Theo nhiều cách, Tổng thống Vladimir Putin dường như đang giành chiến thắng.

Lực lượng Nga đang tiến về phía trước ở Ukraina. Tổng thống đắc cử Donald Trump đang trở lại Nhà Trắng. Sự mệt mỏi vì chiến tranh đang lan rộng khắp châu Âu. Quân đội Triều Tiên đã tăng cường quân số cho quân đội của ông.

Tuy nhiên, vào ngày 21/11, ông Putin tỏ ra mệt mỏi, tức giận và đưa những lời đe dọa của mình đối với các đối thủ phương Tây lên một tầm cao mới.

Ngay cả khi có triển vọng về một chính quyền Mỹ thân thiện hơn sắp được thành lập, ông vẫn thấy mình phải vật lộn để đối mặt với thất bại có lẽ là lớn nhất trong cuộc chiến ở Ukraina: Nga không thể ngăn cản phương Tây cung cấp số lượng lớn viện trợ quân sự cho Ukraina.

Kết quả là, ông Putin đang đưa Nga đến gần hơn với một cuộc xung đột trực tiếp với Mỹ hơn bất kỳ thời điểm nào trong nhiều thập kỷ. Ông tuyên bố vào tối 21/11 rằng, Nga đã tấn công Ukraina bằng một tên lửa tầm trung mới, một tên lửa có khả năng mang đầu đạn hạt nhân, vì không còn lựa chọn nào khác ngoài việc đáp trả việc leo thang của phương Tây.

Hai tháng nữa, nhiệm kỳ tổng thống thứ hai của ông Trump có thể trao cho ông Putin cơ hội đạt được thỏa thuận hòa bình với Ukraina mà ông có thể mô tả là một chiến thắng. Nhưng cho đến lúc đó, những người nghiên cứu Điện Kremlin cho biết, ông Putin có ý định truyền tải thông điệp lạnh lùng rằng nước Mỹ có nguy cơ xảy ra chiến tranh hạt nhân khi mở rộng sự ủng hộ của mình đối với Kyiv.

"Phía Nga đã chứng minh rõ ràng năng lực của mình", Dmitri S. Peskov, phát ngôn viên của Điện Kremlin, cho biết hôm 22/11. "Những đường nét của các hành động trả đũa tiếp theo, nếu không tính đến mối quan ngại của chúng tôi, cũng đã được phác thảo khá rõ ràng".

Nắm bắt được tâm trạng này, một trong những người theo đường lối cứng rắn về an ninh có ảnh hưởng nhất của Nga, Sergey Karaganov, một nhà khoa học chính trị, đã xuất bản một bài báo vào ngày 21/11 cảnh báo rằng, Nga có nguy cơ "trút bỏ thất bại khỏi chiến thắng". Ông lập luận rằng để thắng thế phương Tây, Điện Kremlin cần tăng cường mối đe dọa sử dụng vũ khí hạt nhân.

"Nga đã bắt đầu giành chiến thắng trong cuộc chiến chống lại sự xâm lược của phương Tây tại Ukraina", ông Karaganov viết. "Nhưng vẫn còn quá sớm và nguy hiểm để lơ là. Cuộc chiến chỉ mới bắt đầu".

Kể từ khi phát động cuộc chiến vào tháng 2/2022, ông Putin chủ yếu cẩn thận tránh xung đột quân sự trực tiếp với NATO, ngay cả khi các nước phương Tây đổ vũ khí hiện đại vào Ukraina khiến hàng chục nghìn binh sĩ Nga thiệt mạng.

Nhưng vào ngày 21/11, ông đã nói một cách rõ ràng nhất từ trước đến nay rằng, ông đã sẵn sàng cho một sự leo thang: Ông nói rằng Nga "có quyền" tấn công các cơ sở quân sự của các quốc gia "cho phép sử dụng vũ khí của họ chống lại các cơ sở của chúng tôi".

Lý do chính cho sự thay đổi đó có vẻ rõ ràng: Quyết định gần đây của Tổng thống Biden cho phép Ukraina tấn công sâu vào lãnh thổ Nga bằng tên lửa do Mỹ cung cấp có tầm bắn 190 dặm. Tiếp theo là một quyết định tương tự của chính phủ Anh.

Trong khi kho tên lửa phương Tây hiện tại của Ukraina không đủ để thay đổi cục diện chiến tranh, ông Putin dường như lo ngại rằng phương Tây có thể cung cấp cho Ukraina những tên lửa mạnh hơn, tầm xa hơn trong tương lai.

"Từ thời điểm đó trở đi", ông Putin phát biểu hôm 21/11, ám chỉ đến các cuộc tấn công bằng tên lửa của Ukraina trong tuần này, "cuộc xung đột khu vực ở Ukraina do phương Tây kích động đã mang những yếu tố mang tính chất toàn cầu".

Nhưng một số nhà phân tích lại thấy lý do thứ hai khiến ông Putin có thể sẵn sàng chấp nhận rủi ro lớn hơn ngay lúc này: Ông Trump sắp trở lại Nhà Trắng.

Rốt cuộc, lời đe dọa của ông Putin về một cuộc chiến tranh "toàn cầu" trùng khớp với lời lẽ của ông Trump về việc ông Biden mạo hiểm Thế chiến thứ 3. Vì vậy, ông Putin — người đã nhanh chóng ca ngợi ông Trump sau khi ông thắng cử — có thể tin rằng việc thực hiện các bước đi quyết liệt hơn ngay bây giờ có thể giúp ông đạt được một thỏa thuận có lợi khi ông Trump nhậm chức.

"Tôi không thấy ông ấy lo lắng về việc hủy hoại cơ hội đạt được thỏa thuận với Trump - mà ngược lại", Tatiana Stanovaya, thành viên cấp cao tại Trung tâm Carnegie Russia Eurasia, cho biết. "Trump cho rằng các chính sách của Biden đang dẫn đến Thế chiến thứ 3, và những gì Putin đang làm xác nhận điều này".

Ông Biden từ lâu đã phản đối việc cho phép Ukraina tấn công sâu vào Nga bằng tên lửa của Mỹ, khiến Ukraina vô cùng thất vọng, trong bối cảnh lo ngại về phản ứng của ông Putin. Vào tháng 9, ông Putin nói rằng động thái như vậy sẽ khiến đất nước ông "vào cuộc chiến" với NATO, lần đầu tiên xác định "ranh giới đỏ" cụ thể mà ông cảnh báo phương Tây không được vượt qua.

Tuần này, chính quyền Biden đã vượt qua điều đó, viện dẫn việc ông Putin tự mình leo thang chiến tranh vào mùa thu năm nay bằng cách đưa hàng nghìn quân lính Triều Tiên tham chiến.

Các quan chức chính quyền Biden tính toán rằng, nguy cơ leo thang căng thẳng của ông Putin đã giảm đi sau khi ông Trump đắc cử.

Nhưng ở Moscow, một số người đặt câu hỏi về khái niệm đó. Một cựu quan chức cấp cao của Nga vẫn gần gũi với Điện Kremlin cho biết, "không ai biết" liệu một thỏa thuận với ông Trump có thực sự khả thi hay không. Nhưng "một mối đe dọa sau quyết định của Biden đã xuất hiện", ông nói thêm, "vì vậy chúng ta phải phản ứng". Ông nói với điều kiện giấu tên để thảo luận về các cuộc thảo luận nhạy cảm của Điện Kremlin.

Các quan chức Mỹ "đang đánh giá quá cao cả bản thân họ và tầm quan trọng của chương trình nghị sự của họ đối với những người khác", Dmitri Trenin, một chuyên gia diều hâu về chính sách an ninh tại Trường Kinh tế Cao cấp Moscow, cho biết, ám chỉ rằng ông Putin không quá quan tâm đến việc ai nắm quyền lực ở Washington. "Putin có lịch trình và chiến lược của mình, và ông ấy sẽ tuân theo chúng".

Tuy nhiên, ông Putin đã nhiều lần ám chỉ rằng, ông quan tâm đến một giải pháp đàm phán, miễn là ông có thể giữ được vùng đất mà Nga đã chiếm được ở Ukraina và đưa ra những nhượng bộ chính trị, như đảm bảo rằng quốc gia này sẽ không gia nhập NATO.

Ông thường chỉ ra một dự thảo hiệp ước mà các nhà đàm phán Ukraina và Nga đã nhất trí trong những tháng đầu tiên của cuộc chiến vào năm 2022, trong đó Ukraina sẽ tuyên bố mình "trung lập vĩnh viễn" và chấp nhận giới hạn về quy mô quân đội của mình.

Nga có thể "khá hoài nghi" về triển vọng đạt được thỏa thuận sau khi ông Trump nhậm chức, Samuel Charap, một nhà khoa học chính trị cấp cao tại RAND Corporation cho biết. "Nhưng họ vẫn nhận ra rằng cuối cùng họ cần một thỏa thuận".

Các quan chức Ukraina và phương Tây cho rằng ông Putin chỉ muốn đạt được thỏa thuận theo điều kiện của riêng mình, tương đương với sự đầu hàng.

Các cuộc đàm phán năm 2022 giữa Nga và Ukraina đã đổ vỡ trong bối cảnh tranh chấp về cách phương Tây có thể bảo vệ Ukraina khỏi cuộc tấn công khác của Nga trong tương lai.

Vấn đề đó — hình thức của "bảo đảm an ninh" cho Ukraina — có khả năng sẽ nổi lên như yếu tố phức tạp nhất trong bất kỳ cuộc đàm phán nào được nối lại sau khi ông Trump trở lại Nhà Trắng, quan trọng hơn việc Nga được phép kiểm soát bao nhiêu lãnh thổ Ukraina.

Cho đến lúc đó, các điều kiện dường như đã chín muồi cho sự leo thang hơn nữa - bởi vì Nga và Ukraina đang tranh giành vị thế đàm phán tốt hơn trước khi ông Trump nhậm chức, và bởi vì ông Putin dường như quyết tâm ngăn chặn việc mở rộng thêm viện trợ của phương Tây cho Ukraina có thể đưa cuộc giao tranh sâu hơn vào lãnh thổ Nga.

"Chúng ta đang trong một vòng xoáy leo thang", ông Charap nói. Tách biệt với bất kỳ sự chuẩn bị nào cho các cuộc đàm phán trong tương lai, ông nói thêm, vòng xoáy đó "là một loại động lực riêng của nó".

(Nguồn: The New York Times)