Thật là bất thường khi sợ con số 22. Vì vậy không có gì lạ nếu xem tôi là một người hơi kỳ quặc. Nhưng điều gì sẽ xảy ra nếu không chỉ riêng ở đất nước tôi, hơn 40 triệu người có chung ác cảm vô căn cứ?

Đó là cách mà nhiều người Mỹ thừa nhận sẽ khiến họ thấy phiền khi ở trên tầng cụ thể trong các khách sạn cao tầng: Tầng 13.

Theo hãng Thang máy Otis, đối với mỗi tòa nhà có tầng được đánh số "13", thì có sáu tòa nhà khác phớt lờ, xem như không có, nhảy hẳn sang tầng 14.

Nhiều người phương Tây thay đổi hành vi của họ vào Thứ Sáu ngày 13. Tất nhiên những điều tồi tệ đôi khi xảy ra vào ngày đó, nhưng không có bằng chứng nào là tất cả mọi người đều gặp chuyện xui rủi vào ngày đó. 

Là một nhà xã hội học chuyên về tâm lý xã hội và các quá trình nhóm, tôi không quá quan tâm đến nỗi sợ hãi và ám ảnh cá nhân.

Điều làm tôi thích thú là khi hàng triệu người có cùng quan niệm sai lầm đến mức nó ảnh hưởng đến hành vi trên quy mô rộng. Đó là sức mạnh của số 13.

Nguồn gốc của nỗi sợ số 13

Hội chứng sợ số 13 hay còn gọi là "chứng sợ hãi triskaidekaphobia", xuất hiện từ sự mê tín và đồn đoán. Lời giải thích lịch sử chỉ đơn giản tương tự như sự trùng khớp giữa cơ hội may mắn với con số 12.

Joe Nickell điều tra các tuyên bố huyền bí cho Ủy ban yêu cầu nghi ngờ CSI, một tổ chức phi lợi nhuận chuyên nghiên cứu các tuyên bố bất thường và gây tranh cãi một cách khoa học. Ông chỉ ra rằng số 12 thường đại diện cho "sự hoàn chỉnh": Số tháng trong năm, các vị thần trên đỉnh Olympus, các cung hoàng đạo và các tông đồ của Chúa Giê-su. Số 13 trái ngược với cảm giác tốt đẹp và hoàn hảo này.

Con số 13 được liên tưởng với một số vị khách "không mời" nổi tiếng. Trong thần thoại Bắc Âu, thần Loki ở tuổi 13 đến dự một bữa tiệc ở Valhalla, nơi hắn đã lừa một người tham dự khác giết thần Baldur. Trong Thiên chúa giáo, Judas - vị tông đồ đã phản bội Chúa Jesus - là vị khách thứ 13 trong Bữa Tiệc Ly.

Nhưng sự thật là, các quá trình văn hóa xã hội có thể kết hợp vận rủi với bất kỳ con số nào. Khi các điều kiện thuận lợi, một tin đồn hoặc mê tín dị đoan tạo ra thực tế xã hội của riêng nó, một huyền thoại lịch sử giống như quả cầu tuyết, khi nó lăn xuống ngọn đồi của thời gian sẽ càng ngày càng to ra.

Ở Nhật, số 9 là không may mắn, có lẽ vì nó phát âm gần giống với từ tiếng Nhật có nghĩa là "đau khổ".

Ở Ý, con số xui xẻo là 17. Ở Trung Quốc, số 4 phát âm giống như từ "cái chết" và được kiêng kị nhiều hơn trong cuộc sống hàng ngày. Còn con số 13 là trong văn hóa phương Tây, người ta sẵn sàng trả phí cao hơn để tránh điều đó trong số điện thoại di động.

Và mặc dù năm 666 được coi là may mắn ở Trung Quốc, nhiều Cơ đốc nhân trên khắp thế giới liên kết nó với một con thú dữ được mô tả trong Sách Khải huyền trong Kinh thánh. Thậm chí còn có một từ để chỉ nỗi sợ hãi dữ dội của con số 666: Hexakosioihexekontahexaphobia.

Giải thích xã hội và tâm lý

Có nhiều loại ám ảnh cụ thể, và mọi người mắc phải chúng vì nhiều lý do tâm lý. Chúng có thể phát sinh từ những trải nghiệm tiêu cực trực tiếp, chẳng hạn như sợ ong sau khi bị một con ong đốt. Các yếu tố nguy cơ khác để phát triển chứng ám ảnh sợ hãi bao gồm độ tuổi còn trẻ, có di truyền chứng sợ hãi, có tính cách nhạy cảm hơn và tiếp xúc với những người khác mắc chứng sợ hãi.

Một phần chứng sợ hãi số 13 có thể liên quan đến việc không biết rõ, hoặc "cảm giác bất an", được gọi trong các tài liệu tâm lý.

Trong cuộc sống hàng ngày, số 13 ít phổ biến hơn 12. Không có tháng thứ 13, thước 13 inch hay 13 giờ. Bản thân cảm giác không quen thuộc sẽ không gây ra ám ảnh, nhưng nghiên cứu tâm lý cho thấy rằng chúng ta thích những gì quen thuộc và ngược lại. Điều này làm cho việc liên kết số 13 với các thuộc tính phủ định trở nên dễ dàng hơn.

Mọi người cũng có thể gán các thuộc tính đen tối cho số 13 vì cùng một lý do mà nhiều người tin vào "hiệu ứng trăng tròn". Niềm tin rằng trăng tròn ảnh hưởng đến sức khỏe tâm thần, tỷ lệ tội phạm, tai nạn và các tai họa khác của con người đã bị bóc mẽ. Tuy nhiên, khi mọi người đang tìm hiểu để xác nhận niềm tin của mình, họ có xu hướng suy ra mối liên hệ giữa các yếu tố không liên quan.

Ví dụ, gặp tai nạn xe hơi vào lúc trăng tròn hoặc vào thứ Sáu ngày 13, khiến sự kiện này trở nên đáng nhớ và có ý nghĩa hơn rất nhiều. Một khi chắc chắn vào điều đó, niềm tin như vậy rất khó lung lay.

Sau đó là những tác động mạnh mẽ của ảnh hưởng xã hội. Có những trang web hoặc Twitter chuyên đăng về những chủ đề liên quan đến nỗi sợ hãi tập hợp lại xung quanh một con số vô hại cụ thể.

Sự xuất hiện của bất kỳ sự mê tín nào trong một nhóm xã hội như sợ số 13, đi dưới thang, không dẫm lên vết nứt, gõ vào gỗ, v.v., không khác gì sự nổi lên của "meme" hay còn gọi là Nhận Thức Lan Truyền.

Mặc dù hiện nay, thuật ngữ này thường dùng để chỉ những hình ảnh được chia sẻ rộng rãi trên mạng, nhưng nó lần đầu tiên được giới thiệu bởi nhà sinh vật học Richard Dawkins để giúp mô tả cách một ý tưởng, sự đổi mới, thời trang hoặc một số thông tin khác có thể lan truyền qua một quần thể. Theo định nghĩa của ông, meme tương tự như một đoạn mã di truyền: Nó tự tái tạo khi được giao tiếp giữa mọi người, với khả năng biến đổi thành các phiên bản thay thế của chính nó.

Meme số 13 là một thông tin đơn giản liên quan đến vận rủi. Nó cộng hưởng với mọi người vì những lý do được đưa ra ở trên, và sau đó lan rộng ra khắp nền văn hóa. Sau khi có được, phần kiến thức giả này mang lại cho các tín đồ cảm giác kiểm soát được những tệ nạn liên quan đến nó.

Hậu quả của sự bất chấp tin tưởng sai lệch

Các nhóm quan tâm đến quan hệ công chúng dường như cảm thấy cần phải khuất phục trước những điều mê tín phổ biến. Có lẽ do sứ mệnh Apollo 13 gần như bi thảm, NASA đã ngừng tuần tự đánh số các sứ mệnh tàu con thoi, đặt tên cho chuyến bay tàu con thoi thứ 13 là STS-41-G.

Tại Bỉ, những lời phàn nàn từ những hành khách mê tín đã khiến hãng hàng không Brussels phải sửa đổi logo của mình vào năm 2006. Đó là một hình ảnh giống chữ "b" được tạo bởi 13 dấu chấm. Hãng đã thêm chấm thứ 14. Giống như nhiều hãng hàng không khác, số hàng máy bay của hãng bỏ qua số 13.

Bởi vì những niềm tin mê tín vốn là sai lầm, chúng có khả năng gây hại cho sức khỏe, ví dụ như đánh lừa tình trạng sức khỏe. Tôi muốn tin rằng các tổ chức có ảnh hưởng, có lẽ thậm chí là các công ty thang máy, sẽ làm tốt hơn để cảnh báo công chúng về mối nguy hiểm của việc bám vào những niềm tin sai lầm hơn là tiếp tục hợp pháp hóa chúng.

(Nguồn: CNA)