Bộ Xây dựng đã có công văn phúc đáp UBND TP. HCM liên quan đến đề xuất thành lập thành phố phía Đông trực thuộc thành phố.

Theo Bộ Xây dựng, về cơ sở pháp lý, căn cứ Khoản 1, Điều 110, Hiến pháp năm 2013 và Khoản 2, Điều 2 Luật Tổ chức chính quyền địa phương, việc đề xuất thành lập thành phố trực thuộc thành phố trực thuộc Trung ương là phù hợp quy định của pháp luật.

Các tiêu chuẩn thành lập thành phố đã được quy định tại Điều 5 của Nghị quyết số 1211/2016/UBTVQH13 ngày 25/5/2016 của Ủy ban thường vụ Quốc hội về tiêu chuẩn của đơn vị hành chính và phân loại đơn vị hành chính.

Theo Công văn số 1157/UBND-TH, đề xuất sáp nhập Quận 2, Quận 9 và quận Thủ Đức của UBND TP. HCM đã áp dụng quy định khuyến khích việc sắp xếp các đơn vị hành chính không thuộc diện quy định để giảm số lượng đơn vị hành chính phù hợp với quy định của Nghị quyết số 653/2019/UBTVQH14 ngày 12/3/2019 của Ủy ban thường vụ Quốc hội về sắp xếp đơn vị hành chính cấp huyện, cấp xã giai đoạn 2019-2021.

Tuy nhiên, theo Bộ Xây dựng, việc đề xuất sáp nhập quận 2, quận 9 và quận Thủ Đức để thành lập thành phố phía Đông TP. HCM và áp dụng "không xem xét điều kiện về sự phù hợp với định hướng quy hoạch, chương trình phát triển đô thị và tiêu chuẩn về đơn vị hành chính trực thuộc đối với đơn vị hành chính dự kiến hình thành sau khi sắp xếp" là chưa đủ cơ sở pháp lý.

Bên cạnh đó, Nghị quyết số 54/2017/QH14 ngày 24/11/2017 về thí điểm cơ chế chính sách đặc thù phát triển TP. HCM cũng không quy định các vấn đề có liên quan đến việc thành lập thành phố trực thuộc TP.HCM.

TP.HCM chưa thể sáp nhập 3 quận ở khu Đông để thành lập thành phố trong thành phố.

Hơn nữa, TP. HCM chưa hoàn thành xây dựng, trình cơ quan có thẩm quyền phê duyệt Đề án sắp xếp các đơn vị hành chính cấp huyện, cấp xã tại TP. HCM giai đoạn 2019-2021.

Do đó, Bộ Xây dựng đề nghị UBND TP.HCM chỉ đạo Sở Nội Vụ, Sở Xây dựng và các cơ quan có liên quan phối hợp xây dựng hoàn thiện việc lập Đề án sắp xếp các đơn vị hành chính cấp huyện cấp xã tại thành (trong đó có phương án sáp nhập quận 2, quận 9 và quận Thủ Đức để thành lập đơn vị hành chính cấp huyện là quận hoặc đơn vị hành chính tương đương).

Bộ Xây dựng cũng nhận định, theo 2 Công văn nói trên, UBND TP. HCM đã có định hướng quy hoạch phát triển đô thị sáng tạo phía Đông thành phố nhưng chưa nêu rõ khu vực dự kiến hình thành đô thị đã có Quy hoạch chung đô thị, Chương trình phát triển đô thị được nghiên cứu, trình phê duyệt hay chưa.

Quy hoạch chung TP. HCM được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt tại Quyết định số 24/QĐ-TTg ngày 6/01/2010 chưa có nội dung định hướng phát triển đô thị sáng tạo phía Đông thành phố.

Vì vậy, căn cứ Luật Quy hoạch, Luật Quy hoạch đô thị, Bộ Xây dựng đề nghị UBND TP. HCM chỉ đạo các cơ quan chức năng báo cáo Thủ tướng Chính phủ về kết quả rà soát quy hoạch và chủ trương về việc thành lập thành phố sáng tạo phía Đông thành phố, là cơ sở để lập Quy hoạch chung thành phố phía Đông, Chương trình phát triển đô thị thành phố phía Đông trực thuộc thành phố.

UBND TP. HCM chỉ đạo Sở Xây dựng và các cơ quan liên quan rà soát, đánh giá các tiêu chuẩn phân loại đô thị xây dựng Đề án công nhận loại đô thị tương ứng với hiện trạng theo quy định.

Trước đó, hồi cuối tháng 3, ông Nguyễn Thành Phong, Chủ tịch UBND TPHCM đã ký văn bản số 1157/UBND-TH gửi Bộ Xây dựng để xin ý kiến về thành phần hồ sơ, đề án phân loại đô thị và chương trình phát triển đô thị phục vụ đề án thành lập thành phố trực thuộc TPHCM.

Theo đó, TPHCM đang xây dựng đề án thành lập thành phố phía Đông trực thuộc TPHCM trên cơ sở sáp nhập quận 2, 9 và Thủ Đức để hình thành khu đô thị sáng tạo tương tác cao. Theo dự kiến, sau khi được thành lập, thành phố phía Đông của TPHCM sẽ có quy mô hơn 1,1 triệu dân, được bố trí trên tổng diện tích tự nhiên hơn 211 km2. Theo tiêu chuẩn quy định, quy mô dân số của thành phố phía Đông sẽ đạt hơn 779,98% và diện tích tự nhiên cũng đạt hơn 141%.

Tuy nhiên, việc sáp nhập cùng lúc ba quận 2, 9 và Thủ Đức để thành lập thành phố trực thuộc thành phố là chưa có tiền lệ. Nếu thực hiện được thành phố phía Đông, TPHCM sẽ là địa phương đầu tiên của cả nước có mô hình “thành phố thuộc thành phố trực thuộc Trung ương”.

Do chưa có hướng dẫn thực hiện nên UBND TPHCM đề nghị Bộ Xây dựng sớm phúc đáp về  việc thực hiện hồ sơ, đề án phân loại và chương trình phát triển đô thị với trường hợp TPHCM sáp nhập ba quận để thành lập thành phố trực thuộc thành phố.

Ngoài ra, UBND TPHCM cũng kiến nghị Bộ Xây dựng xem xét, chấp thuận việc thành phố phía Đông dự kiến được thành lập sẽ không xem xét điều kiện về sự phù hợp với định hướng quy hoạch, chương trình phát triển đô thị và tiêu chuẩn về đơn vị hành chính trực thuộc đối với đơn vị hành chính dự kiến hình thành sau khi sắp xếp tương tự như một số trường hợp đặc biệt khi thực hiện sắp xếp đơn vị hành chính cấp huyện, cấp xã…