Cách đây 4 năm, vào dịp 76 năm Ngày thành lập Quân đội Nhân dân Việt Nam, Trung tướng Nguyễn Đức Soát đã xuất bản cuốn sách “Nhật ký phi công tiêm kích”. Đó là những suy tư, trải lòng trước diễn biến thời cuộc của học sinh vừa tốt nghiệp phổ thông, của một học viên chập chững bay trên không trung, của một phi công mới được đi canh trời còn đầy bỡ ngỡ.

Ấn phẩm “Bầu trời - Trường đại học của tôi” là cuốn sách thứ 2 của Trung tướng Nguyễn Đức Soát

Những trang nhật ký trải dài suốt 7 năm tuổi trẻ của Nguyễn Đức Soát đã mô tả một cách trung thực những suy nghĩ của lớp thanh niên thuở ấy về tình yêu Tổ quốc, về trách nhiệm công dân trước vận mệnh mang tính sống còn của dân tộc.

Tháng 12/2024, ông tiếp tục cho mắt bạn đọc cuốn hồi ức “Bầu trời - Trường đại học của tôi”, đi sâu vào câu chuyện “đời bay” một của phi công chiến đấu huyền thoại của Không quân Nhân dân Việt Nam, cùng với những mảnh ký ức sâu đậm, tràn đầy tình cảm về quê hương - gia đình - bạn bè.

Cuốn sách gồm 2 phần. Phần 1: “Đời bay” - là những dấu ấn đáng nhớ, không chỉ gắn với cuộc đời của Trung tướng Nguyễn Đức Soát, mà còn là những cột mốc quan trọng trong lịch sử phát triển của Không quân nhân dân Việt Nam nói riêng và lịch sử Việt Nam nói chung. Phần 2: “Quê hương và gia đình” - là những trang viết đầy tình cảm về bạn bè, người thân, tuổi ấu thơ, và những kỷ niệm ấm áp đã đi cùng tướng Soát trong suốt cuộc đời.

Thông qua cuộc đời lao động và chiến đấu của phi công Nguyễn Đức Soát, bạn đọc không chỉ được đồng hành với ông trong những trận không chiến đã trở thành mốc son trong lịch sử quân sự Việt Nam, mà còn được biết thêm những câu chuyện đầy tinh thần nhân văn về giai đoạn hậu chiến - hòa giải giữa các phi công Mỹ và Việt Nam - những người từng là cừu địch; đồng thời là những câu chuyện nghề nghiệp mang tính “kỹ thuật” trong thời bình, như ông vẫn quan niệm và ví von bầu trời như trường đại học lớn của cuộc đời mà ông không ngừng học tập và không thể tách mình ra khỏi đó.

Trung tướng Nguyễn Đức Soát - tác giả cuốn “Bầu trời - Trường đại học của tôi”. Ảnh: L.Q.V

Trong cuốn “Bầu trời - Trường đại học của tôi”, dễ thấy ắp tràn qua những dòng hồi ức là sự say mê về chuyện đời, chuyện nghề của Anh hùng phi công Nguyễn Đức Soát, luôn được dung dưỡng trong một tình cảm lớn với Tổ quốc, đồng thời đậm đà tình nghĩa thủy chung với quê hương. Nguồn cảm hứng đó thực sự đã góp phần khơi gợi động lực cho thế hệ trẻ Việt Nam không ngừng lao động, sáng tạo trong thời kỳ hòa bình, ổn định của đất nước. 

Từ một anh lính bắt đầu học lái máy bay MiG-21 từ thời trẻ trai, Nguyễn Đức Soát đã trở thành một trong những phi công có tài xạ kích bậc nhất của Không quân Việt Nam và được coi là một trong các “át chủ bài” của Không quân nhân dân Việt Nam trong chiến tranh Việt Nam. Người phi công xuất sắc đó đã bắn hạ 6 máy bay Mỹ và được Nhà nước phong tặng danh hiệu cao quý Anh hùng Lực lượng Vũ trang Nhân dân khi ở tuổi 27.

Trong đời bay của mình, tướng Soát đã chinh phục tất cả các biến thể của tiêm kích MiG-21, tiêm kích bom SU-22M4, tiêm kích đa năng thế hệ thứ tư SU-27. Ông từng bay trên chiếc LAVI của không quân Israel (một phiên bản mới của máy bay F-16 của Mỹ) cùng với phi công Do Thái. Có lẽ hiếm phi công nào đã bay được và được bay nhiều loại máy bay như thế. 

Từ bầu trời chiến tranh đến bầu trời hòa bình, Nguyễn Đức Soát luôn mong ước chinh phục bầu trời và các loại máy bay chiến đấu. Ông đã miệt mài học tập để làm chủ những thuật lái phức tạp, cộng với linh cảm tuyệt vời trong những khoảnh khắc cam go nhất, ông đã sáng tạo ra những động tác bay ảo diệu kết hợp tài xạ kích hiếm có, bắn hạ máy bay đối phương trong những tình huống không tưởng. Đặc biệt hơn, ông còn là vị tướng duy nhất, khi ở cương vị Tư lệnh Quân chủng Không quân, vẫn tham gia bay huấn luyện chiến đấu như những phi công bình thường. 

Trong cuốn sách, tác giả Nguyễn Đức Soát luôn toát lên quan niệm “bầu trời là môi trường sống thứ hai của mình”

Đại tá, cựu phi công, Anh hùng Lực lượng Vũ trang Nhân dân Lê Thanh Đạo (nguyên Ủy viên BCH Trung ương Đảng, nguyên Viện trưởng Viện Kiểm sát nhân dân tối cao) đã có những lời nhận xét chân tình về Anh hùng phi công Nguyễn Đức Soát: “Cùng với tình cảm gắn bó với bầu trời, trong quyển sách này, bạn đọc còn cảm nhận được tình tha thiết của anh với quê hương và gia đình. Tình yêu và hạnh phúc anh có được trong cuộc sống luôn có sự gắn kết với công việc, với bầu trời. Và quê hương, gia đình đã luôn là điểm tựa để anh vươn lên. Quả thật, chính bầu trời đã là một trường đại học đặc biệt để Nguyễn Đức Soát có được điều kiện để mà trui rèn, để phấn đấu, và anh xứng đáng là một sinh viên xuất sắc”.

Chia sẻ về ấn phẩm hồi ức “Bầu trời - Trường đại học của tôi”, nhà thơ Hữu Việt cho hay: “Kể câu chuyện của mình, nhưng tướng Soát “ẩn thân” tối đa, dành những trang viết hay nhất ngợi ca đồng đội, tri ân những người chỉ huy tài giỏi mà ông vô cùng khâm phục, bởi ông quan niệm rằng, chính họ là những người tác thành tình yêu bầu trời của ông được trọn vẹn. Sự khiêm nhường tinh tế ấy là phẩm chất quan trọng của người viết hồi ký, nó không hạ thấp cái tôi - tác giả, mà khiến cho người đọc nhìn nhận tác giả ở tầm cao hơn trong sự tin cậy tác phẩm”.

Hình ảnh phi công Nguyễn Đức Soát trong bìa sách được chụp bởi một phóng viên Liên Xô ở tháng 8/1988 - khi ông 42 tuổi, là Đại tá, bay chuyển loại sang máy bay SU-22M4 tại Trường Không quân Krasnodar

Trong buổi giao lưu và ra mắt cuốn hồi ức “Bầu trời - Trường đại học của tôi” (dày 328 trang, NXB Trẻ ấn hành) diễn ra tại Hà Nội trong sáng 14/12/2024, Anh hùng phi công - Trung tướng Nguyễn Đức Soát đã vô cùng xúc động, bởi đã có dịp gặp gỡ các đồng chí, đồng đội của mình; được đón nhận tình cảm chân quý của mọi người chia sẻ cảm nhận về những điều ông tỏ bày trong ấn phẩm mới.

Trung tướng Nguyễn Đức Soát sinh năm 1946, tại xã Nam Phong, huyện Phú Xuyên - Hà Nội; là Phó Tổng Tham mưu trưởng Quân đội nhân dân Việt Nam; nguyên Tư lệnh Quân chủng Không quân (1997 - 1999); Tư lệnh Quân chủng Phòng không - Không quân (1999 - 2002), là Tiến sĩ Khoa học Quân sự (2002). Ông từng du học tại Liên Xô ở lĩnh vực quân sự.

Ở tuổi 78, Anh hùng phi công - Trung tướng Nguyễn Đức Soát tâm sự: “Nhiều người cho rằng nghề nghiệp chỉ là một phần cuộc đời của chúng ta. Từ đáy lòng, tôi không quan niệm như vậy. Bởi, từ khi đã trở thành phi công, tôi không thể tách mình khỏi bầu trời, tưởng như bầu trời đã là môi trường sống thứ hai của mình vậy”.