Vào năm 2014, công ty khởi nghiệp xét nghiệm máu Theranos và người sáng lập của nó, Elizabeth Holmes, đã đứng đầu thế giới.

Khi đó, Theranos được xem là một ý tưởng mang tính cách mạng, được sáng lập bởi một phụ nữ thiên tài, người tự phong mình là "nữ Steve Jobs".

Nhờ thành công lớn này, Holmes trở thành nữ tỷ phú tự thân trẻ nhất thế giới. Theranos khi đó là một trong những công ty khởi nghiệp kỳ lân của Thung lũng Silicon, được định giá khoảng 9 tỷ USD. 

Nhưng rồi tất cả sụp đổ.

Những thiếu sót và sai lầm trong công nghệ của Theranos đã được phơi bày, cùng với vai trò của Holmes trong việc che đậy tất cả, Holmes bị cách chức CEO và bị buộc tội "gian lận lớn". 

Giờ đây, phiên tòa xét xử Holmes đang được tiến hành, với việc lựa chọn bồi thẩm đoàn đã bắt đầu vào hôm 31/8. Nếu bị kết tội, Holmes phải đối mặt với án tù 20 năm, cộng với 2,75 triệu USD tiền phạt, cũng như khoản tiền bồi thường cho các nạn nhân. 

Hành trình của Holmes, từ một đứa trẻ sớm trưởng thành trở thành một nhà sáng lập đang bị xét xử vì tội lừa đảo

Elizabeth Holmes sinh ngày 3/2/1984 tại Washington, DC. Mẹ của cô, bà Noel, là nhân viên ủy ban Quốc hội và bố cô, Christian Holmes, làm việc cho Enron, sau đó chuyển sang các cơ quan chính phủ như USAID.

Holmes đã có tính cách mạnh ngay từ khi còn nhỏ. Cô thường chơi Monopoly (cờ tỷ phú) với em trai và em họ của mình. Cô sẽ kiên quyết chơi cho đến cùng, thu thập nhà và khách sạn cho đến khi thắng. Nếu Holmes thua, cô ấy thường xông lên bất kể vật gì chắn phía trước.

Trong thời gian học trung học, Holmes thường xuyên thức khuya để học bài và nhanh chóng trở thành sinh viên hạng A. Thậm chí, cô còn bắt đầu kinh doanh riêng, bằng việc bán trình biên dịch C++, một loại phần mềm dịch mã máy tính, cho các trường học ở Trung Quốc.

Được truyền cảm hứng từ ông cố của cô là Christian Holmes, một bác sĩ phẫu thuật, Holmes quyết định muốn theo học ngành y. Nhưng cô sớm phát hiện ra rằng mình rất sợ kim tiêm. Sau này, Holmes từng nói rằng nỗi sợ này ảnh hưởng rất nhiều khi cô quyết định sáng lập Theranos.

Sau đó, Holmes đến Stanford để học kỹ thuật hóa học. Khi còn là sinh viên năm hai, Holmes đã đến gặp một trong những giáo sư của mình, Channing Robertson, và nói rằng cô muốn thành lập công ty.

Với sự giúp đỡ của giáo sư, cô đã thành lập Real-Time Cures, sau đó đổi tên công ty thành Theranos.

Holmes ngay sau đó đã nộp đơn đăng ký bằng sáng chế cho một "thiết bị y tế để theo dõi chất phân tích và phân phối thuốc", một thiết bị đeo có thể dùng thuốc, theo dõi máu của bệnh nhân và điều chỉnh liều lượng khi cần thiết.

Vào học kỳ tiếp theo, Holmes quyết định thôi học tại Stanford và dành toàn thời gian của mình cho Theranos.

Mô hình kinh doanh của Theranos dựa trên một ý tưởng đặc biệt, sử dụng công nghệ độc quyền chỉ cần lấy dấu vân tay và một lượng máu nhỏ để xét nghiệm máu. Holmes cho biết, các xét nghiệm có thể phát hiện các tình trạng y tế như ung thư và cholesterol cao.

Để xoay vốn, Holmes bắt đầu huy động tiền cho Theranos từ các nhà đầu tư nổi tiếng như Larry Ellison - nhà sáng lập Oracle và Tim Draper, người sáng lập quỹ đầu tư mạo hiểm Draper Fisher Jurvetson. Theo các nguồn tin, Theranos đã huy động được hơn 700 triệu USD.

Holmes lấy tiền của các nhà đầu tư với điều kiện cô không phải tiết lộ bất kỳ công nghệ nào của Theranos. Thêm vào đó, cô sẽ có tiếng nói cuối cùng về mọi thứ liên quan đến công ty.

Sự bí ẩn bao trùm lên mọi khía cạnh của Theranos. Trong suốt 10 năm đầu gầy dựng công ty, Holmes luôn để Theranos hoạt động ở "chế độ ẩn". Thậm chí, cô còn đưa 3 nhân viên cũ của Theranos ra tòa vì cho rằng họ đã lạm dụng bí mật thương mại của công ty.

Thái độ bí ẩn và phong cách điều hành công ty của Holmes được cho là vay mượn từ cựu CEO Apple Steve Jobs. Holmes bắt đầu mặc quần áo cao cổ màu đen giống Jobs, trang trí văn phòng của mình bằng đồ nội thất yêu thích của ông, và giống như Jobs, cô không bao giờ có kì nghỉ cho riêng mình.

Holmes là một người chủ khắt khe và cô muốn nhân viên phải chăm chỉ giống như mình. Cô để các trợ lý của mình theo dõi thời điểm nhân viên đi làm và tan sở. Để khuyến khích mọi người làm việc nhiều giờ hơn, cô bắt đầu dùng bữa tối tại văn phòng vào khoảng 8 giờ mỗi tối.

Đến năm 2008, hội đồng quản trị Theranos quyết định loại Holmes khỏi vị trí CEO và thay một người có kinh nghiệm hơn. Nhưng trong cuộc họp kéo dài 2 giờ, Holmes đã thuyết phục họ để cô tiếp tục đảm nhiệm vị trí của mình.

Khi Theranos bắt đầu kiếm được hàng triệu USD tài trợ, Holmes trở thành chủ đề thu hút sự chú ý của giới truyền thông và được ca ngợi trong thế giới công nghệ. Cô xuất hiện trên trang bìa của Fortune và Forbes, nói chuyện với Bill Clinton và Jack Ma của Alibaba.

Theranos cũng nhanh chóng mở rộng quan hệ với các đối tác bên ngoài. Capital Blue Cross và Cleveland Clinic đã ký kết hợp đồng để cung cấp các xét nghiệm của Theranos đến bệnh nhân của họ.

Walgreens cũng thực hiện một thỏa thuận để mở các trung tâm xét nghiệm Theranos tại các cửa hàng của mình. Ngoài ra, Theranos còn bí mật hợp tác với Safeway trị giá 350 triệu USD.

Năm 2011, Holmes thuê anh trai của cô, Christian, làm việc tại Theranos, mặc dù anh ta không có nền tảng về y tế hoặc khoa học. Sau đó, Christian còn tuyển dụng những người anh em trong trường Đại học Duke của mình để gia nhập công ty. 

Có thời điểm, Holmes là nữ tỷ phú tự thân trẻ nhất thế giới với giá trị tài sản khoảng 4,5 tỷ USD.

Do đó, đời tư của cô luôn được mọi người chú ý. Theo các nguồn tin, Holmes bị ám ảnh bởi an ninh ở Theranos. Cô yêu cầu bất kỳ ai đến thăm trụ sở công ty phải ký các thỏa thuận không tiết lộ thông tin và có nhân viên bảo vệ hộ tống khách đi khắp mọi nơi, kể cả vào phòng thay đồ.

Cùng lúc đó, các câu hỏi xoay quanh công nghệ của Theranos xuất hiện. Ian Gibbons - nhà khoa học trưởng tại Theranos và là một trong những người được tuyển dụng đầu tiên của công ty - cảnh báo Holmes rằng, các thử nghiệm chưa sẵn sàng để ra mắt công chúng và có những điểm không chính xác trong công nghệ.

Đến tháng 8/2015, FDA bắt đầu điều tra Theranos. Đồng thời, các cơ quan quản lý đã phát hiện ra "những điểm không chính xác lớn" trong thử nghiệm mà Theranos đang thực hiện trên bệnh nhân.

Vào tháng 10/2015, phóng viên John Carreyrou của Wall Street Journal đã công bố cuộc điều tra của mình về công nghệ của Theranos. Và báo cáo này đã khơi mào cho vòng xoáy tan rã của công ty.

Phóng viên Carreyrou nhận thấy rằng máy xét nghiệm máu của Theranos, có tên là Edison, không thể đưa ra kết quả chính xác. Vì vậy, Theranos đã dùng các máy xét nghiệm máu truyền thống để che giấu điều này.

Vào tháng 7/2016, Holmes đã bị cấm tham gia ngành công nghiệp thử nghiệm trong phòng thí nghiệm trong hai năm. Đến tháng 10, Theranos đã đóng cửa các hoạt động phòng thí nghiệm và các trung tâm chăm sóc sức khỏe.

Vào tháng 3/2018, Theranos, Holmes và Balwani (một trong những người yêu cũ của Holmes) đã bị SEC buộc tội "gian lận lớn". Holmes đồng ý từ bỏ quyền kiểm soát tài chính và biểu quyết đối với công ty, nộp phạt 500.000 USD và trả lại 18,9 triệu cổ phiếu của Theranos.

Đồng thời, cô không được phép làm giám đốc hoặc nhân viên của một công ty giao dịch công khai trong 10 năm.

Cùng ngày, Bộ Tư pháp thông báo rằng một đại bồi thẩm đoàn liên bang đã buộc tội Holmes, cùng với Balwani, với 9 tội danh gian lận điện tử và 2 tội danh âm mưu lừa đảo qua điện thoại.

Đến tháng 9/2018, Theranos gửi một email cho các cổ đông thông báo rằng công ty sẽ ngừng hoạt động. 

Vào khoảng thời gian Theranos sắp giải thể, Holmes bỗng xuất hiện trước công chúng cùng với William "Billy" Evans, một người thừa kế 27 tuổi của một công ty quản lý bất động sản khách sạn ở California.

Sau đó, có thông tin cho rằng Holmes và Evans đính hôn vào đầu năm 2019 và bí mật kết hôn vào tháng 6. 

Vụ án của Holmes và Balwani từ đó được tách ra. Phiên tòa liên bang của Holmes hiện đang được tiến hành. Nếu bị kết tội, Holmes và Balwani mỗi người có thể phải đối mặt với 20 năm tù giam và khoản tiền phạt hơn 2,7 triệu USD.

Bên cạnh vụ án hình sự, Holmes còn dính líu đến một số vụ kiện dân sự, trong đó có một vụ kiện ở Arizona do những bệnh nhân cũ của Theranos khởi kiện, vì kết quả xét nghiệm máu không chính xác. 

Đại dịch COVID-19 đã khiến các phiên tòa xét xử bị lùi lại, từ tháng 10/2020 bị hoãn tiếp đến tháng 3/2021.

Đến tháng 3/2021, Holmes yêu cầu hoãn phiên tòa một lần nữa vì cô đang mang thai. Cô yêu cầu lùi phiên tòa sang ngày 31/8 và yêu cầu này đã được chấp thuận. Các nguồn tin cho biết, Holmes đã sinh đứa trẻ vào tháng 7.

Trong các phiên tòa sắp tới, Holmes có kế hoạch buộc tội Balwani về hành vi lạm dụng ảnh hưởng đến "trạng thái tinh thần" của cô, theo hồ sơ niêm phong từ tòa án. Các tài liệu cho biết, Balwani (người yêu cũ của Holmes) kiểm soát cách ăn uống, mặc quần áo, theo dõi các cuộc gọi, tin nhắn và email của cô.