Suy thận là một bệnh lý nghiêm trọng, ảnh hưởng đến chức năng lọc máu và bài tiết chất thải của cơ thể. Suy thận có thể xảy ra ở bất kỳ độ tuổi nào. Khi nhắc đến suy thận, chúng ta thường nghĩ đến trung niên, người lớn tuổi. Vậy tại sao thanh thiếu niên, người trẻ vẫn có thể bị suy thận? Các dấu hiệu phát hiện sớm suy thận và cách phòng ngừa suy thận ở thanh thiếu niên là gì?

Dưới đây là những chia sẻ của BS nội tổng quát Nguyễn Thị Hải Đan về căn bệnh suy thận ở lứa tuổi thanh thiếu niên.

BS nội tổng quát Nguyễn Thị Hải Đan

Một số nguyên nhân chính gây suy thận ở thanh thiếu niên

- Bệnh di truyền: Một số bệnh di truyền có thể ảnh hưởng đến cấu trúc và chức năng của thận, như hội chứng Alport, bệnh thận đa nang di truyền, bệnh thận đơn nang di truyền... Các bệnh này có thể gây tổn thương thận từ khi em bé còn trong tử cung hoặc từ khi mới sinh, và dần dẫn đến suy thận khi trưởng thành.

- Bệnh tự miễn: Bệnh tự miễn là khi hệ miễn dịch của cơ thể tấn công các mô và cơ quan của chính mình, gây viêm và hư hại. Một số bệnh tự miễn có thể gây suy thận ở thanh thiếu niên là lupus ban đỏ hệ thống (SLE), viêm đa khớp dạng thấp, viêm cơ tim, viêm màng não... Các bệnh này có thể gây tổn thương các mạch máu và các tế bào trong thận. Từ đó làm giảm khả năng lọc máu, duy trì cân bằng nước và điện giải.

- Bệnh nhiễm trùng: Một số bệnh nhiễm trùng có thể gây viêm và tổn thương thận, như viêm quanh thận, viêm cầu thận, viêm niệu đạo, viêm bàng quang... Các bệnh này có thể do vi khuẩn, virus hoặc nấm gây ra, và có thể lây lan từ đường tiết niệu lên đến thận. Các bệnh này có thể gây ra các triệu chứng như sốt, đau lưng, tiểu buốt, tiểu ra máu...

- Bệnh tiểu đường: Bệnh tiểu đường là một bệnh lý khi cơ thể không sản xuất đủ hoặc không sử dụng hiệu quả insulin, một loại hormone giúp điều chỉnh lượng đường trong máu. Bệnh tiểu đường có thể gây ra các biến chứng ở nhiều cơ quan, trong đó có thận. Bệnh tiểu đường có thể gây tổn thương các mạch máu nhỏ trong thận, làm giảm khả năng lọc máu và gây ra tiểu đạm (đạm vượt ngưỡng trong nước tiểu). Bệnh tiểu đường cũng có thể gây tăng huyết áp, một yếu tố nguy cơ khác của suy thận.

- Bệnh cao huyết áp: Bệnh cao huyết áp là một bệnh lý khi áp lực của máu lên các mạch máu quá cao, gây căng thẳng cho tim và các cơ quan khác. Bệnh cao huyết áp có thể gây tổn thương các mạch máu trong thận, làm giảm khả năng lọc máu và gây ra proteinuria. Bệnh cao huyết áp cũng có thể là kết quả của suy thận, tạo ra một vòng luẩn quẩn nguy hiểm.

Một số dấu hiệu cảnh báo suy thận ở thanh thiếu niên

- Tiểu đạm: Tiểu đạm là tình trạng có protein trong nước tiểu, do thận không lọc được hoặc bị mất protein. Tiểu đạm có thể là dấu hiệu của suy thận hoặc các bệnh khác ảnh hưởng đến thận. Tiểu đạm có thể được phát hiện bằng cách xét nghiệm nước tiểu, hoặc bằng cách quan sát nước tiểu có bọt nhiều hay không, sau khi bạn đi tiểu, nhấn nút xả bồn cầu mà vẫn còn bọt gợi ý bạn tiểu đạm.

- Tiểu ra máu: Tiểu ra máu là tình trạng có máu trong nước tiểu, do thận bị tổn thương hoặc viêm. Tiểu ra máu có thể là dấu hiệu của suy thận hoặc các bệnh khác ảnh hưởng đến thận. Tiểu ra máu có thể được phát hiện bằng cách xét nghiệm nước tiểu, hoặc bằng cách quan sát nước tiểu có màu đỏ hay không.

- Phù: Phù là tình trạng sưng phù do tích nước trong các mô. Phù có thể là dấu hiệu của suy thận do thận không duy trì được cân bằng nước và điện giải trong cơ thể. Phù có thể xuất hiện ở mắt, mặt, chân, tay, bụng... Phù có thể được phát hiện bằng cách nhìn hoặc cảm nhận các vùng sưng phù, hoặc bằng cách đo trọng lượng cơ thể. Dùng tay ấn lên vùng sưng phù trước xương, nếu lõm không phục hồi ngay như bình thường là phù mềm.

- Cảm giác mệt mỏi, xanh xao: Triệu chứng này có thể là dấu hiệu của suy thận do thận không sản xuất đủ erythropoietin (EPO), một loại hormone kích thích sản xuất hồng cầu. Hồng cầu có chức năng vận chuyển oxy từ phổi đến các mô và cơ quan khác. Khi thiếu hồng cầu, cơ thể sẽ thiếu oxy và gặp khó khăn trong việc duy trì hoạt động.

- Buồn nôn và nôn: Đây có thể là dấu hiệu của suy thận do thận không loại được chất thải và độc tố ra khỏi máu. Chất thải và độc tố này sẽ gây kích ứng cho dạ dày và não, gây ra các triệu chứng nôn và buồn nôn.

Cách phòng ngừa suy thận ở thanh thiếu niên

Với các bệnh lý suy thận do nguyên nhân di truyền, không thể phòng ngừa, trừ khi bạn kiểm tra sức khoẻ sinh sản và tầm soát di truyền trước sinh. Với suy thận thứ phát do bệnh lý khác hoặc do thuốc, nâng cao sức khoẻ bản thân sẽ hỗ trợ thận được tốt hơn:

- Kiểm tra sức khỏe định kỳ để phát hiện sớm các bệnh có liên quan đến thận như tiểu đường và cao huyết áp. Theo dõi chỉ số đường huyết và huyết áp và điều trị kịp thời nếu có bất thường.

- Uống đủ nước hàng ngày để giúp thận lọc máu và loại bỏ các chất thải. Tránh uống quá nhiều nước ngọt, cà phê, trà hoặc rượu bia vì chúng có thể gây mất nước hoặc tăng huyết áp.

- Ăn uống cân bằng và lành mạnh để duy trì cân nặng lý tưởng và tránh béo phì. Hạn chế lượng muối, đường, chất béo và protein động vật trong khẩu phần ăn vì chúng có thể gây tăng huyết áp hoặc làm tăng gánh nặng cho thận.

- Tập thể dục thường xuyên để cải thiện sức khỏe tim mạch và giảm nguy cơ cao huyết áp và tiểu đường. Chọn các hoạt động phù hợp với sức khỏe và sở thích của mình, như đi bộ, chạy bộ, đạp xe hoặc bơi lội.

- Tránh hút thuốc lá và sử dụng các chất kích thích hoặc gây nghiện khác vì chúng có thể gây hại cho mạch máu và làm suy giảm chức năng thận.

- Tuân theo chỉ dẫn của bác sĩ khi sử dụng các loại thuốc hoặc dược phẩm. Tránh tự ý sử dụng các loại thuốc kháng viêm không steroid (NSAID) như ibuprofen hoặc aspirin vì chúng có thể gây viêm hoặc tổn thương cho thận.

- Nếu có triệu chứng bất thường liên quan đến thận như sưng mắt, mặt, chân tay, tiểu ít hoặc không tiểu, tiểu máu, tiểu nhiều vào ban đêm, đau lưng hoặc bụng dưới hay sốt cao kéo dài, cần đến bệnh viện để được khám và điều trị sớm.