Từ tháng 10/2021 đến tháng 3/2022, Trung Quốc đã mất khoảng 5% đơn hàng xuất khẩu dệt may, 7% đồ nội thất và 2% đơn hàng xuất khẩu cơ điện từ Mỹ cho Hiệp hội 10 thành viên của các quốc gia Đông Nam Á (ASEAN), đặc biệt là Việt Nam, theo dữ liệu của hải quan Mỹ.

Việc chuyển các nhà máy ra khỏi Trung Quốc đã diễn ra trong nhiều năm do chi phí lao động của Trung Quốc tăng cao. Các quốc gia ở Đông Nam Á và Nam Á như Việt Nam và Ấn Độ đã trở thành những lựa chọn thay thế hàng đầu do có nguồn lao động dồi dào và giá rẻ.

Wang Huanan, một người trong ngành với 20 năm kinh nghiệm trong lĩnh vực vận tải biển và thương mại thế giới cho biết: "Việt Nam là điểm đến rất phổ biến để tiếp nhận các đơn hàng xuất khẩu từ Trung Quốc, nhưng Myanmar và Campuchia đang bắt kịp trong những năm gần đây.

Việc di dời được thúc đẩy bởi chi phí thấp hơn và cuộc chiến thương mại Mỹ-Trung. Tuy nhiên, nó hầu như không làm ảnh hưởng đến cơ sở sản xuất của Trung Quốc vì các động thái chủ yếu liên quan đến chế biến cấp thấp, các chuyên gia cho biết. Trong khi đó, các công ty và nhà đầu tư Trung Quốc đã tham gia sâu vào việc di dời sản xuất, điều này sẽ hỗ trợ nâng cấp công nghiệp của nước này ngay tại quê nhà.

Theo nghiên cứu của Everbright Securities, việc di dời nhà máy sang các nước Đông Nam Á - cụ thể là Việt Nam - tập trung chủ yếu ở lĩnh vực dệt may, nội thất và lắp ráp hàng điện tử tiêu dùng cấp thấp. Việt Nam đã trở thành một lựa chọn thay thế rõ ràng cho Trung Quốc về sản xuất quần áo và đồ nội thất.

Các nhà chức trách trong chính phủ Campuchia và Myanmar đã không tiếc nỗ lực trong cuộc chạy đua thu hút đầu tư nước ngoài, đưa ra các biện pháp giảm và miễn thuế đồng thời đưa ra các ưu đãi về chính sách. Tại Campuchia, các công ty nước ngoài được miễn thuế xuất nhập khẩu trong một năm và thuế thu nhập doanh nghiệp từ ba đến năm năm nếu họ đáp ứng các yêu cầu do Ban Đầu tư Campuchia đặt ra. Thời gian miễn thuế có thể được kéo dài đến chín năm nếu công ty được thành lập tại đặc khu kinh tế của đất nước.

Chính phủ Myanmar kể từ năm 2012 đã áp dụng một loạt các miễn giảm thuế và các quyền ưu đãi đối với các dự án đầu tư nước ngoài.

Mặc dù ở mức thấp, tăng trưởng xuất khẩu của Campuchia đã tăng nhanh và vượt trội so với Việt Nam trong năm nay. Theo cơ quan hải quan nước này, tổng kim ngạch thương mại của Campuchia đạt 22,47 tỷ USD trong 5 tháng đầu năm 2022, tăng 19,7% so với cùng kỳ năm ngoái. Tổng kim ngạch xuất khẩu đạt 9,41 tỷ USD, tăng 34,5% so với cùng kỳ năm ngoái. Các mặt hàng xuất khẩu nhiều nhất là hàng may mặc, đồ da và giày dép.

Mỹ là điểm đến xuất khẩu lớn nhất của Campuchia. Từ tháng 1 đến tháng 5, Campuchia đã vận chuyển 3,73 tỷ USD hàng hóa sang Mỹ, tăng 57,7% so với một năm trước. Trung Quốc là nguồn nhập khẩu hàng đầu của nước này. Các lô hàng từ Trung Quốc đạt 4,47 tỷ USD, tăng 31,5% so với cùng kỳ năm ngoái.

Sau Việt Nam, Campuchia đã trở thành điểm đến phổ biến tiếp theo cho hoạt động kinh doanh thương mại chế biến của Trung Quốc. Nó đang theo một lộ trình phát triển mà Việt Nam đã phát huy gần một thập kỷ trước - tiếp quản nhiều ngành sản xuất có giá trị gia tăng thấp hơn từ Trung Quốc để thúc đẩy tăng trưởng kinh tế nhanh chóng với xuất khẩu mạnh mẽ.

He Enjia, Chủ tịch Hiệp hội Dệt may Trung Quốc tại Campuchia cho biết: "Trước năm 2018, chỉ có 190 nhà máy may mặc của Trung Quốc ở Campuchia. "Vào năm 2019, khoảng 40 công ty mới đã được thiết lập, tiếp theo là khoảng 75 công ty khác vào năm 2021."

Mặc dù tốc độ tăng trưởng của các nhà máy may mặc mới do Trung Quốc tài trợ đang giảm trong năm nay, nhưng việc mở rộng ngành may mặc của Campuchia vẫn tiếp tục, ông He nói.

Ngành công nghiệp may mặc của Campuchia đã được hưởng lợi từ cuộc chiến thương mại giữa Trung Quốc và Mỹ, trong đó thuế quan đặc biệt đã được áp dụng đối với hàng dệt may Trung Quốc vào năm 2018. Các doanh nghiệp dệt may Trung Quốc kể từ đó đã đẩy nhanh việc chuyển sản xuất sang Campuchia để tránh các khoản thuế bổ sung.

Kể từ năm 2021, Campuchia đã phải trải qua sự xuất hiện của một làn sóng khác của các nhà máy dệt may do Trung Quốc tài trợ do bất ổn chính trị ở nước láng giềng Myanmar và tình hình COVID nghiêm trọng ở Việt Nam.

Năm 2007, xuất khẩu của Campuchia sang Mỹ là 1,88 tỷ USD, theo UN Comtrade. Đến năm 2021, tổng số tiền này tăng gần gấp 4 lần lên 7,49 tỷ USD, theo Cơ quan Hải quan Campuchia. Theo Zhang Huafeng, trưởng đại diện Los Angeles tại Transfar Shipping, xuất khẩu bao gồm hàng da, giày dép, đồ nội thất và điện tử đã tăng từ mức gần như bằng 0 vào năm 2007.

Zhang nói: "Nhiều ngành công nghiệp ở Campuchia bắt đầu từ con số không và đã phát triển nhanh chóng trong những năm gần đây".

Theo Caixin, Myanmar là một điểm đến phổ biến khác cho các nhà máy may mặc Trung Quốc chuyển hướng sản xuất. Shi Kun, chủ tịch Hiệp hội Dệt may Trung Quốc tại Myanmar, 70% các nhà máy may mặc ở Myanmar là do Trung Quốc tài trợ.

Việc Myanmar được hưởng ưu đãi thuế quan từ Mỹ, Liên minh châu Âu và Nhật Bản đã thu hút các doanh nghiệp Trung Quốc. Số lượng nhà máy may mặc ở Myanmar tăng từ dưới 100 vào năm 2012 lên hơn 500 vào năm 2019, theo Shi. Từ năm 2012 đến 2019, tăng trưởng trung bình hàng năm của xuất khẩu hàng may mặc của Myanmar đã vượt quá 18% và đứng đầu là 50% trong một số năm. Theo Shi, kim ngạch xuất khẩu hàng may mặc của nước này đạt hơn 5 tỷ USD từ năm 2018 đến năm 2019.

Sự tăng trưởng nhanh chóng đã bị gián đoạn bởi đại dịch vào năm 2020 và bất ổn chính trị vào năm sau đó. Theo Bộ Thương mại Myanmar, tổng giá trị ngoại thương của Myanmar giảm 19,5% so với cùng kỳ năm ngoái trong suốt 12 tháng kể từ tháng 10/2020. Lĩnh vực thương mại chế biến - bao gồm hàng may mặc, hành lý và túi du lịch, giày dép và mũ - giảm 21,4%.

Tuy nhiên, các dấu hiệu phục hồi đã xuất hiện sau tháng 10/2021 và tăng trưởng thương mại hàng may mặc của Myanmar đang tiếp tục trở lại, Shi nói. Shi nói: "Với tình hình chính trị ổn định, Myanmar sẽ nhận thấy nhiều đầu tư hơn vào ngành may mặc".

Bất chấp tốc độ phát triển nhanh chóng của ngành sản xuất hàng may mặc ở Campuchia và Myanmar, hai nước vẫn chủ yếu tập trung vào khâu cuối cùng của chuỗi công nghiệp dài hạn bằng cách sản xuất quần áo từ nguyên liệu nhập khẩu.

Ông nói: "Các nhà máy may ở Campuchia và Myanmar nhập khẩu 95% nguyên phụ liệu từ nước ngoài, trong đó hơn 60% là từ Trung Quốc. Để so sánh, Việt Nam đã thiết lập một chuỗi kinh doanh hoàn chỉnh hơn bao gồm dệt, nhuộm, in và may mặc. Ông cho biết hơn 40% lượng vải và phụ kiện đã có sẵn tại Việt Nam.

So với các cơ sở sản xuất hàng may mặc, việc đầu tư vào các khâu thượng nguồn của chuỗi công nghiệp quần áo như dệt nhuộm đắt hơn nhiều về thiết bị và nhân công. Một số nhà sản xuất phụ kiện dệt may của Trung Quốc đã đến thăm Myanmar vào năm 2019 để xem xét đầu tư, nhưng kế hoạch đã bị hủy bỏ do lo ngại về đại dịch và rủi ro chính trị, theo ông Shi.

Ông Shi nói: "Xét về góc độ ngắn hạn, ngoài ngành sản xuất hàng may mặc, Myanmar không phải là điểm đến lý tưởng cho hầu hết các ngành công nghiệp khác, vì toàn bộ nền tảng kinh tế và môi trường vẫn chưa sẵn sàng".

Theo He, chi phí nước và điện cao ở Campuchia cũng là một mối lo ngại khác cản trở các nhà sản xuất thượng nguồn chuyển sản xuất sang đó. Chi phí điện khoảng 14 US cent / kilowatt giờ ở Campuchia, so với 7-9 cent / kWh ở Việt Nam.

Khi chi phí lao động ở Việt Nam tăng cao, Campuchia và Myanmar ngày càng trở thành những ứng cử viên phổ biến để tiếp quản năng lực sản xuất. Nhưng chi phí ở hai nước cũng đang tăng lên.

Ông nói: "Trước năm 2012, chi phí lao động của Campuchia thấp hơn nhiều so với Việt Nam, với mức lương cơ bản là 61 USD / tháng. "Hiện đã tăng lên 194 USD./tháng, tăng gấp ba lần sau ba năm." Ông cho biết việc tăng lương ở Campuchia, phần lớn do các yếu tố chính trị thúc đẩy, là không hợp lý và có thể đã ảnh hưởng đến khả năng cạnh tranh của Campuchia.

(Nguồn: Caixin)