Hôm nay tôi đọc được một bài "tố" trên mạng. Một sinh viên bức xúc kể lại câu chuyện xảy ra ở trường: Một giảng viên đại học đã mời các em sinh viên đồ ăn tại một cửa hàng tiện lợi. Nghe qua thì có vẻ rất bình thường, thầy cô mời sinh viên một chút đồ ăn, một chút đồ uống sau buổi học là chuyện vẫn hay xảy ra. 

Nhưng điều khiến cư dân mạng xôn xao không phải là việc mời, mà là cách phản hồi của một số sinh viên trong lớp: Nhiều bạn tỏ ra "không biết ý", gọi rất nhiều món, khiến tổng hóa đơn đội lên đến tận... 12 triệu đồng. Một con số mà ngay cả người đi làm cũng phải lắc đầu.

Câu chuyện ban đầu chỉ là một bài đăng chia sẻ bức xúc, nhưng lại làm tôi suy nghĩ rất nhiều về văn hoá ứng xử, những điều nhỏ bé mà đôi khi lại nói lên rất nhiều về một con người. 

Chúng ta luôn nghĩ rằng cách cư xử chỉ bộc lộ trong những chuyện quan trọng, trong những tình huống lớn lao. Nhưng thực tế, chính những khoảnh khắc đời thường như thế này mới phơi bày sự tinh tế, hoặc thiếu tinh tế, rõ rệt nhất.

Câu chuyện khiến cộng đồng mạng bức xúc

Hình ảnh cô giáo đứng tiền được chia sẻ

Những điều nhỏ bé phản ánh giá trị thật

Khi người lớn, thầy cô hay bất kỳ ai chủ động mời mình một món gì đó, điều họ cho đi không chỉ là tiền bạc, mà còn là thiện ý và sự quan tâm. Và cách chúng ta đón nhận điều đó lại là thước đo cho sự ý tứ, sự hiểu chuyện và cả nhân cách.

Trong hoàn cảnh bình thường, người được mời sẽ chọn những món vừa phải, phù hợp với bối cảnh, không quá đắt đỏ. Đó là biểu hiện của sự tôn trọng. Không cần ai phải nhắc, không cần viết thành luật, đó là một dạng tri thức xã hội, là phép tắc ứng xử cơ bản.

Thế nhưng, khi một số sinh viên thoải mái chọn hàng loạt món đắt đỏ, vô tội vạ, thậm chí vượt xa giá trị bữa ăn thông thường, điều ấy cho thấy một tư duy rất nguy hiểm: "Không phải tiền mình, nên có sao đâu". Chính điều này làm mất đi cái đẹp của lời mời và làm tổn thương thiện ý ban đầu của người mời.

Vấn đề ở đây không chỉ nằm ở con số 12 triệu. Điều khiến người ta bàn tán là sự thiếu ý tứ, sự vô tư quá mức hay thậm chí có thể gọi là trục lợi nhỏ nhặt. Những hành động như vậy không làm ai nghèo đi ngay lập tức, nhưng lại khiến hình ảnh cá nhân mất điểm nặng nề.

Người ta có câu: "Giá trị thật của một người thể hiện ở cách họ cư xử khi không ai bắt buộc họ phải làm điều đúng đắn".

Và trong câu chuyện này, đáng tiếc là một số bạn trẻ đã bỏ lỡ cơ hội để thể hiện sự tinh tế và trưởng thành.

Tôi nghĩ đôi khi người ta không cố ý xấu. Có thể họ nghĩ đó là cơ hội hiếm hoi để "ăn cho đã", có thể họ vô tư quá, hoặc đơn giản là không nhận thức được mình đang đặt người khác vào tình thế khó xử. Nhưng sự vô tư thiếu kiểm soát cũng có thể trở thành sự vô duyên. Và sự vô duyên ấy, dù nhỏ, lại đủ để khiến người đối diện cảm thấy chạnh lòng.

Nhìn rộng ra, đây không phải là câu chuyện riêng của giảng viên và sinh viên. Đây là câu chuyện của mỗi chúng ta: cách ta cư xử khi được ai đó mời, cách ta phản hồi thiện ý, cách ta giữ chừng mực trong những tình huống tưởng như rất nhẹ nhàng. Những điều nhỏ bé ấy, một khi được thực hiện khéo léo, sẽ tạo ra thiện cảm lâu dài; còn nếu không, chúng sẽ để lại ấn tượng xấu khó phai.

Văn hoá ứng xử chính là như vậy, không phải thứ xa xỉ hay phức tạp, mà là những lựa chọn nhỏ, những cử chỉ tinh tế trong cuộc sống hằng ngày. Và đôi khi, chính những điều ấy quyết định chúng ta là ai trong mắt người khác.