Trong văn hoá Việt Nam, hình ảnh người phụ nữ luôn được khắc hoạ nổi bật với nhiều hình tượng khác nhau qua từng giai đoạn. Trong đó, các hiện vật từ gốm sứ cũng đã tạo ra một nét đặc trưng để tôn vinh người phụ nữ Việt Nam. Với niềm đam mê sưu tầm, Thạc sĩ Nguyễn Hiếu Tín đã dành tâm huyết hình thành nên một bộ sưu tập đặc biệt.

Khởi đầu từ việc sưu tầm tem, bưu thiếp và tượng, đến gốm sứ, Thạc sĩ Nguyễn Hiếu Tín - Trưởng bộ môn Du lịch, Trường Đại học Tôn Đức Thắng đã bén duyên với gốm sứ Biên Hòa, đặc biệt là các tác phẩm khắc họa hình ảnh người phụ nữ Việt Nam trong làng nghề lâu đời này.

Thạc sĩ Nguyễn Hiếu Tín bên cạnh bộ sưu tầm gốm Biên Hoà, khắc hoạ hình ảnh người phụ nữ Việt Nam.

Nhiều người trong giới sưu tầm biết đến ông với bộ sưu tập “khủng” hơn 1000 tượng Ông Địa với nhiều hình dạng, tuổi đời, kích cỡ khác nhau và được làm từ các chất liệu khác nhau như gốm, đất nung, xi măng, thạch cao, ô dước, gỗ… được ông mang về từ khắp các địa phương trên cả nước.

Trong không gian trưng bày với hàng nghìn bức tượng, đồ gốm sứ khác nhau, ông đã dành riêng một góc trân trọng cho bộ sưu tập gốm sứ Biên Hòa, đặc biệt với câu chuyện về những nét khắc họa hình tượng người phụ nữ Việt Nam qua từng giai đoạn. Một không gian nổi bật với những chiếc bình gốm mang trên mình hoa văn điêu khắc đặc trưng, khai thác nhiều khía cạnh đặc sắc của người phụ nữ Nam Bộ và cả ba miền.

Những chiếc bình gốm mang trên mình những câu chuyện riêng về người phụ nữ Việt Nam.

Ông Tín chia sẻ: “Từ sở thích sưu tầm tem, cho đến tượng về các nhân vật mình thích như Tuệ Tĩnh, Nguyễn Bỉnh Khiêm, Đạt Ma Sư tổ, Thần trà Lục Vũ… từ các chất liệu khác nhau nên mình bén duyên với gốm sứ Biên Hoà. Bởi dòng gốm sứ này được khắc trực tiếp và mang theo nhiều chủ đề và màu sắc khác nhau”.

Bộ sưu tập cá nhân của ông về chủ đề này đến nay đã có hơn 100 hiện vật, phần lớn là bình gốm sứ, trong đó nhiều chiếc bình gốm có thời gian sản xuất cách đây vài chục năm. Hình ảnh phụ nữ Việt trên gốm sứ Biên Hòa được ông sưu tầm thường là hình ảnh người phụ nữ Việt Nam trong các hoạt động đời thường, như thiếu nữ với nón lá, người phụ nữ gánh lúa, ngồi bên khung cửi, hoặc trong các lễ hội với tà áo dài truyền thống. Các tác phẩm gốm Biên Hòa mang vẻ đẹp thanh thoát, duyên dáng, với các đường nét tinh xảo, thể hiện sự khéo léo và tinh tế của nghệ nhân.

Những chiếc bình thể hiện hình ảnh người phụ nữ Việt mặc áo dài, áo tứ thân tham gia các hoạt động thường ngày vào từng giai đoạn.

Ông Tín cho biết thêm: “Nhiều người sưu tầm gốm đa phần quan tâm về hình dáng, ít người quan tâm về hình ảnh. Khi tiếp xúc với gốm, mình phát hiện gốm sứ Biên Hoà có nhiều chủ đề, đặc biệt là chủ đề văn hoá Việt, về phụ nữ Việt ba miền, cùng với công việc giảng dạy văn hoá nên mình lựa chọn sưu tầm chủ đề này”.

Nhìn vào bộ sưu tập của ông Tín, nhiều người có thể nhận ra những vết rạn trên bề mặt hiện vật. Nhưng theo ông, những vết rạn này hình thành theo thời gian, khác với các dòng gốm tạo sẵn khác. Đây chính là giá trị mang tính thời gian mà không phải dòng gốm sứ nào cũng có được. Cùng với đó, màu sắc đa dạng đã tạo nên một đặc trưng riêng của gốm sứ Biên Hòa.

Những nét khắc nổi của nghệ nhân từ xa xưa đã uyển chuyển và sắc sảo.

Đối với ông, bộ sưu tập này không đặt nặng về giá trị kinh tế mà nằm ở sự gắn kết của chủ đề, giai đoạn. Nếu thiếu một mảnh ghép, sẽ không thể tạo thành một bộ sưu tập hoàn chỉnh. Khác với việc sưu tầm đồ vật giá trị cao, sưu tầm theo chủ đề đòi hỏi một cái nhìn công bằng với từng hiện vật, vì tất cả đều quan trọng.

Có thể thấy, với hàng trăm hiện vật gốm sứ, trong đó có gốm Biên Hòa, ông Tín đã dành riêng một chủ đề duy nhất - hình ảnh người phụ nữ Việt. Người xem có thể cảm nhận rõ nét sự trân quý không chỉ đối với một ngành nghề lâu đời mà còn là hình ảnh phái đẹp thông qua những chiếc bình này.

Với sự khác biệt về chọn lọc hình ảnh người phụ nữ trong từng tác phẩm, ông Tín đã cho người xem thấy sự phong phú trong các hoạt động của người phụ nữ qua từng giai đoạn và sự tôn vinh người hình ảnh phụ nữ trong nghề làm gốm. Từ những câu chuyện thường ngày cho đến nét riêng trong trang phục vùng miền, tất cả đều góp phần tạo nên sự độc đáo của gốm sứ Biên Hòa.

Không riêng bình mà các tượng, bình có ô xen kẽ để gắn đèn cũng cũng tôn vinh người phụ nữ Việt.

Về gốm sứ Biên Hòa, ông tâm sự: “Nghệ nhân tạo ra rất có hồn, ngay cả kỹ thuật hiện đại cũng không thể tái tạo được. Nhất là những chiếc bình sản xuất từ lâu thì càng đẹp và có hồn hơn”. Nét đẹp theo thời gian cũng phản ánh sự phong hóa của từng giai đoạn, có thể là công cụ trực quan phục vụ giảng dạy hoặc nghiên cứu văn hóa.

Bộ sưu tập được ông trân trọng, yêu quý như một cách gìn giữ giá trị văn hóa và bản sắc dân tộc Việt Nam. Để phát triển chủ đề này, ngoài việc tìm kiếm thêm hiện vật, ông cũng thường xuyên tổ chức thực địa cho sinh viên đến làng gốm Biên Hòa, nhằm giúp các bạn hiểu hơn về một trong những nghề truyền thống đang dần mai một.

Phụ nữ, hay còn gọi là phái đẹp, không chỉ có vẻ đẹp bên ngoài, mà ẩn sâu là vẻ đẹp truyền thống của người phụ nữ Việt Nam: lòng yêu nước, tinh thần bất khuất, đức hy sinh, sự chung thủy… Tất cả những vẻ đẹp ấy đã được nghệ nhân gốm Biên Hòa khắc họa sinh động qua khả năng tài hoa, trình độ cách điệu hóa và kỹ thuật điêu luyện của mình, gửi gắm tâm hồn Việt qua từng tác phẩm, đầy sức sống và chạm đến cảm xúc người xem.

(Ảnh: Nguyễn Quốc Phong)

Một số hình ảnh khác trong bộ sưu tập: