Các quốc gia Bắc Âu đang gặp bế tắc về tư cách thành viên NATO khi Tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ Recep Tayyip Erdoğan trì hoãn quá trình, yêu cầu Stockholm và Helsinki đáp ứng các tiêu chí nghiêm ngặt trước khi Ankara tiến hành phê chuẩn.

Tuy nhiên, 'ngoại giao động đất' của hai quốc gia Bắc Âu này có thể làm dịu lập trường của Thổ Nhĩ Kỳ, theo các chuyên gia.

Trong quá khứ, hoạt động "ngoại giao động đất" đã từng xuất hiện và đạt được hiệu quả.

Đó là năm 1999, một trận động đất mạnh đã xảy ra gần thành phố İzmit của Thổ Nhĩ Kỳ, và người Hy Lạp là một trong những người đầu tiên ứng phó bằng viện trợ, bất chấp hàng chục năm thù địch giữa hai nước láng giềng.

Vài tháng sau, khi một trận động đất mạnh 6 độ richter tấn công Athens, người Thổ Nhĩ Kỳ đã đáp lại bằng sự giúp đỡ.

Việc thể hiện thiện chí láng giềng đã dẫn đến việc Hy Lạp bỏ phản đối việc Thổ Nhĩ Kỳ trở thành một quốc gia ứng cử viên EU - điều mà các nhà hoạch định chính sách ở Phần Lan và Thụy Điển hy vọng sẽ được lặp lại.

Thụy Điển và Phần Lan đã viện trợ những gì?

Cho đến nay, Thụy Điển đã hỗ trợ nhân đạo 3,3 triệu euro và gửi hơn 50 chuyên gia tìm kiếm cứu nạn, chó nghiệp vụ và đội y tế tới Thổ Nhĩ Kỳ.

Bộ trưởng Hợp tác Phát triển Quốc tế Thụy Điển Johan Forssell cho biết: "Sự hỗ trợ cốt lõi mà Thụy Điển đang đóng góp đã tạo ra sự khác biệt lớn trên thực địa ở Thổ Nhĩ Kỳ và Syria".

Forssell cho biết chính phủ của ông đã hành động "nhanh chóng và kiên quyết" nhưng Tiến sĩ Paul Levin tại Viện Nghiên cứu Thổ Nhĩ Kỳ của Đại học Stockholm cho biết lẽ ra họ có thể hành động nhanh hơn.

"Thụy Điển viện trợ muộn", ông nói.

"Tôi không nghĩ đó là sự thiếu cố gắng hay thiếu ý chí, mà là Thụy Điển không giỏi trong việc ứng phó với thảm họa một các nhanh chóng", ông nói với Euronews.

Ông Levin nói: "Tôi nghĩ rằng chúng tôi không giỏi trong việc ứng phó với thảm họa".

Ở cấp độ EU, Thụy Điển - quốc gia hiện đang giữ chức Chủ tịch luân phiên của Hội đồng châu Âu - đã đưa ra cơ chế Ứng phó Khủng hoảng chính trị tích hợp vào tuần trước, để điều phối tất cả sự hỗ trợ của EU cho cả Thổ Nhĩ Kỳ và Syria ở cấp độ chính trị.

Thủ tướng Thụy Điển Ulf Kristersson và bà Ursula von der Leyen cũng tuyên bố sẽ tổ chức một hội nghị tài trợ quốc tế cho Thổ Nhĩ Kỳ và Syria vào tháng 3.

Tại Phần Lan, phản ứng của chính phủ khá nhanh và mạnh mẽ.

Helsinki cung cấp chỗ ở khẩn cấp được sưởi ấm, bao gồm cả lều và bếp, cho 3.000 người; và phối hợp cung cấp thông qua NATO.

Người Phần Lan cũng đã cử các chuyên gia tìm kiếm và cứu nạn, đồng thời đóng góp đa phương thông qua Quỹ Ứng phó Khẩn cấp của Liên hợp quốc, cho đến nay họ đã tài trợ 50 triệu USD (46,65 triệu euro) thông qua quỹ này.

"Hàng chục nghìn người đã thiệt mạng và sự tàn phá là rất lớn. Nhu cầu về nơi ở khẩn cấp tại khu vực bị động đất tàn phá là rất lớn", Bộ trưởng Nội vụ Phần Lan Krista Mikkonen cho biết.

"Bằng việc gửi hỗ trợ vật chất, Phần Lan muốn giúp mọi người đáp ứng các nhu cầu cơ bản. Điều quan trọng là chúng tôi phải hỗ trợ khu vực động đất càng sớm càng tốt".

Tình hình ở Ankara ra sao?

Liệu chính phủ Thổ Nhĩ Kỳ có đủ năng lực để xử lý các vấn đề của NATO trong thời kỳ khủng hoảng chưa từng có hay không vẫn còn gây tranh cãi.

Với một cuộc tổng tuyển cử được lên kế hoạch vào ngày 14 tháng 5, ông Erdogan đã sử dụng Thụy Điển (và ở mức độ thấp hơn là Phần Lan) như một phương pháp chính trị, coi đất nước này là nơi chứa chấp những kẻ khủng bố và là một nguy cơ đối với an ninh quốc gia của Thổ Nhĩ Kỳ.

Nếu cuộc bầu cử bị hoãn lại bằng cách nào đó, ông Erdogan có thể vẫn cần một các nước này để đánh lạc hướng các vấn đề chính trị gia tăng trong nước, một chiến thuật có thể không hiệu quả trong lần thứ hai.

Ozan Yanar, một chính trị gia Phần Lan sinh ra ở Thổ Nhĩ Kỳ và từng là nghị sĩ Đảng Xanh từ năm 2015-2019, giải thích: "Phần Lan đã không biết thảm họa lớn này sẽ thay đổi cục diện chính trị và thảo luận của Thổ Nhĩ Kỳ như thế nào".

Yanar nói với Euronews: "Ngay bây giờ, tất cả sự tập trung của Thổ Nhĩ Kỳ là vào những trận động đất này và nó sẽ tiếp tục tập trung nó trong một thời gian rất dài".

"Mọi người sẽ tức giận. Thổ Nhĩ Kỳ chưa sẵn sàng cho việc ứng phó với trận động đất và các hành động của nhà nước sau trận động đất diễn ra rất chậm. Mọi người sẽ thất vọng nặng nề và chỉ trích chế độ nếu họ bắt đầu nói về NATO, vốn không phải là chủ đề chính ở Thổ Nhĩ Kỳ trong thời điểm này", Yanar, người đang tranh cử vào quốc hội một lần nữa trong cuộc bầu cử mùa xuân ở Phần Lan, nói.

Cơ hội của "ngoại giao động đất" kiểu 1999 là gì?

Paul Levin từ Đại học Stockholm cho rằng khả năng thấp là bất cứ điều gì mà Thụy Điển và Phần Lan làm để viện trợ nhân đạo sẽ thúc đẩy Thổ Nhĩ Kỳ phê chuẩn tư cách thành viên NATO.

"Tôi chỉ không thấy bất kỳ tác động thực sự nào về mặt quan hệ công chúng đối với phía Thổ Nhĩ Kỳ", ông nói và thêm rằng Thổ Nhĩ Kỳ hiện đang trong tình trạng hỗn loạn với tình hình chính trị "lộn xộn".

"Nếu Erdogan thấy mình bị tổn thương vì điều này và thấy rằng mình sẽ không thể thắng cử, thì ông ấy có động cơ mạnh mẽ để hoãn việc phê chuẩn". ông Levin nói.

"Ông ấy càng trở nên tuyệt vọng về mặt chính trị thì những loại chiến thuật đó sẽ càng hấp dẫn. Tôi nghĩ ông ấy sẽ làm bất cứ điều gì để tái đắc cử".

Điều đó có thể có nghĩa là ông Erdogan tiếp tục chỉ trích Stockholm nói riêng, vì đã không trục xuất được những người Kurd mà Thổ Nhĩ Kỳ cho là nghi phạm khủng bố.

Ankara muốn Phần Lan và Thụy Điển trục xuất khoảng 130 "kẻ khủng bố" trước khi họ chấp thuận đề xuất gia nhập NATO. Erdogan tuyên bố vào tháng 1 rằng các nước Bắc Âu phải "giao nộp những kẻ khủng bố", trong khi Thụy Điển nói rằng Thổ Nhĩ Kỳ đã đưa ra những yêu cầu không thể - và sẽ không - được đáp ứng.

"Có lẽ còn hơi sớm để suy đoán điều gì sẽ xảy ra, nhưng cho đến nay tôi chưa thấy bất kỳ kết quả tích cực nào của 'ngoại giao động đất'", ông Levin nói.

(Euro News)