Theo Hội Thiên văn Hà Nội (HAS), toàn bộ quá trình nguyệt thực kéo dài khoảng 5 giờ 27 phút. Trong đó, pha toàn phần khi Mặt Trăng hoàn toàn chìm trong bóng Trái Đất diễn ra suốt 82 phút, để lại hình ảnh đầy ấn tượng trên bầu trời.

Khoảng 23h tối 7/9, nguyệt thực bắt đầu với hình ảnh Mặt Trăng dần khuyết. Chỉ cần quan sát bằng mắt thường, người xem cũng dễ dàng nhận thấy sự thay đổi. Đến khoảng 1h sáng 8/9, Mặt Trăng chuyển sang màu đỏ cam đặc trưng, tạo nên cảnh tượng thường được gọi là “trăng máu”.

Nhiều nhiếp ảnh gia và người yêu thiên văn đã ghi lại trọn vẹn các pha nguyệt thực từ bán phần đến toàn phần. Trên mạng xã hội, hình ảnh Mặt Trăng đỏ rực nổi bật giữa nền trời đêm được chia sẻ rộng rãi, thu hút sự quan tâm của công chúng.

Khái niệm “trăng máu” xuất phát từ cách Mặt Trăng đổi màu trong giai đoạn toàn phần của nguyệt thực. Khi đi vào vùng bóng tối (umbra) của Trái Đất, ánh sáng trực tiếp từ Mặt Trời không thể chiếu tới bề mặt Mặt Trăng. Tuy nhiên, một phần ánh sáng vẫn xuyên qua bầu khí quyển Trái Đất.

Trong quá trình này, ánh sáng xanh bị tán xạ mạnh hơn (tán xạ Rayleigh), còn ánh sáng đỏ cam dễ dàng đi qua và chiếu tới Mặt Trăng. Cơ chế vật lý này cũng giải thích vì sao bầu trời ban ngày có màu xanh lam, còn bình minh và hoàng hôn lại đỏ rực. Chính nhờ hiệu ứng này, Mặt Trăng trong giai đoạn nguyệt thực toàn phần mang sắc đỏ đặc trưng, trở thành hiện tượng vừa khoa học vừa giàu tính thẩm mỹ.

Không chỉ là hiện tượng tự nhiên, trăng máu còn gắn liền với nhiều lớp ý nghĩa trong văn hóa nhân loại. Trong thần thoại Trung Hoa, có truyền thuyết kể rằng rồng khổng lồ nuốt Mặt Trăng, khiến ánh sáng biến mất. Người dân phải làm lễ cúng tế để giải cứu Mặt Trăng. Ở một số cộng đồng Đông Á, nguyệt thực được xem như biểu tượng của sự luân hồi, nhắc nhở về tính chu kỳ của vũ trụ.

Trong văn hóa phương Tây, trăng máu đôi khi được gắn với điềm báo thay đổi, hoặc xuất hiện trong các truyền thuyết mang màu sắc huyền bí. Ngày nay, dù quan niệm dân gian đã dần phai nhạt, những câu chuyện này vẫn góp phần tạo nên sức hút của trăng máu, khiến hiện tượng thiên văn trở nên gần gũi hơn với công chúng.

Hình ảnh ghi lại các pha của nguyệt thực kéo dài từ 23h đến khoảng hơn 1h sáng hôm sau

Hình ảnh ghi lại các pha của nguyệt thực kéo dài từ 23h đến khoảng hơn 1h sáng hôm sau

Từ 1h sáng 8/9, đã có thể quan sát hiện tượng trăng máu. Vào thời điểm này, Mặt Trăng sẽ mang màu đỏ cam rực rỡ, nổi bật giữa bầu trời cuối đêm

Toàn bộ các pha nguyệt thực kéo dài từ 23h đến khoảng hơn 2h sáng hôm sau được thực hiện bơi nhiếp ảnh trẻ Trọng Quý

Các nhà khoa học coi nguyệt thực toàn phần là một “phòng thí nghiệm tự nhiên”. Khi ánh sáng Mặt Trời đi qua bầu khí quyển Trái Đất trước khi phản chiếu lên Mặt Trăng, nó mang theo thông tin về bụi, hơi nước, mức độ ô nhiễm hay thành phần khí quyển.

Nhờ vậy, việc quan sát màu sắc của Mặt Trăng trong nguyệt thực có thể cung cấp dữ liệu hữu ích cho nghiên cứu khí quyển và biến đổi khí hậu. GS Noah Petro, nhà khoa học Mặt Trăng tại NASA, từng nhận định: “Mỗi lần nguyệt thực là cơ hội để nhìn vào chính Trái Đất qua lăng kính phản chiếu trên Mặt Trăng.”

Ngoài ra, việc nghiên cứu trăng máu còn giúp các nhà thiên văn kiểm nghiệm các giả thuyết về quỹ đạo, sự tương tác ánh sáng và các hiện tượng khí quyển, từ đó bổ sung hiểu biết về hệ Trái Đất – Mặt Trăng – Mặt Trời.

Dù xuất hiện định kỳ, siêu trăng máu sự kết hợp giữa trăng máu và trăng cận địa là hiện tượng hiếm gặp. Sự kiện 7-8/9 đã đem đến cho người quan sát tại Việt Nam một trải nghiệm độc đáo: vừa chiêm ngưỡng vẻ đẹp thiên nhiên, vừa có thêm cơ hội tìm hiểu những kiến thức khoa học liên quan.

Với giới trẻ yêu thích thiên văn, đây không chỉ là một khoảnh khắc để lưu giữ hình ảnh đẹp mà còn là dịp để tiếp cận khoa học bằng sự tò mò và hứng thú. Còn với những người yêu bầu trời, trăng máu gợi nhắc rằng thiên nhiên luôn ẩn chứa nhiều bất ngờ kỳ thú, sẵn sàng xuất hiện ở ngay trên đầu chúng ta.