Sở hữu sắc vàng óng ánh như vàng ròng, mịn màng, không phai, trọng lượng nhẹ và độ bền vượt trội, vải lụa biển từng được mệnh danh là loại “lụa huyền thoại” và trở thành nguồn cảm hứng cho truyền thuyết Hy Lạp cổ về cuộc tìm tiếm bộ lông cừu vàng.

Được xem là một trong những chất liệu quý giá nhất thời La Mã cổ đại, chỉ dành cho giới quyền lực tối cao như hoàng đế hay giáo hoàng, loại sợi đặc biệt này được tạo từ byssus, các sợi tơ do loài sò khổng lồ Pinna nobilis ở Địa Trung Hải tiết ra để bám vào đá.

Trong nhiều thế kỷ, các nghệ nhân vùng Địa Trung Hải đã gìn giữ kỹ thuật dệt lụa biển. Loại sợi mảnh nhưng bền này được thu hoạch cẩn thận, rửa sạch trong nước biển để loại bỏ rong biển và cát, sau đó rửa lại trong nước mềm để loại bỏ muối rồi để khô tự nhiên. Sau đó, chúng được chải tỉ mỉ để tăng độ bóng và kéo thành sợi trên các con suốt bằng gỗ, rồi xử lý bằng nước chanh để tạo sắc vàng rực rỡ, cho ra thứ vải “mịn như tóc trẻ em”.

Tuy nhiên, Liên minh châu Âu đã cấm khai thác loại sò P. nobilis sau khi chúng bị xếp vào danh sách nguy cấp do ô nhiễm và suy thoái hệ sinh thái biển.

Nhằm cứu vãn nghề dệt lụa biển, nhóm nghiên cứu do giáo sư Dong Soo Hwang (Đại học Khoa học và Công nghệ Pohang) dẫn đầu đã tìm ra giải pháp thay thế bằng cách chuyển sang dùng sợi byssus của loài sò Atrina pectinata, một loài họ hàng nhưng được nuôi rộng rãi ở Hàn Quốc để làm thực phẩm.

“Rất nhiều sợi này bị vứt bỏ như rác thải. Nếu được thu gom, chúng ta có thể mở ra một ngành hàng xa xỉ bền vững mới”, Hwang cho biết.

Kết quả cho thấy sợi của loài sò A. pectinata gần như giống hệt về tính chất vật lý và hóa học với sợi của P. nobilis. Khi tái hiện lại đúng quy trình sản xuất lụa biển truyền thống, nhóm đã thành công tạo ra những sợi lụa vàng gần như không thể phân biệt được với những sợi nguyên bản.

Không chỉ vậy, nghiên cứu đăng trên tạp chí Advanced Materials còn giải mã bí mật đằng sau sắc vàng vĩnh cửu của lụa biển.

Không như hầu hết các sợi có nguồn gốc từ động vật như len và tơ tằm khi được tạo từ protein dạng sợi dài, lụa biển chủ yếu được cấu tạo từ các protein hình cầu gọi là photonin. Các photonin này liên kết thành sợi nano, xoắn lại thành bó, tạo hiệu ứng ánh sáng giống cánh bướm hay bong bóng xà phòng. Việc được ngâm trong axit citric đã giúp loại bỏ các ion sắt, làm sắc vàng lộ rõ và không phai suốt hơn 1.000 năm. Cấu trúc nano của lụa biển còn được gia cố bởi mạng lưới đường và protein ma trận, giúp sợi vừa bền vừa rực rỡ.

Nhóm nghiên cứu kỳ vọng phát hiện này không chỉ giúp hồi sinh nghề dệt cổ xưa, mà còn mở đường cho việc tạo sắc tố vàng không độc hại dùng trong dệt may và mỹ phẩm.

"Tôi hy vọng có thể ai đó ở Louis Vuitton sẽ thấy công trình của chúng tôi và liên hệ với chúng tôi để gửi một mẫu thử", Hwang đùa.