Sáng ngày 26/6, Hội nghị Cấp cao ASEAN lần thứ 36 chính thức khai mạc tại Trung tâm Hội nghị Quốc tế, Hà Nội. Đây là Hội nghị Cấp cao thường kỳ của ASEAN được tổ chức trực tuyến lần đầu tiên trong lịch sử 53 năm qua của ASEAN.

Trong hội nghị, ASEAN thông qua Tuyên bố “Tầm nhìn về ASEAN gắn kết và chủ động thích ứng: Vượt lên các thách thức và duy trì tăng trưởng”, Tuyên bố về Phát triển nguồn nhân lực.

Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc phát biểu tại Hội nghị Cấp cao ASEAN lần thứ 36.

Đánh giá cao kết quả ứng phó đại dịch Covid-19

Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc phát biểu khai mạc nêu rõ chủ đề của ASEAN 20 là “Gắn kết và Chủ động thích ứng” được triển khai trong bối cảnh môi trường khu vực và quốc tế đầy biến động.

Hiện, ASEAN đứng trước những cơ hội và thách thức do dịch chuyển địa chiến lược toàn cầu và tác động của đại dịch. Các thể chế đa phương và quy định của luật pháp quốc tế đang đối mặt với nhiều thách thức nghiêm trọng.

Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc nhấn mạnh đến vai trò và sứ mệnh của các nước lớn, các tổ chức đa phương và khu vực, đồng thời kêu gọi các nước đề cao tinh thần trách nhiệm đối với cộng đồng quốc tế.

Thủ tướng bày tỏ sự kỳ vọng Hội nghị Cấp cao ASEAN 36 sẽ thể hiện tinh thần đoàn kết, ý chí mạnh mẽ và quyết tâm của khu vực chiến thắng đại dịch, tiếp tục phát triển bền vững. Ông nhấn mạnh ASEAN cần kiểm soát tốt Covid-19, có kế hoạch khắc phục hậu quả và phục hồi, phát triển kinh tế, nỗ lực hoàn thành các mục tiêu, liên kết khu vực. 

Tiếp đó, tại phiên Toàn thể, Lãnh đạo các nước đã rà soát tiến độ xây dựng Cộng đồng kể từ Hội nghị Cấp cao ASEAN-35, chỉ đạo hướng triển khai các trọng tâm hợp tác trong năm, quan hệ đối ngoại của ASEAN và trao đổi về các vấn đề khu vực và quốc tế cùng quan tâm.

Phó thủ tướng, Bộ trưởng Phạm Bình Minh, Chủ tịch Hội đồng Điều phối ASEAN và Tổng Thư ký ASEAN Lim Jock Hoi đã có báo cáo về nỗ lực ứng phó dịch bệnh của khu vực, hợp tác khu vực trong 6 tháng đầu năm trên 3 trụ cột chính trị-an ninh, kinh tế và văn hóa-xã hội.

Các nước đánh giá cao vai trò Chủ tịch của Việt Nam và chia sẻ đánh giá với những kết quả ban đầu đáng khích lệ của cuộc chiến chống Covid-19, cũng như các sáng kiến mới cụ thể là: lập Quỹ ứng phó Covid-19, lập kho y tế dự phòng, Quy trình chuẩn về ứng phó dịch bệnh, xây dựng Kế hoạch phục hồi toàn diện sau dịch bệnh…

ASEAN đã gửi thông điệp về một khu vực gắn kết, chủ động, đóng vai trò hạt nhân trong tiến trình phát triển chung, đồng thời nhất trí nâng cao khả năng tự cường của ASEAN, vừa kiểm soát hiệu quả dịch bệnh, vừa khôi phục các hoạt động kinh tế, thương mại quốc tế và khu vực từ đó ổn định cuộc sống của người dân và doanh nghiệp.

Các nhà lãnh đạo cho rằng việc hoàn tất và ký  Hiệp định Đối tác Kinh tế toàn diện khu vực (RCEP) trong 2020 sẽ là thông điệp khẳng định sự ủng hộ của ASEAN đối với thương mại đa phương, tự do hóa thương mại và đầu tư, đóng góp cho quá trình phục hồi sau dịch bệnh. 

Đề cao vấn đề thượng tôn pháp luật trên Biển Đông

Các nước đề xuất các biện pháp để nới lỏng các hạn chế nhằm đảm bảo lưu thông hàng hóa và chuỗi cung ứng trong khu vực không bị gián đoạn, tạo tiền đề cho quá trình phục hồi sau dịch bệnh. Chuyển đổi kinh tế tố, áp dụng các thành quả khoa học, công nghệ. 

Lãnh đạo các nước cũng đã đề cập tới đào tạo, nâng cao kỹ năng của lao động trong thời đại mới, coi đây là nhân tố quan trọng trong phát triển của ASEAN. 

Đồng thời đề cao lập trường nguyên tắc của ASEAN trong đảm bảo hòa bình, an ninh, ổn định, an ninh, an toàn và tự do hàng hải, hàng không trên Biển Đông; đề cao  tinh thần thượng tôn pháp luật, đẩy mạnh hợp tác xây dựng lòng tin sử dụng các biện pháp hòa bình dựa trên luật pháp quốc tế, thực hiện đầy đủ DOC và hướng tới Bộ Quy tắc ứng xử trên Biển Đông (COC) giữa ASEAN và Trung Quốc hiệu lực, hiệu quả, phù hợp với luật pháp quốc tế, UNCLOS 1982.

Dù dịch bệnh tác động đến quá trình đàm phát COC, tuy nhiên ASEAN cần sớm nối lại tiến trình. 

Các nhà lãnh đạo đề cập tới tình hình bán đảo Triều tiên và bang Rakhine, cần đẩy mạnh hỗ trợ Myanmar trong trợ giúp người dân ở bang Rakhine sớm khôi phục ổn định cuộc sống, phòng chống dịch bệnh.

Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc cho rằng cần đề cao gắn kết, thích ứng của ASEAN thời gian qua, nhất là đã sáng tạo đề xuất các sáng kiến, vừa phát huy vai trò của ASEAN vừa thu hút sự ủng hộ và hỗ trợ của cộng đồng quốc tế trong cuộc chiến chung chống Covid-19. Ông khẳng định, trong bối cảnh tập trung kiểm soát dịch cần phải thực hiện thành công các ưu tiên xây dựng Cộng đồng, mở rộng và làm sâu sắc quan hệ đối ngoại. 

Thủ tướng hoan nghênh quyết tâm của các nước hoàn tất Hiệp định RCEP, qua đó gửi thông điệp mạnh mẽ về cam kết của ASEAN phối hợp với các đối tác thúc đẩy xây dựng hệ thống thương mại quốc tế tự do, rộng mở. Thủ tướng cũng bày tỏ mong muốn các nước sẽ hoàn tất và ký kết hiệp định này trong 2020.

Tồn tại những hành vi vi phạm luật pháp quốc tế

Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc đề nghị các nước nâng cao và làm sâu sắc hơn nữa quan hệ đối ngoại của ASEAN. 

Vai trò là ủy viên không thường trực Hội đồng Bảo an Liên Hợp Quốc của Indonesia và Việt Nam sẽ giúp ASEAN sẽ có cơ hội đóng góp cho các công việc chung của cộng đồng quốc tế.

Thay mặt các nước, Thủ tướng hoan nghênh và đánh giá cao sự ủng hộ của các đối tác, cộng đồng quốc tế với ASEAN trong đấu tranh chống Covid-19 và xây dựng Cộng đồng. Đồng thời lưu ý về việc xây dựng thành công Cộng đồng, cải tiến phương thức, bộ máy làm việc của ASEAN. Với tinh thần đó, Thủ tướng đề nghị các nước rà soát công tác triển khai Hiến Chương ASEAN, đề xuất các kiến nghị tại Cấp cao ASEAN 37.

Việt Nam bày tỏ quan ngoại về việc một số khu vực vẫn tồn tại những hành vi vi phạm luật pháp quốc tế, gây mất ổn định, làm phức tạp tình hình, xói mòn lòng tin. Đồng thời nhấn mạnh về việc đề cao tinh thần trách nhiệm, thượng tôn pháp luật nhất là UNCLOS 1982, đẩy mạnh xây dựng lòng tin, giải quyết tranh chấp bằng biện pháp hòa bình dựa trên luật pháp quốc tế.

Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc khẳng định tầm quan trọng của việc thực hiện nghiêm túc, đầy đủ Tuyên bố DOC và xây dựng Bộ quy tắc COC hiệu lực, hiệu quả, phù hợp với luật pháp quốc tế và Công ước Luật biển UNCLOS 1982.

Kết thúc Hội nghị, các nhà Lãnh đạo đã công bố Tuyên bố Chủ tịch về kết quả Hội nghị Cấp cao ASEAN 36, thông qua Tuyên bố “Tầm nhìn về ASEAN gắn kết và chủ động thích ứng: Vượt lên các thách thức và duy trì tăng trưởng” và Tuyên bố ASEAN về Phát triển nguồn nhân lực cho một thế giới công việc đang đổi thay và ghi nhận 9 văn kiện khác.