Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu thủy sản Việt Nam (VASEP) cho biết, các doanh nghiệp cá ngừ Việt Nam đang rất trông chờ Hiệp định Thương mại tự do Việt Nam - EU ( EVFTA ) sẽ có hiệu lực từ ngày 1/8. Vì từ trước đến nay, dòng sản phẩm Việt Nam đang không thể cạnh tranh được với sản phẩm của Philippines hay Ecuador do thuế cao trên thị trường EU .

11.500 tấn cá ngừ được miễn thuế mỗi năm

Theo cam kết trong EVFTA, EU sẽ xóa bỏ thuế quan cho các sản phẩm cá ngừ tươi sống và đông lạnh (trừ thăn/philê cá ngừ đông lạnh mã HS0304) ngay khi hiệp định có hiệu lực.

Đối với các sản phẩm thăn/phi lê cá ngừ đông lạnh mã HS030487, EU sẽ xóa bỏ thuế quan cho Việt Nam theo lộ trình 3 năm, từ mức thuế cơ bản 18%, ngay khi hiệp định có hiệu lực.

Với các sản phẩm thăn/phi lê cá ngừ hấp (nguyên liệu để sản xuất cá ngừ đóng hộp), EU sẽ xóa bỏ thuế quan cho Việt Nam theo lộ trình 7 năm, từ mức thuế cơ bản 24%.

Riêng đối với các sản phẩm cá ngừ chế biến đóng hộp như cá ngừ ngâm dầu đóng hộp, đóng túi, các sản phẩm cá thuộc họ cá ngừ đóng hộp…, EU sẽ miễn thuế cho Việt Nam trong mức hạn ngạch 11.500 tấn/năm. Tuy nhiên, hiện vẫn chưa có thông tin chính thức nào về việc phân bổ hạn ngạch này.

Cơ cấu cá ngừ xuất khẩu của Việt Nam sang EU. Đồ hoạ: VASEP

Nhưng theo VASEP, đúng thông lệ, hạn ngạch này sẽ do phía EU phân bổ. Xét theo cách phân bổ Hạn ngạch Thuế quan Tự trị (ATQ) cho cá ngừ hấp đông lạnh nhập khẩu vào EU, các nhà nhập khẩu thường ký hợp đồng nhập khẩu sản phẩm này từ rất sớm để các đơn hàng có thể được chuyển tới EU trong tháng 10 và tháng 11/2018, và được lưu kho tại các kho lạnh ngoại quan, trong các khu vực cảng quá cảnh, chờ được thông quan vào tháng 1/2019.

VASEP lưu ý thêm, để đủ điều kiện sử dụng hạn ngạch này, các nhà chế biến đồ hộp phải thông báo khối lượng nhập khẩu của mình trong ngày làm việc đầu tiên của năm và Hải quan EU phải đến 28/6/2019 mới phân bổ hạn ngạch này cho các nhà chế biến đã nộp đơn yêu cầu.

“Như vậy, nhiều khả năng hạn ngạch miễn thuế cá ngừ đóng hộp nhập khẩu từ Việt Nam vào các nước EU theo EVFTA sẽ được áp dụng theo cách này. Chính vì vậy, các doanh nghiệp muốn tận dụng hạn ngạch này cần phải chuẩn bị sẵn sàng và đẩy nhanh các hợp đồng ký kết trước thời điểm hạn ngạch có hiệu lực”, đại diện VASEP nhấn mạnh.

VASEP cũng cho biết vừa nhận được công văn của Bộ Công Thương về cơ chế phân bổ hạn ngạch thuế quan trong EVFTA. Theo công văn, EU xác nhận cơ chế hạn ngạch thuế quan đối với tất cả các mặt hàng (trừ gạo) mà EU dành cho Việt Nam sẽ được phân bổ theo cơ chế ai đăng ký trước thì được xem xét cấp trước.

Cụ thể, doanh nghiệp đăng ký trên hệ thống tự động và số lượng xuất khẩu sẽ trừ lùi vào hạn ngạch, khi doanh nghiệp đăng ký đủ số lượng theo hạn ngạch thì hệ thống sẽ không cho đăng ký nữa.

Cá ngừ Việt Nam sẽ vượt Thái Lan, Trung Quốc tại EU

VASEP đánh giá, trong dài hạn EVFTA sẽ mang lại nhiều cơ hội cho ngành cá ngừ Việt Nam trong việc mở rộng thị phần tại 27 nước EU. Các sản phẩm cá ngừ của Việt Nam chủ yếu cạnh tranh với các sản phẩm cùng loại đến từ Ecuador, Thái Lan, Indonesia và Philippines. Việt Nam đang khó cạnh tranh được với các nước kể trên, nguyên nhân là do sản lượng đánh bắt, quy mô và năng lực sản xuất cá ngừ của các nước này hơn hẳn.

Ngoài ra, Việt Nam cũng khó cạnh tranh được với Philippines và Ecuadore do hai nước trên được hưởng ưu đãi về thuế quan. Thủy sản Việt Nam từ ngày 01/01/2014 đã không được hưởng ưu đãi về thuế vì EU xét nhóm hàng này của Việt Nam đã đạt ngưỡng “trưởng thành” theo quy định Hệ thống Ưu đãi Thuế quan phổ cập (GSP), tức là nhóm các mặt hàng có khối lượng giá trị xuất khẩu tương đối cao sang EU trong những năm qua.

“Các sản phẩm cá ngừ của Việt Nam phải chịu mức thuế cao hơn 20,5%. Điều này đã làm giảm khả năng cạnh tranh của các sản phẩm cá ngừ của Việt Nam”, VASEP đánh giá.

Nhờ EVFTA, cá ngừ Việt Nam rộng đường cạnh tranh hơn với các nước khác. Ảnh: TTXVN

Việc hiệp định EVFTA được ký kết, dự báo mang đến nhiều cơ hội cho ngành cá ngừ Việt Nam trong việc khai phá các thị trường. Khi EVFTA có hiệu lực mặt hàng cá ngừ của Việt Nam sẽ có lợi thế về thuế so với các nước như Thái Lan hay Trung Quốc, các nước đối thủ lớn của Việt Nam đang nắm giữ thị phần không hề nhỏ tại EU nhưng đều chưa ký kết FTA với 27 quốc gia châu Âu.

Theo số liệu thống kê của Tổng cục Hải quan, 4 tháng đầu năm 2020 xuất khẩu cá ngừ của Việt Nam sang EU đang giảm 7,2% so với cùng kỳ năm 2019. Tuy nhiên, xuất khẩu cá ngừ đóng hộp (mã HS16) của Việt Nam sang EU đang có xu hướng tăng.

Tuy nhiên trong ngắn hạn, VASEP cho rằng các doanh nghiệp sẽ còn gặp rất nhiều khó khăn. “Hiệp định này bao gồm một chương toàn diện và mạnh mẽ về thương mại, phát triển bền vững, bao trùm các vấn đề lao động và môi trường có liên quan trong quan hệ thương mại giữa EU và Việt Nam. Bên cạnh đó, việc đáp ứng các yêu cầu về truy xuất nguồn gốc và các quy định về chống khai thác bất hợp pháp, không khai báo và không theo quy định cũng sẽ gây ra nhiều khó khăn cho doanh nghiệp”, đại diện Hiệp hội giải thích.