“Người dân phản ứng mãnh liệt khi văn nghệ sĩ chi tiền từ thiện thiếu công khai minh bạch, nhưng thờ ơ với tiền do chính mình đóng góp vào ngân sách nhà nước”, PGS. TS Vũ Sỹ Cường, chuyên gia tài chính công đặt vấn đề…

POBI là công cụ hỗ trợ Việt Nam thực hiện cải cách hành chính và tài khoá tốt hơn, góp phần hoàn thành mục tiêu phát triển bền vững SDG 16 về minh bạch, giải trình có sự tham gia của người dân.

Chỉ có 25/63 tỉnh có công khai quy chế,quy trình cung cấp thông tin cho người dân; 16 tỉnh, thành phố sử dụng các kênh mạng xã hội như Facebook, Zalo để dễ dàng hơn trong việc tương tác với người dân, thiết nghĩ việc làm này nên được nhân rộng ra các địa phương còn lại trên cả nước.

Chỉ số Công khai ngân sách (POBI) được áp dụng chu trình ngân sách 2020 của Việt Nam ở cấp tỉnh, từ khâu lập ngân sách, phê duyệt ngân sách, thực hiện ngân sách và quyết toán ngân sách theo Luật Ngân sách hiện hành của Việt Nam và thông lệ tốt của quốc tế. Kết quả POBI 2020 cho thấy các tỉnh vẫn cần phải nỗ lực để tiếp tục cải thiện mức độ công khai minh bạch ngân sách và tạo cơ hội cho sự tham gia của người dân. Cụ thể, về tính đầy đủ, mặc dù có sự cải thiện so với năm 2019, nhưng tài liệu dự thảo dự toán và dự toán được quyết định vẫn có số lượng các tỉnh công bố đầy đủ tương đối thấp, lần lượt chỉ là 26 và 28 tỉnh. Đây là hai tài liệu rất quan trọng vì nó được sử dụng để lấy ý kiến góp ý không chỉ của các chuyên gia mà của cả người dân trong việc xây dựng dự toán ngân sách hàng năm của địa phương.

Về tính tin cậy, kết quả khảo sát POBI 2019 cho thấy việc lập dự toán ngân sách của các tỉnh năm 2019 chưa đảm bảo tin cậy cho quá trình thực hiện thực tế. Đặc biệt là đối với dự toán thu ngân sách, chỉ có 9 tỉnh có mức chênh lệch giữa số dự toán và số quyết toán dưới 5% trong khi có tới 35 tỉnh có mức chêch lệch trên 15%. Tương tự như vậy, đối với dự toán chi đầu tư phát triển cũng chỉ có 8 tỉnh có mức chênh lệch dưới 5% và 35 tỉnh có mức chênh lệch trên 15%.

y, ông Nguyễn Minh Tân, Phó Vụ trưởng Vụ Ngân sách nhà nước, Bộ Tài chính thừa nhận “dự toán và quyết toán còn nhiều chênh lệch trong thực tiễn. Việc nương cứng tỷ lệ chi trong tổng chi ngân sách, cho phép đảm bảo nguồn lực thực hiện nhiệm vụ”. Tuy nhiên, thực tiễn triển khai chi ngân sách ở các địa phương khác nhau. Đối với các địa phương phát triển, chẳng hạn, nhu cầu chi cho giáo dục đào tạo có xu hướng giảm dần, vì đã đầu tư nhiều năm trước và ngược lại. Hay dự toán chi cho khoa học công nghệ bố trí 2%, nhưng quyết toán thấp, số thực hiện so với dự toán đề ra khoảng 20-25%.

Về tính kịp thời, mặc dù các tỉnh đã chủ động hơn trong việc công bố kịp thời các loại tài liệu theo đúng quy định của Luật Ngân sách Nhà nước 2015 và Thông tư 343/2016/TT-BTC nhưng vẫn còn khoảng trên 20% số tỉnh chưa thực hiện đúng theo quy định, tức công bố chậm hơn so với thời hạn. Về sự tham gia, kết quả khảo sát POBI 2020 về mức độ tham gia của người dân cho thấy nhìn chung các tỉnh vẫn ít tạo điều kiện để người dân tham gia vào quy trình ngân sách. Số điểm quy đổi trung bình của 63 tỉnh thành phố là 39,25 điểm, gần như không có sự cải thiện so với năm 2019.

Đánh giá cao nỗ lực của các tỉnh trong công khai ngân sách thời gian qua, ông Vũ Sỹ Cường, chuyên gia tài chính công cho rằng các tỉnh đã chủ động hơn trong việc công bố kịp thời các loại tài liệu theo đúng quy định, nhưng vẫn còn khoảng trên 20% số tỉnh công bố chậm hơn so với thời hạn. Vì vậy, các tỉnh đã làm tốt cần làm tốt hơn nữa, các tỉnh chưa làm tốt cần thực hiện đúng và đầy đủ việc công khai kịp thời các thông tin ngân sách.

Đồng thời, “báo cáo ngân sách nhà nước dành cho công dân và báo cáo tình hình nợ công của tỉnh vẫn có tỷ lệ công khai tương đối thấp. Các địa phương cần công bố công khai hai loại tài liệu này để đảm bảo việc công khai được minh bạch hơn và rõ ràng hơn, nhất là nợ công. Các Sở Tài chính của các tỉnh đã được cơ quan kiểm toán nhà nước tiến hành kiểm toán và ra kết luận cần công khai kết quả thực hiện trên các cổng thông tin điện tử của tỉnh”.

Nhật Hạ