Chiều ngày 27/5, Bộ trưởng Bộ Tài nguyên - Môi trường (TN-MT) Trần Hồng Hà đã có cuộc trao đổi bên lề với báo chí xung quanh thông tin người nước ngoài được tiếp cận và cấp quyền sử dụng đất tại các khu vực đất đai ở Việt Nam.

Theo ông Hồng Hà, ở góc độ quản lý nhà nước về tài nguyên môi trường, bản thân ông cũng rất quan tâm đến vấn đề này. Ông cũng khẳng định người nước ngoài không được cấp quyền sử dụng đất đai tại Việt Nam.

Bộ trưởng Tài nguyên- Môi trường Trần Hồng Hà

Cụ thể, theo quy định, người nước ngoài không được giao đất, cho thuê đất, không được công nhận quyền sử dụng đất hay nhận chuyển nhượng quyền sử dụng đất nên không có việc chứng nhận quyền sử dụng đất cho người nước ngoài tại Việt Nam. Luật chỉ quy định đối với các pháp nhân, các doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài.

Nếu người nước ngoài góp vốn, cổ phẩn thì được nhận chuyển nhượng, góp vốn theo luật đầu tư. Tuy nhiên, giấy chứng nhận là cấp cho doanh nghiệp hoạt động kinh doanh theo pháp luật của Việt Nam, chứ không cấp cho cá nhân nước ngoài.

Luật Đất đai 2003, 2013 đều không quy định đối tượng cá nhân nước ngoài được sử dụng đất tại Việt Nam và không được đứng tên trên giấy chứng nhận quyền sử dụng đất. Điều 58 của Luật Đất đai 2013, Điều 13 của Nghị định 43 quy định với các khu vực quy hoạch liên quan đến chiến lược an ninh quốc phòng thì bất kể là dự án nào, từ quy hoạch đến khi cấp giấy đều phải có sự đồng ý của Bộ Quốc phòng, Công an và Ngoại giao.

Thời gian vừa qua, Bộ TN-MT đã tiến hành kiểm tra, rà soát trên cả nước, đặc biệt là các vị trí tiền tiêu, vị trí chiến lược như hải đảo, biên giới... và  phát hiện rất nhiều trường hợp do Luật Đất đai 2003 chưa quy định về vấn đề an ninh quốc phòng nên chưa hỏi ý kiến về vấn đề cho thuê rừng.

Sau kiểm tra, rà soát, thực hiện ý kiến của Chính phủ, Thủ tướng, các địa phương đã thực hiện nghiêm. Những trường hợp giao không đúng thì đã thu lại, hoặc chuyển sang cho doanh nghiệp Việt Nam.

Khi được hỏi đã xác minh thông tin từ năm 2011- 2015, trên địa bàn khu vực biên giới biển TP.Đà Nẵng có 134 lô, 1 thửa đất liên quan đến cá nhân, doanh nghiệp người Trung Quốc đang sở hữu thuê của UBND TP.Đà Nẵng, Bộ trưởng Trần Hồng Hà cho biết báo cáo này không hề sai. 

Ngay từ 2019, Bộ đã yêu cầu Đà Nẵng rà soát kiểm tra trên toàn thành phố, đồng thời phát hiện có hiện tượng một số khu liên quan đến an ninh quốc phòng có doanh nghiệp, cá nhân nước ngoài. Tuy nhiên, khi kiểm tra không thấy vi phạm giao đất cho cá nhân. Hình thức giao đất đều cho phép pháp nhân - doanh nghiệp, được thực hiện cho hai trường hợp: Doanh nghiệp liên doanh; mua cổ phần và họ đầu tư trên lĩnh vực bất động sản, kinh doanh thương mại.

Bộ cũng phát hiện ra các vi phạm như giao cho tổ chức nhưng đất đó là đất ở không thể kinh doanh; vẫn thực hiện Luật Đất đai 2003, nhưng chưa hỏi ý kiến các cơ quan an ninh quốc phòng về việc doanh nghiệp hoạt động ở khu vực đó có liên quan đến an ninh quốc phòng hay không.

Bộ đã cùng TP. Đà Nẵng làm việc với các Bộ liên quan như Kế hoạch Đầu tư, Xây dựng, Quốc phòng, Công an để có biện pháp xử lý. Quá trình rà soát, nếu doanh nghiệp đáp ứng các quy định của pháp luật thì sẽ tạo điều kiện cho họ hoạt động, và ngược lại, nếu không đủ điều kiện, có sai phạm thì cơ quan chức năng sẽ yêu cầu doanh nghiệp thay đổi, điều chỉnh hoặc phải chuyển giao lại cho Việt Nam.

Theo báo cáo của Đà Nẵng, các dự án có yếu tố người nước ngoài đang sai phạm đã được khắc phục, những dự án nhạy cảm đã được chuyển giao cho người Việt Nam. Việc xử lý những vi phạm trên đến nay đã xong, Bộ TN-MT cũng đã có báo cáo lên lãnh đạo Đảng, Nhà nước về vấn đề này.

Về việc xử lý trách nhiệm đối với những cá nhân, tập thể để xảy ra sai phạm trên thế nào, ông Hà cho biết, luật đã quy định rõ trách nhiệm thuộc về cơ quan chuyên môn địa phương. Chính vì vậy sự việc ở trên đã giao cho Đà Nẵng xử lý. Thực tế đây chỉ là những vi phạm về trình tự, thủ tục.

Một số vi phạm do áp dụng Luật Đất đai năm 2003, mà chỉ trong luật năm 2013, chúng ta mới đưa an ninh quốc phòng vào như một điều kiện rất quyết liệt.

Luật đã quy định rất chặt chẽ, nếu xảy ra sự việc tương tự thì trách nhiệm của địa phương, Bộ không cấp bất cứ giấy chứng nhận quyền sử dụng đất cho ai cả.

Khi được hỏi “núp bóng” thường được thực hiện dưới những hình thức nào, ông Hà cũng cho rằng không thể loại trừ khả năng này. Ví dụ như việc người nước ngoài lấy vợ, lấy chồng là người Việt Nam. Tuy nhiên, về mặt pháp luật, chúng ta chỉ cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất cho vợ/chồng là người Việt. Bên cạnh đó, pháp luật cũng chỉ bảo vệ người đứng tên trên giấy chứng nhận, còn người “núp bóng” không được bảo vệ. 

Chúng ta chỉ e ngại khi mối quan hệ làm ăn được điều chỉnh bởi luật về bảo hộ dầu tư hay những vấn đề khác, khi tương tác không thể xử lý theo pháp luật Việt Nam.

Nhiều trường hợp nếu đưa ra pháp luật quốc tế, nhiều khi người ta phán xét đất của Việt Nam thành đất của nước khác. Việc này cần thiết phải được tính toán và kiểm soát chặt chẽ.

Ông Trần Hồng Hà khẳng định chúng ta phải tính toán để dự báo và có những quy định để kiểm soát  vấn đề này. Với trách nhiệm của mình, Bộ đang nghiên cứu để tham mưu hoàn thiện chính sách pháp luật đất đai. 

Cụ thể bao gồm thực hiện thật tốt công tác quy hoạch, xác định vùng có vị trí chiến lược về quốc phòng an ninh để đưa ra cơ chế đặc biệt trong vấn đề giao đất, cho thuê đất và cấp quyền sử dụng đất. Điều này đòi hỏi có sự đồng bộ, thống nhất với các quy định pháp luật khác: về đầu tư, nhà ở, hôn nhân gia đình. Chúng ta tạo ra các tiêu chí, điều kiện để kiểm soát được quyền tiếp cận đất đai kể cả đối với người Việt Nam cũng như người nước ngoài.

Luật Đất đai đã có các khoản quy định chặt chẽ việc không cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất cho người nước ngoài. Tuy nhiên, người nước ngoài khi đáp ứng đủ các điều kiện thì được mua nhà, mua căn hộ.

Vì vậy, Luật Đầu tư sắp tới phải tính tới việc những khu vực được xác định là trọng yếu thì vẫn phải kết hợp kinh tế với an ninh quốc phòng. Đất đai phải được sử dụng để phát triển kinh tế nhưng vẫn phải đảm bảo an ninh quốc phòng. Phát triển kinh tế dựa trên mô hình phù hợp, tính toán cơ chế đặc thù, đảm bảo hoàn toàn yên tâm bởi các dự án đầu tư, nhà đầu tư, đặc biệt là tránh chuyện “núp bóng”. Các cơ quan chức năng phải tính toán để kiểm soát việc này. 

Bộ trưởng Trần Hồng Hà cũng bày tò quan điểm về việc người nước ngoài mua đất ở các vị trí nhạy cảm, liên quan đến an ninh quốc phòng. 

"Tôi nói dựa trên số liệu. Cho đến giờ, tôi vẫn bảo lưu ý kiến: Tôi chưa thấy một cá nhân nước ngoài nào được cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất ở Việt Nam! Bởi Luật Đất đai quy định như vậy. Nếu thấy có hiện tượng này thì báo cho tôi, tôi sẽ xử lý người cấp ngay vì vi phạm pháp luật nghiêm trọng", ông Hà nói.