vãn có thể cung cấp một vùng đệm kinh tế. "Ngoài ra, nhu cầu về xe điện cũng đang tăng lên bên ngoài Hoa Kỳ, vì vậy tôi nghĩ rằng thực sự có thể có lợi ích ròng cho Indonesia.

Điều sẽ xảy ra là các quốc gia nhỏ hơn đang cố gắng trở nên trung hòa carbon, đặc biệt là khi giá xăng ngày càng đắt đỏ, sẽ cố gắng tiếp quản nguồn cung và mua nhiều xe điện hơn", Sumit Agarwal, giáo sư tại Trường Kinh doanh thuộc Đại học Quốc gia Singapore cho biết.

Các mức thuế mà Trump hứa hẹn có thể thúc đẩy các chính phủ ASEAN áp dụng thuế chống bán phá giá đối với hàng hóa Trung Quốc, như Thái Lan đã làm với thép cán trong năm nay.

Các quy tắc xuất xứ chặt chẽ hơn của Mỹ cũng có thể mang đến cho các chính phủ cơ hội đảm bảo rằng nhiều bộ phận sản xuất và lắp ráp có giá trị cao hơn được thực hiện tại địa phương.

Điều gì sẽ xảy ra với tiền tệ và thị trường Đông Nam Á?

Thuế quan của ông Trump có thể làm giảm áp lực buộc các ngân hàng trung ương Đông Nam Á phải nới lỏng chính sách tiền tệ hơn nữa.

Miguel Chanco, nhà kinh tế trưởng về châu Á mới nổi tại Pantheon Macroeconomics có trụ sở tại Anh, cho biết: "Về cơ bản, chiến thắng của Trump sẽ gây ra lạm phát cho thế giới do các mức thuế quan mà ông ấy dự định áp dụng, vì vậy chu kỳ bình thường hóa hoặc nới lỏng tiền tệ toàn cầu có thể sẽ không mạnh như suy nghĩ trước đây, kể cả ở Philippines".

Ông Chanco cho biết trên tờ Nikkei Asia rằng các loại tiền tệ Đông Nam Á sẽ không mạnh lên như dự kiến trước đây, một phần là do thị trường định giá lại tốc độ nới lỏng của Cục Dự trữ Liên bang Mỹ và do đó đồng đô la vẫn tiếp tục mạnh lên.

Trong số sáu nền kinh tế lớn ở Đông Nam Á, đồng Baht Thái Lan và đồng Ringgit Malaysia là những đồng tiền có thành tích tệ nhất kể từ chiến thắng của Trump, lần lượt giảm 3,2% và 2,9% so với đồng đô la Mỹ tính đến thứ Tư.

Công ty chứng khoán Thái Lan InnovestX khuyến nghị các cổ phiếu sẽ được hưởng lợi từ đồng USD mạnh và đồng baht yếu. Những cổ phiếu này bao gồm các công ty có doanh thu xuất khẩu đáng kể như CP Foods và Delta Electronics, hoặc tham gia vào ngành du lịch, như Sân bay Thái Lan, các nhà phát triển bất động sản và khách sạn.

Nền kinh tế Đông Nam Á nên chuẩn bị như thế nào?

Các chính phủ đã và đang thực hiện các bước để giảm sự phụ thuộc quá mức vào Mỹ hoặc Trung Quốc bằng cách tăng cường mối quan hệ với các quốc gia và khu vực khác, đồng thời nhấn mạnh tính trung lập của mình.

Philippines coi các thỏa thuận thương mại với những nước như Hàn Quốc là một vùng đệm chống lại các cú sốc từ Mỹ. "Chúng tôi muốn thấy nhiều hơn nữa những thỏa thuận song phương và đa phương này, để chúng tôi có thể mở ra nhiều cơ hội hơn nữa", Bộ trưởng Cơ quan Phát triển và Kinh tế Quốc gia Arsenio Balisacan cho biết.

Tuy nhiên, như cựu Thủ tướng Thái Lan Thaksin Shinawatra đã gợi ý, chính phủ có thể làm nhiều hơn nữa để hỗ trợ các công ty trong nước đầu tư vào Mỹ và các cơ sở sản xuất đa dạng khác, như Nhật Bản đã làm vào năm 2020 với chương trình trị giá 2 tỷ USD được gọi là "trợ cấp thoát khỏi Trung Quốc".

Sự hỗ trợ đó có thể bao gồm việc giảm chi phí hoạt động và hậu cần, cung cấp bảo hiểm rủi ro thương mại và xóa bỏ rào cản thương mại. Kongrit Chantrik, giám đốc điều hành của Hội đồng vận chuyển quốc gia Thái Lan cho biết, việc sửa đổi các luật có liên quan để cho phép trung chuyển tại cảng Laem Chabang, kênh xuất khẩu chính của Thái Lan, sẽ là động lực vô giá cho các nhà xuất khẩu Thái Lan.

Theo Jaideep Singh, nhà phân tích tại Viện Nghiên cứu Chiến lược và Quốc tế, Malaysia, các nền kinh tế Đông Nam Á cũng nên tập trung vào việc xây dựng khả năng phục hồi bằng cách tăng cường thương mại nội khối ASEAN. "Cần có những nỗ lực thúc đẩy hội nhập kinh tế thông qua việc giảm các biện pháp phi thuế quan, cải thiện tạo thuận lợi cho thương mại và phối hợp tốt hơn các chuỗi giá trị khu vực", ông nói.

Tương tự như vậy, theo chuyên gia kinh tế trưởng Michael Kokalari của VinaCapital, các quốc gia như Việt Nam có thể "ghi điểm" từ Trump bằng cách mua động cơ máy bay hoặc khí đốt tự nhiên hóa lỏng từ Mỹ.

Nhưng ông nói thêm rằng nỗi sợ hãi là "phóng đại" về thương mại dưới thời ông Trump, người đã đến thăm Việt Nam hai lần trong nhiệm kỳ đầu tiên của mình. Không có "sự e ngại đáng kể nào từ người tiêu dùng Mỹ khi mua các sản phẩm 'sản xuất tại Việt Nam'", ông viết. Ngược lại, Mỹ không thể đưa mọi thứ trở lại, vì vậy "Việt Nam có thể được coi là hữu ích trong việc "cai nghiện" Mỹ khỏi hàng hóa giá rẻ do Trung Quốc sản xuất".

(Nguồn: Nikkei)