Kể từ khi ra đời vào năm 2008, đồng tiền xa lạ này đã bị coi như một món đồ chơi phức tạp, ngớ ngẩn dành cho các kỹ thuật viên theo chủ nghĩa tự do, một hình thức cờ bạc được hợp pháp hóa; một trò chơi cá cược đầu cơ để làm giàu nhanh chóng và là phương tiện để những kẻ tội phạm và lừa đảo che giấu nguồn gốc của thu lợi bất chính.

Nhưng hệ thống tài chính song song này cũng có thể phục vụ lợi ích xã hội hữu hình, cung cấp một bước tiến vào hệ thống tài chính cho những người bị bỏ rơi khỏi thị trường tài chính chính thống.

Ở những quốc gia mà phần lớn người dân không có tài khoản ngân hàng, tiền tệ quốc gia không còn là phương tiện lưu trữ giá trị an toàn, kiều hối chiếm một phần lớn GDP và các biện pháp trừng phạt quốc tế làm phức tạp thêm mối liên hệ với nền kinh tế toàn cầu thì một loại tiền ảo trở thành một giải pháp thay thế.

Loại tiền này không yêu cầu tài khoản ngân hàng là trung gian thực hiện các giao dịch vì vậy nó trở thành một huyết mạch quan trọng để nền kinh tế tồn tại.

Khi tiền điện tử tiếp tục nổi lên và trở thành điểm nóng ngày càng tăng đối với các nhà quản lý, Dorsey và các cộng sự của ông đang đưa ra một phản biện thiết yếu: Bitcoin mang lại sức mạnh tài chính cho những người lẽ ra không có được nó.

Mike Brock, Giám đốc điều hành của TBD tại Block, một đơn vị tập trung vào Bitcoin cho biết: "Đối với tôi, giá tăng hay giảm không thành vấn đề, bởi vì tôi vẫn có thể sử dụng Bitcoin như một phương tiện để chuyển tiền đi khắp thế giới ngay lập tức".

"Tôi có thể đổi USD lấy Bitcoin và sau đó đổi Bitcoin lấy đồng rial của Brazil. Ngày nay, có một thị trường dành cho Bitcoin ở mọi nơi trên thế giới", Brock tiếp tục.

Một hệ thống tài chính bị phá vỡ

Chuyển tiền ở châu Phi là một quá trình tốn kém và phức tạp.

Khả năng tiếp cận các chi nhánh ngân hàng thương mại còn hạn chế, đặc biệt là đối với những người sống ở vùng sâu vùng xa và nông thôn.

Các tùy chọn ngân hàng kỹ thuật số cũng bị hạn chế. Giải quyết vấn đề siêu lạm phát tràn lan, tình trạng tham nhũng của chính phủ và các biện pháp kiểm soát vốn khiến tiền mặt trong nước bị mắc kẹt trong các ngân hàng, và tiền có thể hoàn toàn không còn ý nghĩa nữa.

Ray Youssef, Giám đốc điều hành của Paxful giải thích: "Thông thường, nếu ai đó muốn chuyển tiền sang quốc gia bên cạnh, bạn phải chất đầy một vali tiền mặt và chuyển qua biên giới".

Một phần của vấn đề bắt nguồn từ khuôn khổ thanh toán mang tính "thuộc địa" của châu lục này, trong đó khoảng 80% khoản thanh toán xuyên biên giới bắt nguồn từ các ngân hàng châu Phi được xử lý ở nước ngoài, chủ yếu ở Hoa Kỳ hoặc châu Âu. Điều đó dẫn đến chi phí cao hơn và thời gian xử lý đôi khi được tính bằng tuần.

Sau đó, thanh toán tiền qua điện thoại di động, đã xuất hiện từ đầu những năm 2000.

Nó giống như một chiếc ví điện tử được gắn với một số điện thoại mà không yêu cầu nó phải là một điện thoại thông minh hoặc dữ liệu để hoạt động. Người dùng có thể thanh toán hóa đơn và mua sắm bằng điện thoại thông qua tin nhắn SMS, thay vì phải dựa vào các tùy chọn ngân hàng truyền thống.

Theo dữ liệu từ Hiệp hội GSM, một tổ chức phi lợi nhuận đại diện cho các nhà khai thác mạng di động trên toàn thế giới, các giao dịch tiền di động của châu Phi đã tăng 39% lên hơn 700 tỷ USD vào năm 2021.

Dữ liệu của Ngân hàng Thế giới cho thấy quyền sở hữu tài khoản tại một tổ chức tài chính - hoặc thông qua nhà cung cấp dịch vụ tiền di động - đã tăng hơn gấp đôi trong thập kỷ qua, tăng lên 55% người trưởng thành sử dụng ở châu Phi khu vực cận Sahara.

Nhưng ngay cả khi việc áp dụng tăng lên, người dùng tiền di động không nhận được các đặc quyền của dịch vụ ngân hàng truyền thống, bao gồm kiếm lãi từ khoản tiết kiệm ngân hàng và xây dựng điểm tín dụng dựa trên lịch sử chi tiêu. Khả năng tương tác trên lục địa này cũng vẫn là một vấn đề lớn với phương thức ngân hàng thay thế này.

Youssef từ Paxful, một thị trường tiền điện tử ngang hàng, nơi người dùng có thể trực tiếp mua và bán mã thông báo với nhau, cho biết: "Toàn bộ hệ thống ngân hàng ở châu Phi đã bị hỏng hoàn toàn, ngay cả trong số các nhà cung cấp tiền di động, công ty viễn thông cũng thế".

"Hai nghìn mạng thanh toán và chỉ 2% trong số đó có liên hệ với nhau. Con số đó tiếp tục tăng lên", Youssef tiếp tục.

Các công ty như Western Union và MoneyGram cung cấp một mạng lưới cửa hàng mở rộng trên khắp thế giới được thiết kế để chuyển tiền cho những người không có tài khoản ngân hàng. Mạng tiền mặt đó cực kỳ khó khăn và tốn kém để xây dựng, đó là lý do tại sao không có nhiều đối thủ cạnh tranh trực tiếp. Đó cũng là lý do tại sao những giao dịch chuyển tiền mặt đó thường phát sinh các khoản phí đáng kể.

Bitcoin có thể loại bỏ tất cả các trung gian này, cho phép công dân gửi các khoản thanh toán kỹ thuật số trực tiếp cho nhau mà không cần dựa vào tín dụng và không phải chịu nhiều khoản phí thanh toán trong quá trình giao dịch.

"Chúng tôi sẽ chuyển sang một mô hình mới", Alex Gladstein, Giám đốc chiến lược của Tổ chức Nhân quyền, một tổ chức làm việc với các nhà hoạt động trên khắp thế giới, cho biết. "Ở đây chúng tôi có thể thực hiện thanh toán mà không cần giấy nợ, tín dụng, lời hứa hay tiền pháp định. Nó thực sự giống như gửi một miếng vàng hoặc tờ 20 USD ở đây và nó có ngay lập tức ở một nơi khác".

Brock nói: "Nếu bạn có thể truy cập internet, bạn có thể thanh toán bằng Bitcoin. Và chính phủ không thể làm bất cứ điều gì về nó".

Dorsey chỉ ra ví dụ về những gì đã xảy ra ở Nigeria trong các cuộc biểu tình chống lại sự tàn bạo của Đội chống cướp đặc biệt của đất nước - một phong trào được gọi là #EndSARS.

Dorsey cho biết: "Chính phủ Nigeria đã đến các cơ quan ngân hàng khác nhau để ngăn chặn những người biểu tình nhận tiền – thứ mà Bitcoin đã sẽ thay thế. Vì vậy, toàn bộ lý do chúng tôi trở thành một công ty là giải quyết cùng một vấn đề mà Bitcoin cuối cùng sẽ giải quyết cho mọi người trên thế giới".

Chuyển tiền trên chuỗi khối Bitcoin ở lớp cơ sở có những thách thức riêng. Vào thời điểm nhu cầu cao nhất, phí thường sẽ tăng cao hơn và nếu người dùng không sẵn sàng trả phí cho giao dịch, họ có thể phải đợi nhiều khối giao dịch hơn để được xác nhận trước khi chuyển khoản của họ được thực hiện.

Lightning Network của Bitcoin giúp giảm bớt cả hai vấn đề đó bằng cách cắt giảm chi phí giao dịch xuống gần như bằng 0 và cho phép thanh toán tiền mặt gần như tức thời trên khắp hành tinh - biến Bitcoin trở thành một kênh thanh toán hiệu quả hơn. Cái gọi là công nghệ "lớp hai" này được xây dựng dựa trên chuỗi chính của Bitcoin, một phần là do những người chơi Bitcoin thận trọng trong việc đưa ra các thay đổi đối với lớp cơ sở, vì sợ nó có thể bị hack hoặc những vấn đề khác.

Yellow Card — Sàn giao dịch tiền điện tử tập trung lớn nhất châu Phi do Giám đốc điều hành Chris Maurice điều hành — cũng đang tìm cách nhúng công nghệ lớp hai này vào nền tảng, để giảm giá giao dịch xuống gần như bằng không. Hiện tại, sàn không tính phí hoa hồng cho các giao dịch, nhưng phí mạng có thể khá cao khi có nhiều giao dịch diễn ra cùng một lúc.

Justin Poiroux, người đồng sáng lập và CTO của Yellow Card cho biết: "Điều này sẽ có tác động khá lớn đến khách hàng của chúng tôi, bởi vì nhiều người trong số họ rất nhạy cảm về giá cả".

Kế hoạch của ellow Card vẫn còn ở giai đoạn sơ khai, nhưng Poiroux nói với CNBC rằng ông nghĩ Lightning Network cuối cùng có thể mang lại nhiều giá trị cho khách hàng lẻ của mình.

Vì Lightning Network cung cấp một ngôn ngữ tiền tệ chung, tiền có thể di chuyển khắp thế giới giữa bất kỳ ví Bitcoin nào được hỗ trợ bởi Lightning Network. Một người nào đó sử dụng nền tảng như ứng dụng tiền mặt của Block — một sản phẩm tài chính được quản lý ở Mỹ với 51 triệu người dùng giao dịch hàng tháng được tích hợp với Lightning Network vào tháng 2 năm 2022 — có thể thanh toán bất kỳ hóa đơn Lightning nào trên thế giới ngay lập tức.

"Đó là một cách kinh doanh mới. Đó là một mô hình hoàn toàn khác", Gladstein nói.

Người dẫn đầu về sản phẩm tiền điện tử sử dụng "Ứng dụng tiền mặt", Miles Suter, tin rằng một phần lớn tiện ích của bBitcoin là cách nó vượt qua các hệ thống thanh toán bị hỏng và phức tạp không giao tiếp với nhau.

"Đặc biệt tại 'Ứng dụng tiền mặt', chúng tôi luôn thực sự quan tâm đến việc sử dụng Bitcoin chứ không chỉ được coi là một khoản đầu tư và mang lại tiện ích hàng ngày cho nó", Suter nói với CNBC bên lề Hội nghị Bitcoin châu Phi.

Suter tiếp tục: "Theo nhiều cách, người dân ở lục địa châu Phi đã làm điều đó với những công cụ họ có".

Gửi tiền mặt với Lightning

Bernard Parah là một doanh nhân 30 tuổi sống ở Jos, Nigeria, cách thủ đô Abuja khoảng 5 giờ lái xe. Anh là Giám đốc điều hành của Bitnob, một ứng dụng cho phép người dùng trên khắp châu Phi mua, tiết kiệm và đầu tư vào Bitcoin. Bitnob dựa trên SMS và sử dụng nó trên hệ thống tiền di động, giúp mọi người dễ dàng gửi tiền trực tiếp vào tài khoản ngân hàng và ví tiền di động ở các quốc gia châu Phi.

Parah gần đây đã hợp tác với Strike, một nền tảng thanh toán của Lightning Network, để ra mắt một tính năng có tên là "Gửi toàn cầu" cho phép người Mỹ chuyển tiền cho những người sống ở Nigeria, Ghana và Kenya.

Nó sử dụng tiền mặt định danh địa phương ở cả hai phía của giao dịch, nhưng Bitcoin được sử dụng như một đường dẫn để chuyển tiền qua biên giới. Người dùng cuối không bao giờ chạm vào tiền điện tử.

Parah nói với CNBC: "Chúng tôi có thể chuyển vào tài khoản ngân hàng hoặc tài khoản tiền điện thoại di động mà không cần người nhận phải tự tương tác với Bitcoin".

"Theo thời gian, chúng tôi nhận thấy rằng vẫn còn những người thực sự không hiểu cách sử dụng Bitcoin; những người không quan tâm đến Bitcoin. Những gì họ quan tâm là vấn đề của họ nhận được tiền", Parah tiếp tục.

Theo Jack Mallers, Giám đốc điều hành của Strike, nó giống như chuyển khoản ngân hàng hoặc thanh toán Venmo. 

"Đó là ngay lập tức. Không có nợ. Không có tín dụng. Không có sự chậm trễ", Mallers giải thích.

Mô hình này hoạt động vì Parah và Mallers sẵn sàng chịu trách nhiệm pháp lý liên quan đến việc chuyển nhượng bằng cách giữ tiền mặt ký quỹ ở hai đầu của sàn giao dịch.

Sau khi nhận được tiền ở Nigeria, Bitnob - một thực thể được quản lý có kết nối với các ngân hàng địa phương - sẽ lấy Bitcoin đó và biến nó thành tiền tệ địa phương.

Suter cho biết: "Đó chỉ là hai thực thể được quản lý giao tiếp qua ngôn ngữ của Bitcoin và cắt giảm các khoản phí vượt mức. Tôi nghĩ đó là một cuộc cách mạng".

Mallers nói rằng họ cung cấp tỷ giá hối đoái cạnh tranh hơn bằng cách sử dụng Bitcoin làm trung gian định giá, một loại tiền tệ dự trữ mới của thế giới.

Mallers cho biết: "Tỷ giá mà chúng tôi nhận được thực sự cao hơn 60% so với tỷ giá thị trường ngoại hối truyền thống. Tôi có USD. Tôi có thể nhận được bao nhiêu Bitcoin cho USD của mình? Và sau đó tôi có thể nhận được bao nhiêu naira cho Bitcoin của mình?'" Mallers nói.

Ông nói: "Nó hoạt động như một công cụ toàn cầu, dễ tiếp cận và có tính thanh khoản cao nhất để chúng ta thanh toán và giải quyết giá trị lẫn nhau".

Sự sắp xếp này cũng mang lại một số lợi ích phụ trợ lớn, bao gồm khả năng tương tác với các ứng dụng thanh toán trên khắp thế giới có hàng chục triệu người dùng.

Suter giải thích rằng "Ứng dụng tiền mặt" về mặt lý thuyết có thể tương tác với Bitnob.

"Hiện tại chúng tôi chỉ sống ở Hoa Kỳ, nhưng điều đó không có nghĩa là chúng tôi không thể liên hệ với Bitnob ở Nigeria và chuyển tiền ngay lập tức và miễn phí qua biên giới", Suter nói về "Ứng dụng tiền mặt".

Nhà phát triển Nam Phi Kgothatso Ngako, người được gọi là KG, đã tích hợp Lightning Network vào mạng GSM, kết hợp những gì tốt nhất của thế giới, trong nỗ lực lớn hơn để đáp ứng khách hàng ở bất cứ đâu.

"Trọng tâm của tôi là mang đến cho những người không có kết nối internet khả năng gửi hoặc nhận Bitcoin", Ngako nói.

KG gọi ví Lightning được lưu giữ của mình là "Machankura" – tiếng lóng chỉ tiền của Nam Phi. Trong khi hầu hết các giao dịch Lightning ngày nay đều yêu cầu điện thoại thông minh và dữ liệu, dịch vụ của Ngako tích hợp Lightning thông qua Dữ liệu dịch vụ bổ sung không có cấu trúc hoặc USSD, là giao thức mà tiền di động chạy trên đó.

Ngako nói với CNBC rằng anh hiện có khoảng 3.000 người dùng trải khắp tám quốc gia, tập trung ở Nam Phi, Uganda, Kenya và Nigeria. Tại thị trường quê hương Nam Phi của anh ấy, có những quy định nghiêm ngặt về trao đổi tiền tệ, khiến sản phẩm của anh ấy thậm chí còn hấp dẫn hơn đối với một số người dùng muốn chuyển tiền của họ ra nước ngoài.

"Ngân hàng Dự trữ Nam Phi điều chỉnh dòng vốn xuyên biên giới — bao gồm cả việc trao đổi tiền tệ — đến và đi từ Nam Phi", Tabacks cho biết và nói thêm rằng người dùng cần một số hình thức chấp thuận để chuyển đổi ZAR thành ngoại tệ.

Machankura của KG tương thích với bất kỳ ví Lightning nào trên hành tinh. Trên thực tế, điều này có nghĩa là một người nào đó có "Ứng dụng tiền mặt" ở San Francisco, chẳng hạn, có thể gửi Bitcoin ngay lập tức qua Lightning tới số điện thoại của một người có điện thoại cơ bản, không có dữ liệu sống ở một vùng xa xôi của Uganda.

Dự án của Ngako phải đối mặt với một số rủi ro, bao gồm cả sự phản hồi về quy định.

Marais nói với CNBC rằng vì Ngân hàng Dự trữ Nam Phi không thể điều chỉnh dòng tiền điện tử xuyên biên giới, nên nó được coi là bất hợp pháp và là hành vi phạm tội – mặc dù quy định về tiền điện tử phần lớn vẫn còn mơ hồ trên hầu hết lục địa.

"Tất cả các ngân hàng trung ương châu Phi, ngoại trừ Cộng hòa Trung Phi, đã đưa ra thông báo nói rằng họ không phát hành Bitcoin và do đó họ không điều chỉnh nó", Ngako nói, đồng thời cho biết thêm rằng giao dịch Bitcoin không thể được coi là trao đổi xuyên biên giới vì giao dịch Bitcoin không được quy định trong tổ chức của ngân hàng trung ương.

Nhưng các quy tắc là khó hiểu cho tất cả mọi người tham gia.

Cuối cùng, Ngako tin rằng một khi Machankura bắt đầu mở rộng quy mô, nó sẽ là động lực chính cho việc chấp nhận Bitcoin trên khắp lục địa. Để đạt được mục tiêu đó, Ngako đang huy động tiền và xây dựng – một ý tưởng phổ biến giữa các doanh nhân tại Accra.

Như D orsey nói: "Tôi tin rằng ngày càng nhiều nơi áp dụng các giao dịch tiền điện tử nó sẽ lấy đi tất cả 'dưỡng khí' từ các chính phủ đang cố gắng kiểm soát hành vi thông qua áp bức tài chính".

"Vậy ta phải làm sao? Chúng tôi xây dựng, chúng tôi xây dựng, chúng tôi xây dựng, chúng tôi xây dựng, chúng tôi xây dựng, họ không thể ngăn cản chúng tôi. Và đó mới là điều quan trọng", ông nói.

(CNBC)