Sự suy thoái trong thương mại thế giới, được minh họa bởi sự sụt giảm xuất khẩu của Trung Quốc và sự sụt giảm trong nhập khẩu của Mỹ, chủ yếu phản ánh một giai đoạn tăng trưởng kinh tế toàn cầu yếu.

Nó cũng đặt ra câu hỏi liệu những thay đổi sâu sắc hơn có đang diễn ra hay không, với hàng thập kỷ hội nhập kinh tế toàn cầu ngày càng sâu rộng đã nhường chỗ cho một kỷ nguyên mới, trong đó phương Tây và Trung Quốc làm ăn nhiều hơn với những người bạn chính trị của họ và ít hơn với nhau.

Căng thẳng địa chính trị, gia tăng bởi cuộc giữa Nga-Ukraina, đang dẫn đến nhiều kiềm chế hơn ở Mỹ và châu Âu trong việc kinh doanh với Trung Quốc. Tuy nhiên, quy mô và sự phức tạp tuyệt đối của các liên kết đầu tư và thương mại toàn cầu có nghĩa là bất kỳ quá trình nào nhằm tách nền kinh tế thế giới thành các khối gồm các quốc gia có cùng chí hướng đều có thể diễn ra dần dần và không đầy đủ.

Các nhà kinh tế cho biết , thương mại toàn cầu hiện đang yếu chủ yếu là do nhu cầu hàng hóa yếu. Lãi suất cao hơn ở Mỹ, Châu Âu và các nền kinh tế khác đang phải vật lộn với lạm phát đã dẫn đến tình trạng suy thoái toàn cầu trên diện rộng.

Ngoài ra, những người tiêu dùng đã chi tiêu nhiều vào hàng hóa trong và sau đại dịch COVID-19 hiện đang chi tiêu nhiều hơn trong thu nhập khả dụng của họ cho các dịch vụ, những dịch vụ, ngoại trừ du lịch có nhiều khả năng được sản xuất tại địa phương hơn. Các nền kinh tế nặng về sản xuất ở châu Á đang cảm nhận sự sụp đổ .

Thương mại dịch vụ sôi động hơn so với vận chuyển hàng hóa, đặc biệt nhờ vào sự phục hồi của du lịch và du lịch quốc tế, dự kiến sẽ phục hồi trong năm nay lên gần mức trước đại dịch.

Bản thân lạm phát cũng đang đè nặng lên thương mại. Giá lương thực và năng lượng vẫn cao hơn so với trước khi Nga tiến hành cuộc xung đột toàn diện vào Ukraina vào đầu năm 2022, cắt giảm thu nhập khả dụng của người dân trên khắp thế giới, mặc dù giá hàng hóa như ngũ cốc và khí đốt tự nhiên đã giảm so với mức cao nhất vào năm ngoái.

Lorenzo Codogno, nhà kinh tế trưởng tại LC Macro Advisors và là giáo sư thỉnh giảng tại Trường Kinh tế London, cho biết: "Câu chuyện chính có lẽ liên quan đến sự suy giảm toàn cầu trong sản xuất, sau khi sản xuất tăng đột biến sau đại dịch. "Sự phân mảnh, phi toàn cầu hóa, loại bỏ rủi ro sẽ đóng một vai trò lớn hơn trong những năm tới và có thể rất quan trọng. Nhưng tôi nghi ngờ rằng điều đó có thể xảy ra chỉ sau một đêm", Codogno nói.

Nhu cầu tiêu dùng ổn định của Mỹ, được hỗ trợ bởi tăng trưởng tiền lương mạnh mẽ, là một điểm sáng cho nền kinh tế thế giới. Nhưng việc Cục Dự trữ Liên bang tăng lãi suất đang ảnh hưởng đến hoạt động đầu tư kinh doanh, bao gồm cả chi tiêu cho tư liệu sản xuất.

Dữ liệu thương mại đang bắt đầu phản ánh điều đó. Trong nửa đầu năm nay, tổng nhập khẩu của Hoa Kỳ giảm 4% so với một năm trước đó, trong khi xuất khẩu tăng 2,6%, Bộ Thương mại cho biết hôm 9/8. Nhập khẩu đã giảm 1% trong tháng 6 so với tháng 5 xuống còn 313 tỷ USD, mức thấp nhất kể từ tháng 12/2021.

"Mặc dù kỳ nghỉ lễ có thể mang lại một số cải thiện cho dòng chảy thương mại, nhưng chúng tôi cho rằng những cơn gió ngược mạnh như lãi suất tăng, nhu cầu của người tiêu dùng giảm và suy thoái kinh tế nhẹ sẽ ngăn cản sự phục hồi bền vững cho đến năm 2024", Matthew Martin, nhà kinh tế Hoa Kỳ tại Oxford Economics cho biết trong một ghi chú nghiên cứu vào ngày 9/8.

Quỹ Tiền tệ Quốc tế dự kiến tăng trưởng thương mại toàn cầu sẽ giảm xuống 2% trong năm nay từ mức 5,2% của năm ngoái. Ngân hàng Thế giới và Tổ chức Thương mại Thế giới đều dự báo thương mại sẽ chỉ tăng 1,7% trong năm nay .

Ngay cả sự phục hồi một phần vào năm 2024 cũng được dự đoán là không bằng mức tăng trưởng trung bình hàng năm của thương mại là 4,9% trong hai thập kỷ trước đại dịch.

Các nhà kinh tế tại IMF và các tổ chức đa phương khác chủ yếu đổ lỗi cho sự tăng trưởng chung chậm chạp, đặc biệt là ở các nền kinh tế tiên tiến. Nhưng họ cũng bày tỏ lo ngại về tác động lâu dài của các cuộc cạnh tranh địa chính trị đối với thương mại toàn cầu, với khả năng xuất hiện một khối thương mại bao quanh Trung Quốc và Nga, thêm vào đó là Mỹ và các đồng minh của Mỹ.

Nhà kinh tế trưởng của IMF Pierre-Olivier Gourinchas cho biết vào cuối tháng 7: "Chúng tôi nhận thấy sự gia tăng các biện pháp hạn chế thương mại mà các quốc gia áp đặt lên nhau". "Cũng có tác động về mặt đầu tư trực tiếp và điều đó khá quan trọng".

Mỹ dự kiến sẽ công bố các hạn chế mới đối với đầu tư vào một số công ty công nghệ Trung Quốc, một động thái tiếp theo nhằm hạn chế quyền tiếp cận của Trung Quốc đối với bí quyết của Mỹ sau những hạn chế vào năm ngoái đối với việc xuất khẩu chất bán dẫn tiên tiến và thiết bị sản xuất chip.

Chính quyền Tổng thống Biden cũng đã giữ nguyên hầu hết các mức thuế đối với hàng hóa từ Trung Quốc và các quốc gia khác do chính quyền thời ông Trump áp đặt.

Nhiều quốc gia châu Âu đang siết chặt các khoản đầu tư của Trung Quốc vào khu vực và các nhà lãnh đạo của lục địa này đang tìm cách giảm sự phụ thuộc vào Trung Quốc đối với các nguyên liệu thô quan trọng và các đầu vào khác. Nhưng các công ty từ Đức và các quốc gia khác đã xây dựng sự phụ thuộc nặng nề vào thị trường Trung Quốc đang chống lại các lời kêu gọi chính trị để thu hẹp quy mô.

Những nỗ lực của phương Tây nhằm cô lập Nga cho thấy việc gỡ rối toàn cầu hóa khó khăn như thế nào. Bất chấp lệnh trừng phạt đối với Moscow và kêu gọi các doanh nghiệp rút lui, nhiều công ty châu Âu và Mỹ vẫn tiếp tục hoạt động tại Nga. Sự gia tăng đột biến trong xuất khẩu của Đức sang các nước láng giềng của Nga, chẳng hạn như Georgia và Kazakhstan, đang làm dấy lên nghi ngờ rằng Nga vẫn đang nhập khẩu nhiều sản phẩm của phương Tây thông qua các tuyến đường vòng.

Mặt khác, các nước châu Âu đã thay thế phần lớn dầu và khí tự nhiên của Nga bằng các nguồn khác, trong khi Nga đang chuyển hướng xuất khẩu năng lượng sang Trung Quốc và các khách hàng khác, cho thấy chiến tranh có thể dẫn đến những thay đổi nhanh chóng như thế nào.

Những thay đổi địa lý khác gần đây bao gồm Mỹ và châu Âu giao dịch với nhau nhiều hơn, ngay cả khi thương mại của phương Tây với Trung Quốc chậm lại; Mexico thay thế Trung Quốc trở thành đối tác thương mại lớn nhất của Mỹ và các nước đang phát triển chuyển hàng xuất khẩu của họ sang Trung Quốc hơn là phương Tây.

Tốc độ và mô hình toàn cầu hóa đã thay đổi trước đây. Nền kinh tế thế giới nhanh chóng trở nên liên kết với nhau nhiều hơn sau khi Chiến tranh Lạnh kết thúc, đặc biệt là sau khi Trung Quốc gia nhập WTO vào năm 2001. Trong nhiều năm, thương mại và đầu tư xuyên biên giới đã tăng lên như một phần của hoạt động kinh tế toàn cầu.

Nhưng toàn cầu hóa bắt đầu đình trệ sau cuộc khủng hoảng tài chính toàn cầu năm 2008. Thương mại không còn tăng trưởng nhanh hơn nền kinh tế thế giới nói chung, nhưng nó cũng không giảm mạnh.

Hầu hết các nhà kinh tế đều đồng ý rằng sự gia tăng thương mại nói chung đã mang lại lợi ích to lớn, giúp đưa hàng trăm triệu người thoát khỏi đói nghèo và thúc đẩy sản lượng chung ở cả các nền kinh tế tiên tiến và đang phát triển. Nhưng lợi ích không được trải đều, với những người lao động có thu nhập từ trung bình đến thấp ở các nước giàu thường cảm thấy bị bỏ lại phía sau, gây ra phản ứng chính trị dữ dội.

Sau đó là sự quay trở lại áp dụng thuế quan cao hơn và các hình thức bảo hộ thương mại khác, đáng chú ý là dưới thời chính quyền ông Trump. Giờ đây, cuộc xung đột ở Ukraina đã mang lại bóng ma xung đột "các cường quốc", bao gồm cả giữa Trung Quốc và Mỹ, đồng thời thúc đẩy nhiều rào cản kinh tế hơn.

Vào đầu thế kỷ 20, chính các cuộc chiến tranh quyền lực lớn đã kết thúc kỷ nguyên đầu tiên của thương mại toàn cầu có mối liên hệ chặt chẽ với nhau, với sự hồi sinh chỉ diễn ra sau sự sụp đổ của Bức tường Berlin.

Nhiều nhà kinh tế lo lắng rằng sự đảo ngược của sự bùng nổ thương mại trong thế kỷ này sẽ gây ra chi phí kinh tế nặng nề, khiến giá cả cao hơn và hiệu quả thấp hơn nếu sản xuất chuyển sang các bờ đồng minh chính trị.

"Về mặt kinh tế, một sự phân chia thực sự của thế giới thành hai khối sẽ là một tổn thất lớn", o6ng Codogno nói.

(Nguồn: WSJ)