Tìm lời giải cho một đô thị xanh bền vững

Sự kiện do Báo Kinh tế & Đô thị phối hợp cùng Trung tâm Công nghệ sinh học TP.HCM và hai đơn vị Bình Điền – Bình Điền MeKông tổ chức, nhằm tìm lời giải cho một đô thị xanh và bền vững hơn.

Phó Giáo sư, Tiến sĩ Nguyễn Thành Lợi, Tổng Biên tập Báo Kinh tế & Đô thị, nhấn mạnh rằng trong gần hai thập kỷ qua, Việt Nam chứng kiến tốc độ đô thị hóa vượt bậc, dẫn đến áp lực ngày càng lớn lên không gian sống, môi trường, hạ tầng kỹ thuật và chất lượng đời sống của cư dân. Nhiều đô thị lớn như TP Hồ Chí Minh hay Hà Nội đang đối mặt với tình trạng thu hẹp không gian xanh, ô nhiễm không khí nghiêm trọng và tác động của biến đổi khí hậu.

Trong bối cảnh đó, Nông nghiệp Đô thị (NNĐT) nổi lên như một giải pháp chiến lược và cấp bách. NNĐT không chỉ đáp ứng nhu cầu thực phẩm an toàn, có nguồn gốc rõ ràng cho cư dân thành phố mà còn bổ sung không gian xanh, cải thiện môi trường sinh thái, lan tỏa lối sống bền vững và nâng cao ý thức cộng đồng về bảo vệ môi trường.

Ông Lợi đưa ra các ví dụ thành công trên thế giới: Singapore đặt mục tiêu tự chủ 30% thực phẩm vào năm 2030 nhờ nông nghiệp công nghệ cao trên mái nhà; Nhật Bản phát triển “nông trại trong nhà” tích hợp AI và IoT để tối ưu năng suất; Hà Lan áp dụng công nghệ nhà kính tiên tiến cho sản xuất quy mô lớn quanh năm. Tại Việt Nam, mô hình vườn trên mái và hệ thống thủy canh đã bước đầu tạo ra giá trị nhưng vẫn gặp nhiều điểm nghẽn.

Các thách thức gồm khung chính sách chưa đồng bộ, chi phí công nghệ cao lớn, hạn chế kiến thức chuyên môn, kết nối cung cầu trong chuỗi giá trị còn yếu, và thiếu một hệ sinh thái liên kết chặt chẽ giữa nhà quản lý, viện nghiên cứu, doanh nghiệp và cộng đồng.

Ông khẳng định để xây dựng đô thị hiện đại và bền vững, cần chuyển đổi tư duy từ mô hình truyền thống sang đô thị thông minh, nơi chất lượng sống của cư dân và cân bằng môi trường trở thành trọng tâm cốt lõi trong mọi quyết sách.

Phó Giáo sư, Tiến sĩ Nguyễn Thành Lợi, Tổng Biên tập Báo Kinh tế & Đô thị chia sẻ tại hội thảo.

Đại diện phía Doanh nghiệp, ông Phạm Ngọc Tuấn - Giám đốc Bình Điền MeKong chia sẻ nhận thức rõ vai trò chiến lược của Nông nghiệp Đô thị (NNĐT) trong bối cảnh đô thị hóa nhanh, Công ty cổ phần Bình Điền MeKong đã xây dựng một hệ sinh thái vật tư nông nghiệp chuyên biệt cho canh tác đô thị, thể hiện cam kết thúc đẩy phát triển xanh và nâng cao chất lượng sống tại các thành phố lớn.

Doanh nghiệp phát triển các dòng NPK cao cấp, phân bón hữu cơ sinh học, hoạt chất vi sinh và thuốc BVTV sinh học an toàn, tất cả gọn nhẹ, dễ sử dụng và thân thiện môi trường, phù hợp cả với người không chuyên. Bình Điền MeKong chú trọng đưa các chủng vi sinh và hoạt chất thông minh vào sản phẩm để tăng hiệu quả, nâng sức đề kháng tự nhiên của cây, giảm nhu cầu dùng thuốc BVTV hóa học, đồng thời giảm phát thải và cải thiện chất lượng không khí đô thị.

Bên cạnh đó, công ty hoàn thiện hệ sinh thái giải pháp toàn diện với giá thể, dinh dưỡng chuyên biệt và ứng dụng công nghệ cao như AI trong trồng trọt. Doanh nghiệp cũng xây dựng kho tài liệu, video hướng dẫn, tổ chức hội thảo, kết nối chuyên gia với cộng đồng yêu thích làm vườn, đồng thời có đội ngũ kỹ thuật thường trực hỗ trợ người dân trong quá trình canh tác.

Ông Phạm Ngọc Tuấn khẳng định: “Với nền tảng nghiên cứu từ thương hiệu Đầu Trâu, Bình Điền MeKong cam kết cung cấp giải pháp vật tư nông nghiệp đô thị an toàn, hiệu quả và thông minh,” hướng đến một NNĐT xanh – sạch – bền vững tại Việt Nam.

Nông nghiệp Đô thị sẽ là giải bền vững và nâng cao chất lượng sống

Nông nghiệp đô thị (NNĐT) đã trở thành một khái niệm không thể thiếu trong định hướng phát triển của nhiều quốc gia trên thế giới, không chỉ là một lựa chọn mà còn là một nhu cầu cấp thiết. Điều này đặc biệt đúng tại Việt Nam, nơi quá trình đô thị hóa đang diễn ra với tốc độ chóng mặt, tạo ra những thay đổi sâu rộng trong cơ cấu dân số và kinh tế.

Theo thống kê của Bộ Xây dựng, tỷ lệ đô thị hóa của Việt Nam đã đạt khoảng 42,6% vào năm 2023, với tốc độ tăng bình quân 1% mỗi năm. Con số này phản ánh một xu hướng rõ ràng: cứ mỗi năm, hàng triệu người dân dịch chuyển từ nông thôn ra thành thị, tạo nên một áp lực khổng lồ lên cơ sở hạ tầng, môi trường tự nhiên và không gian sống vốn đã trở nên eo hẹp tại các thành phố lớn.

Ông Phạm Ngọc Tuấn, Giám đốc Công ty cổ phần Bình Điền MeKông, đã bày tỏ niềm vinh dự khi được đồng hành cùng sự kiện quan trọng này, đồng thời nhấn mạnh tính cấp thiết và giá trị chiến lược của chủ đề NNĐT trong bối cảnh tốc độ đô thị hóa diễn ra mạnh mẽ và đầy thách thức. Ông chỉ ra một cách thẳng thắn rằng, các thành phố lớn của Việt Nam như TP Hồ Chí Minh, Hà Nội, Đà Nẵng hay Cần Thơ đang phải đối mặt với nhiều thách thức nghiêm trọng.

Đó là diện tích đất trống giảm nhanh chóng mặt do xây dựng và phát triển, không gian xanh bị thu hẹp đáng kể, tình trạng ô nhiễm môi trường gia tăng cả về không khí, nước và đất, cùng với những tác động ngày càng rõ rệt, khó lường của biến đổi khí hậu đang hiện hữu.

 "Những vấn đề này đòi hỏi các đô thị phải tìm kiếm một mô hình phát triển mới, một hướng đi hài hòa giữa tăng trưởng kinh tế, bảo vệ môi trường, giữa nhu cầu sống xanh, trong lành của cư dân và thực tế quỹ đất ngày càng hạn chế", ông Tuấn nhận định, nhấn mạnh sự cần thiết của một cách tiếp cận mang tính đổi mới, sáng tạo và bền vững để giải quyết các vấn đề cấp bách của đô thị.

Những sản phẩm trưng bày tại hội thảo.

Trong bối cảnh đó, NNĐT không chỉ đơn thuần là hoạt động sản xuất nông nghiệp ngay trong lòng thành phố, như việc trồng rau trên ban công hay sân thượng. Nó còn là một phương thức kiến tạo không gian xanh quý giá, góp phần quan trọng vào việc nâng cao chất lượng sống cho người dân đô thị thông qua việc cải thiện môi trường và cung cấp thực phẩm an toàn.

Hơn thế nữa, NNĐT mở ra những giá trị kinh tế mới đầy tiềm năng, tạo việc làm và thu nhập cho người dân, đồng thời tạo sự kết nối sâu sắc giữa con người, thiên nhiên và công nghệ. Đây là một giải pháp phát triển bền vững đã và đang được nhiều đô thị tiên tiến trên thế giới triển khai thành công, mang lại hiệu quả không chỉ về mặt kinh tế, thông qua việc tạo ra việc làm và cung cấp nguồn thực phẩm tại chỗ, mà còn về môi trường (giảm ô nhiễm, giảm hiệu ứng nhà kính, cải thiện vi khí hậu đô thị) và xã hội (nâng cao sức khỏe cộng đồng, giáo dục ý thức bảo vệ môi trường).

Các mô hình NNĐT tại Việt Nam cũng đang phát triển một cách đa dạng và mang lại nhiều dấu ấn tích cực, cho thấy tiềm năng rộng lớn của lĩnh vực này trong tương lai: TP Hồ Chí Minh nổi bật với các mô hình canh tác sáng tạo như trang trại trên mái nhà, nông trại trong khu dân cư, cùng các hệ thống thủy canh, khí canh tiên tiến được ứng dụng tại nhiều địa phương, góp phần đáng kể vào nguồn cung thực phẩm sạch cho thành phố với hơn 10 triệu dân.

Hà Nội đã kết hợp một cách hiệu quả giữa các vùng sản xuất nông nghiệp ven đô như Đông Anh, Gia Lâm, Hoài Đức với những farm xanh hiện đại ngay trong nội thành, tạo nên một vành đai xanh đa chức năng, vừa sản xuất lương thực, thực phẩm vừa phục vụ mục đích giải trí, giáo dục và nghiên cứu. Đà Nẵng tiên phong với nông nghiệp công nghệ cao và các mô hình kết hợp du lịch sinh thái độc đáo, thu hút cả du khách lẫn người dân địa phương đến trải nghiệm.

Trong khi đó, Cần Thơ là điểm sáng NNĐT khu vực phía Nam với nhiều hợp tác xã và trang trại trồng rau an toàn, sen, hoa, rau thủy canh trong các khu dân cư, không chỉ phục vụ nhu cầu địa phương mà còn cung cấp sản phẩm cho các tỉnh lân cận.

"Những mô hình này không chỉ cung cấp nguồn thực phẩm sạch, có thể truy xuất nguồn gốc rõ ràng, đảm bảo an toàn vệ sinh thực phẩm cho người dân, mà còn góp phần tạo ra cảnh quan xanh mát, giảm bức xạ nhiệt đô thị đáng kể, hấp thụ khí CO2, cải thiện vi khí hậu, đồng thời mở hướng phát triển kinh tế mới cho người dân đô thị", ông Phạm Ngọc Tuấn phân tích, nhấn mạnh vai trò đa diện và toàn diện của NNĐT trong việc nâng cao chất lượng sống toàn diện, bền vững cho cộng đồng.

Nâng tầm sản xuất rau sạch bằng thủy canh và chuỗi giá trị bền vững

Tại hội thảo, HTX Nông nghiệp Tuấn Ngọc (phường Long Trường, TP.HCM) đã mang đến tham luận về mô hình sản xuất rau thủy canh và kinh nghiệm xây dựng chuỗi tiêu thụ. Câu chuyện của HTX cho thấy hiệu quả vượt trội của NNĐT khi được triển khai bài bản, áp dụng công nghệ hiện đại và xây dựng liên kết chặt chẽ giữa sản xuất – phân phối – tiêu dùng.

Trong bối cảnh nhu cầu rau sạch, truy xuất nguồn gốc, an toàn vệ sinh thực phẩm của cư dân đô thị tăng mạnh, HTX Tuấn Ngọc đã sớm đầu tư công nghệ nhằm tạo ra sản phẩm “sạch – xanh – an toàn”. Từ nhóm hộ sản xuất nhỏ, HTX nay đã hình thành vùng trồng rau thủy canh VietGAP, cung cấp ổn định cho siêu thị, nhà hàng, trường học và các chuỗi phân phối thực phẩm tại TP.HCM.

Điểm khác biệt lớn của HTX là hệ thống thủy canh hồi lưu kết hợp tĩnh, tối ưu cho điều kiện khí hậu nóng ẩm của TP.HCM. Rau được trồng trong nhà màng khung thép kín, giảm ảnh hưởng của thời tiết và sâu bệnh. Hệ thống IoT theo dõi liên tục các chỉ số nhiệt độ, độ ẩm, EC, pH, từ đó tự động điều chỉnh dinh dưỡng và môi trường canh tác. Nhờ đó, HTX tiết kiệm 40% nước, giảm mạnh sâu bệnh và không sử dụng thuốc BVTV hóa học, đảm bảo tiêu chuẩn VietGAP an toàn cho người dùng.

Hơn 100 khách mời tham dự hội thảo.

Đến tháng 10/2025, HTX vận hành ba vùng trồng với tổng diện tích 4.000 m² tại Long Trường (TP.HCM), Đức Linh (Lâm Đồng) và Châu Pha (BR-VT). Các vùng trồng cung cấp đa dạng rau ăn lá như xà lách, cải xanh, cải ngọt, cải thìa, rau muống, tần ô, bó xôi… Sản lượng đạt 8 – 12 tấn/tháng, đóng góp nguồn rau sạch ổn định cho thành phố.

Ông Lâm Ngọc Tuấn, Giám đốc HTX, cho biết mô hình thủy canh giúp năng suất tăng 25% so với truyền thống, chi phí ổn định, tỷ lệ hư hại sau thu hoạch giảm từ 12% xuống 4%. Thu nhập bình quân của thành viên đạt 15–18 triệu đồng/tháng, cao hơn 1,5–2 lần so với sản xuất đơn lẻ.

Về tiêu thụ, HTX chủ động ký kết với nhiều siêu thị, cửa hàng tiện lợi, chuỗi cung ứng thực phẩm sạch tại các khu dân cư cao cấp như Quận 7, Quận 4, Nhà Bè và Phú Mỹ Hưng. Nhờ mạng lưới đối tác bền vững, 100% sản lượng được tiêu thụ ổn định, không tồn đọng và không bị ép giá.

Dù đạt nhiều thành tựu, ông Tuấn vẫn kiến nghị các cơ quan hỗ trợ thương mại, mở rộng kết nối với trường học – bếp ăn – hệ thống bán lẻ; đồng thời đề xuất nguồn vốn tín dụng ưu đãi cho nông nghiệp công nghệ cao và chính sách rõ ràng về đất đai, điện cho nhà màng. Đây là các điều kiện quan trọng để mô hình NNĐT phát triển bền vững và lan tỏa mạnh mẽ hơn.