Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) đã tuyên bố vào hôm thứ Hai (15/5) rằng, không nên sử dụng các chất tạo ngọt thay thế đường (NSS) để giảm cân hay kiểm soát chế độ ăn uống của mình theo những phương pháp trước đây. 

Hướng dẫn mới của WHO dựa trên đánh giá có hệ thống về việc sử dụng NSS còn được gọi là chất làm ngọt nhân tạo hay "đường ăn kiêng" theo cách nói phổ biến dành cho các loại chất tạo ngọt không phải là đường thật, không chứa carbohydrate. Tuy nhiên, khuyến cáo của WHO không áp dụng cho những người mắc bệnh tiểu đường từ trước.

Chất tạo ngọt tổng hợp (hay còn gọi là chất tạo ngọt nhân tạo, đường hóa học) là chất không có trong tự nhiên, do đó không có giá trị dinh dưỡng; thường có mục đích sử dụng là tạo vị ngọt trong điều trị cho những người bệnh thừa cân, hỗ trợ giảm cân hay kiểm soát cân nặng ở những người bệnh đái tháo đường.

Đến nay, Cục Quản lý Thực phẩm và Dược phẩm Mỹ (FDA) đã phê duyệt sáu loại chất ngọt nhân tạo (saccharin, acesulfam K, aspartame, sucraloza, advantame, neotame) và hai loại chất tạo ngọt tự nhiên (steviol glycosides, SGFE) để sử dụng trong thực phẩm.

Về lý thuyết, những chất tạo ngọt này có vẻ là lựa chọn “tốt” hơn để thay thế cho đường cho bệnh nhân đái tháo đường do bản chất thực sự không cung cấp đường.

Nhưng thật ra đây là một lầm tưởng tai hại mà nhiều người mắc phải. WHO nhấn mạnh không nên sử dụng NSS để kiểm soát trọng lượng cơ thể hoặc giảm nguy cơ mắc các bệnh không lây nhiễm. 

Kết quả tổng quan từ cuộc đánh giá quy mô lớn của WHO còn cho thấy có thể có những tác dụng không mong muốn tiềm ẩn khi sử dụng NSS lâu dài, chẳng hạn như tăng nguy cơ mắc bệnh tiểu đường loại 2, bệnh tim mạch và tử vong ở người lớn.

Francesco Branca, giám đốc dinh dưỡng và an toàn thực phẩm của WHO cho biết: “Việc thay thế đường bằng chất làm ngọt không giúp kiểm soát cân nặng trong thời gian dài. Những chất làm ngọt này không phải là yếu tố ăn kiêng thiết yếu và không hề có giá trị dinh dưỡng cho cơ thể bạn".

Ngày càng có nhiều bằng chứng cho thấy chất tạo ngọt nhân tạo có thể thay đổi các quá trình trao đổi chất tại ruột. Chẳng hạn, saccharin được phát hiện làm thay đổi loại và chức năng của hệ lợi khuẩn trong ruột, aspartame làm giảm hoạt động của một loại enzyme đường ruột.

Một số chất tạo ngọt có thể tác động não bộ làm thay đổi nhận thức vị giác và mất cân bằng trong sản xuất nội tiết tố. 

Nếu thường xuyên ăn nhiều đường hóa học, có thể gây suy giảm chức năng tiêu hóa, kích thích niêm mạc đường ruột, gây khó khăn cho sự hấp thụ chất dinh dưỡng, thậm chí có thể ảnh hưởng tới chức năng thận. Chất tạo ngọt có thể làm giảm khả năng kiểm soát mức tiêu thụ năng lượng, càng làm gia tăng rối loạn chuyển hoá.

"Mọi người nên xem xét cách khác để giảm lượng đường tự do nạp vào cơ thể mình, chẳng hạn như tiêu thụ thực phẩm có đường tự nhiên, như trái cây, hoặc thực phẩm và đồ uống không đường", ông Branca cho biết thêm.

Khuyến nghị trên không áp dụng cho các sản phẩm vệ sinh và chăm sóc cá nhân có chứa NSS, chẳng hạn như kem đánh răng, kem bôi da và thuốc, hoặc đường có hàm lượng calo thấp và rượu đường (polyol).

WHO cho biết khuyến nghị này có điều kiện cụ thể kèm theo, các chính sách dựa trên khuyến nghị này sẽ thay đổi dựa trên các cuộc thảo luận về bối cảnh cụ thể trong từng quốc gia và vùng lãnh thổ. Nó liên quan đến mức độ tiêu dùng cũng như từng độ tuổi sử dụng khác nhau.