Tại Việt Nam, Viện Phim Việt Nam chính là nơi thực hiện sứ mệnh thiêng liêng đó – lưu giữ, bảo tồn và phát huy giá trị di sản điện ảnh quốc gia. 

Kho phim của Viện lưu giữ nhiều thước phim giá trị, thậm chí là độc bản, ghi lại các sự kiện lịch sử, xã hội và văn hóa Việt Nam.

Trung tâm lưu trữ phim hàng đầu Đông Nam Á

Kế thừa nền tảng vững chắc do các thế hệ đi trước gây dựng, Viện Phim Việt Nam hiện là đơn vị lưu trữ  kho phim lớn nhất cả nước và nằm trong nhóm hàng đầu khu vực Đông Nam Á. Tại hai cơ sở chính ở Hà Nội và TP. Hồ Chí Minh, Viện đang lưu giữ gần 20.000 tên phim, tương đương khoảng 80.000 cuốn phim nhựa 16mm và 35mm, cùng hàng chục nghìn băng video các định dạng khác nhau.

Viện đang lưu giữ gần 20.000 tên phim, tương đương khoảng 80.000 cuốn phim nhựa 16mm và 35mm, cùng hàng chục nghìn băng video các định dạng khác nhau.

Không chỉ lớn về số lượng, kho phim của Viện còn đặc biệt khi  lưu giữ nhiều thước phim giá trị, thậm chí là độc bản, ghi lại các sự kiện lịch sử, xã hội và văn hóa Việt Nam. Những tác phẩm như Trận Gò Quao, Nguyễn Ái Quốc đến với Lê-nin, Chiến thắng Điện Biên Phủ, Miền Nam trong trái tim tôi… là tư liệu quý không thể thay thế, vừa có giá trị nghệ thuật, vừa là tài liệu lịch sử sống động.

So với các kho phim lớn trên thế giới như BFI National Archive (Anh) với hơn 1 triệu cuộn phim từ năm 1895; Library of Congress (Mỹ) sở hữu hơn 1,8 triệu cuốn phim và video; hay Cinémathèque Française (Pháp) – một trong những kho phim cổ xưa và phong phú nhất châu Âu, thì quy mô kho phim của Việt Nam còn khiêm tốn hơn. Tuy nhiên, giá trị cốt lõi không chỉ nằm ở số lượng mà còn ở tính đặc thù và ý nghĩa sâu sắc của các bộ phim được lưu giữ. Viện Phim Việt Nam là một trong những đơn vị quan trọng lưu giữ nhiều tư liệu quý giá, phản ánh toàn diện hình ảnh về con người, lịch sử, chiến tranh, văn hóa và đổi mới của Việt Nam qua từng giai đoạn, tạo nên một kho báu văn hóa mang giá trị không thể thay thế.

Những thước phim được bảo quản nghiêm ngặt tại kho phim ở Mỹ

Chuyển mình trong thời đại số

Trong bối cảnh cách mạng công nghiệp lần thứ tư, chuyển đổi số trở thành xu hướng tất yếu với các kho lưu trữ trên toàn cầu. Viện Phim Việt Nam đã và đang chủ động tiếp cận xu hướng này một cách bài bản, chuyên nghiệp.

Từ năm 2005, Viện đầu tư hệ thống thiết bị chuyển đổi kỹ thuật số hiện đại, và đến năm 2015, hệ thống số hóa phim độ phân giải 2K được triển khai. Hiện nay, trung bình mỗi năm Viện số hóa khoảng 600–700 cuốn phim nhựa, đồng thời quay trở, lau rửa hơn 11.000 cuốn phim bằng hóa chất chuyên dụng để đảm bảo tuổi thọ tư liệu.

Viện cũng không ngừng đầu tư phục chế các phim hư hỏng hoặc xuống cấp. Nhiều tác phẩm đã được số hóa và giới thiệu lại với chất lượng hình ảnh và âm thanh vượt trội, như đã được minh chứng tại Liên hoan Phim châu Á Đà Nẵng (DANAFF III) với các bộ phim kinh điển như Cánh đồng hoang, Mẹ vắng nhà, Tuổi thơ dữ dội, Lưỡi dao, Ngã ba Đồng Lộc… được khán giả thế hệ mới đón nhận nồng nhiệt.

Song song với bảo quản và phục chế, Viện cũng phát triển hệ thống kho tư liệu điện ảnh đồ sộ, với hơn 4.000 hồ sơ phim truyện, tài liệu, hoạt hình, và hàng trăm hồ sơ về nhân vật, sự kiện và vấn đề điện ảnh. Tất cả đã và đang trở thành nguồn dữ liệu quý giá phục vụ nghiên cứu, giáo dục, báo chí, trưng bày và truyền thông trong và ngoài nước.

Viện phát triển hệ thống kho tư liệu điện ảnh đồ sộ, với hơn 4.000 hồ sơ phim truyện, tài liệu, hoạt hình, và hàng trăm hồ sơ về nhân vật, sự kiện và vấn đề điện ảnh.

Tuy nhiên, hành trình số hóa toàn bộ kho phim vẫn còn nhiều thách thức, đặc biệt là về nhân lực và trang thiết bị kỹ thuật chuyên sâu. Việc số hóa toàn bộ gần 80.000 cuốn phim nhựa đòi hỏi một lộ trình dài hơi, kinh phí lớn và đội ngũ chuyên gia được đào tạo bài bản.

Phục chế phim trên phần mềm chuyên dụng

Trong một thế giới đang số hóa nhanh chóng, nơi dữ liệu có thể bị cuốn trôi bởi thời gian nếu không được bảo tồn đúng cách, thì kho lưu trữ của Viện Phim Việt Nam chính là hàng rào gìn giữ ký ức dân tộc.

Không chỉ là một trung tâm bảo tồn các tác phẩm điện ảnh quý giá, Viện Phim Việt Nam còn đang từng bước phát triển thành một điểm đến học thuật quan trọng, nơi hội tụ các nhà làm phim, nhà nghiên cứu, giảng viên và sinh viên ngành điện ảnh. Hệ thống hồ sơ tư liệu đồ sộ với hơn 4.000 bộ phim và hồ sơ nhân vật không chỉ giúp gìn giữ ký ức và di sản văn hóa mà còn đóng vai trò như một kho tư liệu thực tiễn, phục vụ trực tiếp cho công tác đào tạo và nghiên cứu.

Bà Lê Thị Hà, Viện trưởng Viện phim Phim Việt Nam (áo dài đỏ)

Việc tiếp cận nguồn tư liệu phong phú này giúp các thế hệ đạo diễn, biên kịch và nhà sáng tác hiểu sâu hơn về lịch sử phát triển nghệ thuật điện ảnh, các kỹ thuật quay dựng, cách xây dựng kịch bản cũng như những xu hướng sáng tạo qua từng thời kỳ. Thông qua việc nghiên cứu và phân tích các tác phẩm đã lưu trữ, họ có thể rút ra bài học quý báu, truyền cảm hứng và tạo nền tảng vững chắc để phát triển các dự án phim mới, đồng thời nâng cao chất lượng nghệ thuật và giá trị nội dung của các sản phẩm sáng tạo.

Các đại biểu tham dự Triển lãm ảnh "Các di sản của Việt Nam được UNESCO công nhận - Trải nghiệm qua các thước phim điện ảnh" do Viện Phim Việt Nam tổ chức hưởng ứng Liên hoan Phim Quốc tế Hà Nội lần thứ VII năm 2024 với khẩu hiệu "Điện ảnh: Sáng tạo - Cất cánh".

Bên cạnh đó, kho tư liệu cũng góp phần mở rộng không gian học tập, giúp sinh viên và nhà nghiên cứu tiếp cận trực tiếp với nguồn phim nguyên bản, từ đó hình thành tư duy phản biện và khả năng đánh giá nghệ thuật chính xác hơn. Đây cũng là nguồn cảm hứng bất tận cho công chúng yêu điện ảnh, giúp họ hiểu rõ hơn về lịch sử, văn hóa và con người Việt Nam qua từng thước phim, góp phần nâng cao nhận thức và tình yêu với nghệ thuật thứ bảy.

Nhờ vậy, Viện Phim không chỉ giữ vai trò là người bảo vệ ký ức điện ảnh mà còn là “bệ phóng” tri thức, hỗ trợ phát triển và làm giàu đời sống sáng tạo cho nền điện ảnh Việt Nam ngày càng chuyên nghiệp và đa dạng.

Viện Phim Việt Nam không chỉ là một đơn vị lưu trữ nội địa, mà còn là thành viên của Liên đoàn các Viện lưu trữ phim quốc tế (FIAF). Viện đã đăng cai tổ chức nhiều kỳ hội nghị quốc tế, thể hiện vai trò là cầu nối giữa điện ảnh Việt Nam và khu vực.