Sau công ty bán khống cổ phiếu làm chao đảo "đế chế" của tỷ phú Gautam Adani, khi công bố một báo cáo dựa trên một cuộc điều tra kéo dài 2 năm của mình đối với Adani Group - một trong những "đế chế" kinh doanh đa quốc gia lớn nhất tại Ấn Độ.

Báo cáo này, kéo theo cơn bán tháo cổ phiếu của loạt công ty con thuộc Adani Group đã "thổi bay" hơn 100 tỷ USD vốn hóa thị trường của các công ty này chỉ trong 10 ngày. Báo cáo cũng làm dấy lên những lo ngại về việc quản trị doanh nghiệp của tập đoàn này, đồng thời làm nổi lên cuộc tranh cãi về vai trò - thường là gây hỗn loạn - của những công ty bán khống như Hindenburg trên thị trường tài chính.

Giờ đây, ông Adani cũng phải chứng minh rằng ông vẫn không thể thay thế trong chương trình phát triển của Thủ tướng Narendra Modi bằng cách thực hiện một nhiệm vụ rất khác: tái định cư cho một triệu người Ấn Độ sinh sống ở Dharavi, khu ổ chuột nổi tiếng ở Mumbai, và biến vùng đất này thành một trong những đô thị đắt đỏ nhất thế giới.

Mặc dù các kế hoạch của ông Adani cho Dharavi vẫn chưa rõ ràng sau khi thắng thầu tái phát triển khu vực này vào cuối năm ngoái, nhưng nhiều khả năng ông sẽ biến khu ổ chuột thành các căn hộ, văn phòng và trung tâm thương mại hiện đại.

Nếu thành công, ông Adani sẽ có được chỗ đứng vững chắc tại thủ đô tài chính của Ấn Độ, nơi ông đang điều hành một trong những sân bay bận rộn nhất của đất nước. 

Việc cải tạo Dharavi, đây là một trong những dự án đổi mới đô thị lớn nhất thế giới có thể đưa ra một kế hoạch chi tiết về cách thúc đẩy đầu tư vào các khu định cư phi chính thức đang mở rộng.

Theo Bloomberg, đây là một dự án đầy khó khăn đối với ông Adani, người được Thủ tướng Narendra Modi tin tưởng giao nhiệm vụ thúc đẩy nhanh sự phát triển của Ấn Độ. 

Dharavi, có diện tích tương đương Monaco, là một trong những khu ổ chuột lớn nhất thế giới và là bối cảnh chính cho bộ phim nổi tiếng Slumdog Millionaire. Các nhà quản lý của Mumbai đã đấu tranh trong nhiều thập kỷ để hiện đại hóa khu phố. 

Sự hồi sinh của Dharavi đòi hỏi phải thực hiện 3 việc hầu như cùng một lúc: mua lại những vùng đất rộng lớn, thu hút các nhà đầu tư đến những nơi không có tiện ích ổn định và tái định cư các cộng đồng lớn.

Trong mớ hỗn độn của các tòa nhà chung cư ọp ẹp ở Dharavi, nhiều người nói về việc di dời, sự sụp đổ của các doanh nghiệp của họ và sự bình yên trong một thành phố vốn đã căng thẳng để chứa 20 triệu người.

Ông Rajkumar Khandare, 43 tuổi, người có công việc kinh doanh đồ da đóng góp vào nền kinh tế phi chính thức trị giá 1 tỷ USD của khu ổ chuột, cho biết: "Chúng tôi không biết ông Adani sẽ tái phát triển Dharavi như thế nào?"

Khả năng tài trợ cho dự án ước tính trị giá 3 tỷ USD của ông Adani cũng đã bị nghi ngờ. Các cáo buộc của Hindenburg Research, có trụ sở tại New Yorkđã "thổi bay" hơn 100 tỷ USD vốn hóa thị trường của các công ty này chỉ trong 10 ngày và loại ông ra khỏi vị trí người giàu nhất châu Á. 

Mặc dù Tập đoàn Adani đã mạnh mẽ phủ nhận hành vi sai trái, các đảng chính trị đã kêu gọi hủy bỏ việc sửa đổi. Người phát ngôn của Tập đoàn Adani từ chối bình luận cho đến khi chính phủ ban hành thư chấp thuận cuối cùng cho dự án Dharavi.

Ngay cả với những rào cản đó, tham vọng của ông Adani đối với Dharavi vẫn có sự hỗ trợ, bao gồm sự ủng hộ chính trị mạnh mẽ và thiện chí của tình bạn hơn hai thập kỷ với Thủ tướng Modi. Với các cuộc bầu cử quốc gia được lên kế hoạch vào năm tới, ông Modi muốn thể hiện sự tiến bộ trong các dự án cơ sở hạ tầng bị trì hoãn từ lâu ở Mumbai, bao gồm việc hoàn thiện mạng lưới tàu điện ngầm, một con đường ven biển mới và quá trình tái phát triển của Dharavi.

Ông Pramit Pal Chaudhuri, người đứng đầu khu vực Nam Á tại công ty tư vấn rủi ro chính trị Eurasia Group, cho biết Adani đã "gắn hoàn toàn vận may của mình với chính phủ ông Modi". "Họ sẽ không từ bỏ điều đó", ông nói về dự án Dharavi. "Điều đó quá quan trọng về mặt chính trị".

Khu ổ chuột lớn nhất Ấn Độ

Theo ông Ramakant Gupta - người đứng đầu một phong trào hành động vì Dharavi, mọi người đều ủng hộ việc đổi mới, nhưng yêu cầu Adani Group đặt lợi ích và nhu cầu của họ lên hàng đầu.

"Chúng tôi muốn quá trình tái phát triển diễn ra công bằng. Mọi cư dân ở khu ổ chuột đều được hưởng lợi và không ai bị mất nhà cửa", ông nhấn mạnh.

"Các cư dân muốn hình ảnh của khu vực được cải thiện. Như vậy, việc học hành và sự nghiệp tương lai của con cái họ sẽ tươi sáng hơn", ông nói thêm.

Trong cuốn Rediscovering Dharavi, Stories from Asia's Largest Slum (tạm dịch: Tìm lại Dharavi, những câu chuyện về khu ổ chuột lớn nhất châu Á), tác giả Kalpana Sharma cho rằng sự đông đúc của khu ổ chuột ở Mumbai đã phơi bày "các vấn đề về quy hoạch đô thị". Trong đó, Chính phủ Ấn Độ phớt lờ sự tồn tại của những khu ổ chuột, sau đó phá dỡ để loại bỏ chúng.

Vào thế kỷ XVIII, Dharavi chỉ là một đầm lầy ngập mặn, sau đó trở thành làng chài. Các thợ thuộc da bắt đầu định cư ở Dharavi khi Mumbai bước vào quá trình công nghiệp hóa, rồi tới lượt những thợ gốm.

Với các tuyến đường sắt và sông, Dharavi là nơi giao thoa của nhiều nền văn hóa và cộng đồng dân cư trên khắp Ấn Độ.

Ông Rehman Shaikh, chủ một doanh nghiệp tái chế nhựa nhỏ - lo ngại rằng việc tái phát triển Dharavi sẽ phá hủy sự độc đáo và đa dạng về văn hóa ở nơi này.

Khu ổ chuột lớn nhất châu Á có hơn 5.000 doanh nghiệp quy mô nhỏ, sản xuất mọi thứ từ da và xà phòng đến đồ gốm và giày dép.

Kumbharwada - khu vực chuyên bán gốm sứ của Dharavi - đã là nhà của gia đình ông Bharat Dordia suốt 60 năm qua. Căn nhà 2 tầng với những lò nung của ông được coi là lớn so với các ngôi nhà xung quanh.

Khi Mumbai mở rộng, khu ổ chuột không còn ở rìa thành phố nữa mà nằm gần trung tâm công nghiệp và tài chính của nó.

Khu phố này đã thu hút sự chú ý toàn cầu từ bộ phim Slumdog Millionaire năm 2008, phần lớn lấy bối cảnh ở Dharavi, mặc dù các nhà phê bình cho rằng nó mô tả không công bằng khu vực này như một nơi chướng mắt. 

Cư dân ở đây không phải là bất lực trong việc định hình chính trị của thành phố. Dharavi hình thành một khu vực bầu cử quan trọng, và khu ổ chuột hỗ trợ một tập hợp lớn các ngành công nghiệp tiểu thủ công nghiệp, từ tái chế chất thải đến sản xuất da, dệt may và đồ gốm.

Kể từ những năm 1990, chính quyền Mumbai đã cố gắng và thất bại trong việc đại tu Dharavi. Điều đó đã thay đổi vào năm ngoái khi một phe của Shiv Sena, đảng cai trị Maharashtra, đột ngột nắm quyền kiểm soát bang. 

Liên minh với Đảng Bharatiya Janata của ông Modi, chính quyền mới đã đẩy nhanh một cuộc đấu thầu Dharavi mới. Adani Realty, chi nhánh bất động sản của ông trùm, đã chiến thắng với giá thầu trả góp đầu tiên trị giá 620 triệu USD vào tháng 11.

Ông Chaudhuri nói: "BJP chiếm rất nhiều ưu thế trong chính phủ này. "Tất cả các dự án này đang được hoàn thành nhanh nhất có thể".

Về triển vọng của ông Adani, một số nhà quản lý quỹ vẫn lạc quan. Rajiv Jain, một trong những tên tuổi lớn nhất trong lĩnh vực đầu tư vào thị trường mới nổi, đã mua số cổ phiếu của Tập đoàn Adani trị giá gần 2 tỷ USD vào tháng 3, chỉ ra các tài sản bao gồm sân bay của Mumbai là dấu hiệu của một doanh nghiệp lành mạnh.

Dharavi đặc biệt hấp dẫn vì nằm gần Khu phức hợp Bandra Kurla, một khu tài chính hào nhoáng mà chỉ ba thập kỷ trước là vùng đất đầm lầy cằn cỗi. Khu vực này là một trong những điểm thu hút hàng đầu của Mumbai và có các trung tâm mua sắm hào nhoáng, đại sứ quán và văn phòng ngân hàng, bao gồm cả JP Morgan Chase & Co.

Đất đai đắt đỏ. BKC yêu cầu giá thuê văn phòng cao cấp ròng là 97 USD mỗi m2 hàng năm. Theo nhà môi giới bất động sản Jones Lang LaSalle Inc.

Bố cục theo kế hoạch của BKC tương phản với sự hỗn loạn của Dharavi, được ngăn cách với khu phức hợp bởi sông Mithi. Từ một văn phòng có tầm nhìn toàn cảnh về sự phân chia đó, SVR Srinivas đã suy nghĩ về những thách thức trong việc tái phát triển Dharavi.

"Chúng tôi luôn nghĩ Mumbai sẽ là Thượng Hải tiếp theo, nhưng thật không may, nó chỉ còn lại Slumbai", Srinivas, một quan chức hàng đầu tại Cơ quan Phát triển Khu vực Đô thị Mumbai, cơ quan đang giám sát sự hồi sinh của Dharavi, cho biết.

Nhà ở là một vũng lầy. Để đủ điều kiện tái định cư, cư dân của Dharavi phải chứng minh rằng họ đã sống ở đó trước ngày 1/1/2000. Nhưng Srinivas cho biết có tới 40% dân số không có hồ sơ.

Cho đến nay, chính phủ đã giành được chưa đầy 20 ha đất gần đó để xây dựng nhà ở giá rẻ cho cư dân của Dharavi ở Mumbai, nằm trên một bán đảo đông đúc.

"Chúng ta phải đối phó với họ", Srinivas nói. "Bạn không thể chỉ nói, "Tôi sẽ ném chúng ra ngoài".

Sau khi các cư dân hiện tại được di dời, ông Adani có thể tự do phát triển vùng đất nâu thành bất động sản thương mại và dân cư được xếp hạng thị trường. Kế hoạch chi tiết của tập đoàn cho Dharavi vẫn chưa được công khai, nhưng ông Srinivas cho biết mục đích là tái định cư cho cư dân trong vòng 7 năm.

Một người lạc quan là Megha Gupta. Nền tảng trực tuyến của bà có tên là Chợ Dharavi - được thành lập vào năm 2014 để mở rộng phạm vi tiếp cận của các nghệ nhân địa phương ở khu ổ chuột. 

Vào một buổi chiều gần đây, bà Gupta leo lên những công trình đổ nát để nói chuyện với các chủ doanh nghiệp và chỉ ra tất cả những gì có thể cải thiện được.

"Tôi rất hy vọng và lạc quan rằng nếu những điều này xảy ra, nó sẽ ổn thỏa", bà nói.

Nhiều người ở Dharavi vẫn lo ngại. Một số lo lắng rằng nhà cửa và cơ sở kinh doanh của họ sẽ được di dời ra xa trung tâm Mumbai. Những người khác tin rằng họ sẽ bị đẩy vào những căn hộ nhỏ với những tiện nghi khủng khiếp.

Rajendra Korde, một nhà lãnh đạo cộng đồng địa phương và là chủ tịch của Ủy ban Phục hồi Dharavi cho biết: "Không có gì đáng mừng cả. Chúng tôi không thấy chính phủ hoặc nhà phát triển có ý định phục hồi có ý nghĩa".

Srinivas, quản lý thành phố, cho biết Adani sẽ phải xây dựng bệnh viện, trường học và những con đường mới ở Dharavi. Nhưng với kế hoạch của Adani vẫn còn mơ hồ, các nhà phê bình tin rằng khu phố cuối cùng sẽ trở thành một BKC khác. Các kế hoạch tái phát triển tương tự ở Ấn Độ thường phá vỡ trái tim của các khu dân cư mà không cải thiện một cách có ý nghĩa các điều kiện cho những người dân phải di dời.

Các doanh nhân như ông Abu Bakar, người đã chế tác những chiếc cặp da trong hơn một thập kỷ từ một xưởng ở Dharavi, đã chọn khu phố này vì giá cả phải chăng. Hiện tại ông lo sợ bị trả giá.

"Chúng tôi có thể không đủ khả năng trả tiền thuê nhà", người đứng đầu một doanh nghiệp mà cha của mình thành lập vào năm 1980, cho biết. "Với tỷ suất lợi nhuận nhỏ như vậy, lợi nhuận của chúng tôi sẽ giảm đi nhiều".

Ngay cả khi ông Adani thu hút đầu tư, Bakar cho biết người dân ở khu ổ chuột Dharavi khó có thể thấy dự án sẽ giúp ích như thế nào cho các doanh nghiệp nhỏ đã duy trì nền kinh tế của Mumbai trong nhiều thế hệ.

"Không có hy vọng cho Dharavi, họ đang tìm nơi khác", ông nói.

(Nguồn: Bloomberg)