Kinh tế, công nghệ, quân sự hay tài chính là “sức mạnh cứng” của một quốc gia. Trong thời nay, các quốc gia không chỉ cạnh tranh bằng sức mạnh cứng, mà còn cạnh tranh gay gắt bằng cả sức mạnh mềm. Giáo sư GS Joseph S. Nye Jr., một học giả nổi tiếng về quan hệ quốc tế của Đại học Harvard đã nói rõ: "Quyền lực cứng khiến con người khác phải làm theo, nhưng quyền lực mềm khiến họ làm cùng". Sức mạnh mềm không thể dựa vào quyền lực, cũng chẳng dựa vào tiền bạc, nhưng nó khiến người khác phải thấy thu hút, cảm thấy hứng thú với một quốc gia, thậm chí nghiêng về và ủng hộ quốc gia đó.

Diễn đàn “Thời khắc Việt 2025: Sức mạnh mềm Việt Nam”

Việt Nam sở hữu nhiều điều để tự hào về tiềm năng sức mạnh mềm: niềm tin, trí tuệ, bản lĩnh, lịch sử, và văn hóa. Ngay cả ẩm thực Việt Nam cũng đã chứng minh khả năng trở thành một sức mạnh. Tuy nhiên, theo bảng xếp hạng của tổ chức Brand Finance (Anh) về Soft Power 2025 trên 129 nước, Việt Nam chỉ dừng ở hạng thứ 52.

Điều đáng băn khoăn hơn cả, theo PGS TS Phan Thanh Bình, Nguyên Chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa giáo dục Quốc hội, Nguyên Giám đốc Đại học Quốc gia TPHCM phát biểu tại diễn đàn “Thời khắc Việt 2025: Sức mạnh mềm Việt Nam” ở TPHCM, là dù Việt Nam tự hào về con người Việt Nam, với hơn 100 triệu dân trong nước, gần 6 triệu người Việt ở nước ngoài, 500.000 nhân sĩ trí thức, và hơn 250.000 sinh viên, nhưng những điều này lại "chưa đạt đến một sức mạnh cho ‘chỉ số con người’ cho Việt Nam".

Uy tín đạo đức

Ông Trần Sĩ Chương, chuyên gia kinh tế và chiến lược doanh nghiệp, người đã quan sát từ Nhật Bản qua Singapore đến Hàn Quốc  chỉ ra rằng hai yếu tố cốt lõi làm nên sức mạnh là Phẩm chất Đạo đức (Tính chính trực - Integrity) và Năng lực Quản trị. Nếu thiếu, một quốc gia "không thể phát triển sức mạnh mềm".

Tính chính trực này là thứ phải tạo ra lòng tin trong nước đầu tiên. Bất cứ lý thuyết chính trị hay kinh tế nào đều coi social capital (vốn xã hội), là sự tương tín giữa con người và con người, là cao nhất, chứ không phải tiền bạc. Từ lòng tin và tính chính trực, quốc gia mới có được Uy tín đạo đức (Moral Authority), nghĩa là được kính nể trọng dù hình hài bé nhỏ.

Sức mạnh mềm được duy trì bằng sự nhất quán và bằng sự giữ lời hứa. Ông Võ Quang Huệ, Chủ tịch FoundryAI Viet Nam vì thế đã đề xuất một khẩu hiệu mới: "Trust in Vietnam". Danh tiếng quốc gia này, ông Huệ khẳng định, phải được xây bằng hành động đúng, giữ lời hứa, và con người tử tế.

Ông Huệ cũng lưu ý rằng, sức mạnh mềm có ba yếu tố quan trọng nhất để định hình: Con người, Văn hóa và Thể chế. Thể chế chính là "nền móng của niềm tin của quốc gia".

Văn hóa Việt Nam tinh tế, con người Việt Nam mang truyền thống nhân ái, nhưng nền móng của niềm tin quốc gia lại nằm ở Thể chế. Thể chế giúp doanh nghiệp yên tâm đầu tư, người dân tự tin. Việt Nam cần sự phối hợp của rất nhiều lĩnh vực, như ngoại giao, văn hóa, khoa học, giáo dục, kinh tế, để kéo cả cộng đồng trong nước lẫn nước ngoài cùng chung vào.

Ông Phạm Minh Toàn, Tổng giám đốc VietFest - kiến nghị phải hình thành một Ủy ban Quốc gia về quyền lực mềm/công nghiệp văn hóa, vì muốn làm công nghiệp (quy mô sản xuất lớn) mà chỉ nằm ở một Bộ thì không giải quyết được vấn đề do thiếu tính liên kết cao. Trong nước đang thiếu hạ tầng để phát triển công nghiệp văn hóa, đặc biệt là ở TP.HCM thiếu các không gian biểu diễn đủ tiêu chuẩn quốc tế.

Để thoát khỏi tình cảnh bị động này, cần phải giải quyết những rào cản mang tính thực tiễn như hợp tác công,  tư (PPP) và chính sách ưu đãi thuế cụ thể. Rào cản lớn nhất là hợp tác công, tư trong lĩnh vực văn hóa trước đây không có; nếu không có cơ chế PPP, nguồn lực tư nhân không dám đầu tư dài hạn. Thậm chí, khi các đoàn làm phim quốc tế hỏi về chính sách hoàn thuế, Việt Nam "không thể trả lời được chính xác".

Xuất khẩu văn hóa

Để xuất khẩu văn hóa Việt ra quốc tế, “kể chuyện” là không thể thiếu. Theo ông Toàn, các nhà làm văn hóa Việt phải bám vào các câu chuyện truyền thống của Việt Nam và kể một cách “quốc tế” để chúng có sức lan tỏa và tìm ra cái điểm chạm với thế giới, giống như cách mà K-story đã làm.

Việc xây dựng sức mạnh mềm đòi hỏi phải qua hành động, có những kế hoạch, chương trình quốc gia, và những cơ quan thực sự lo về vấn đề này. Các chuyên gia đồng thuận rằng điều quan trọng là người Việt phải cùng làm, trong nước và ngoài nước thống nhất. Sức mạnh quốc gia phải được xây dựng bằng cách vừa phát triển kinh tế vừa xây dựng danh tiếng quốc gia.