Nhắc đến làng Vũ Đại chắc hẳn ai cũng đều nghĩ đến tác phẩm Chí Phèo của Nam Cao thế nhưng bên cạnh đó làng Vũ Đại còn gắn với rất nhiều món ăn nổi tiếng trong đó có cá kho gia truyền. Cứ mỗi dịp tết đến xuân về, người ta lại thấy khói bay nghi ngút khắp làng, đó không phải là từ những đám cháy hay từ hương khói mà chính là từ những bếp lửa đun món cá kho truyền thống.

Những ngày cận tết là thời điểm dân làng Vũ Đại cùng nhau nấu cá kho để bán.

Cận tết, nhà nhà người người nơi đây tất bật nổi lửa suốt ngày đêm để đun những niêu cá dặc biệt đáp ứng nhu cầu của người tiêu dùng. Theo lời những người có kinh nghiệm lâu năm làm nghề kho cá tại làng Vũ Đại và những bô lão trong làng thì không ai biết và không nhớ rõ là nghề này có từ bao giờ. Chỉ biết nghề được truyền từ đời này sang đời khác và đến nay vẫn còn được lưu giữ.

Cũng như mọi năm, chỉ còn vài ngày nữa là Tết Nguyên Đán 2020, người ta lại được dịp bận rộn với cá kho. Nghe về món ăn này thì nhiều bởi chỉ có nơi đây mới có thể cho ra những nồi cá có một không hai không chỉ trong mà ngoài nước đều biết đến.  Thế nhưng không phải ai cũng có cơ hội được ăn vì giá thành của mỗi niêu cá này đều từ 500.000 đến 1 triệu đồng, kèm theo đó là việc vận chuyển bảo quản vô cùng khó khăn. 

Theo người xưa truyền lại, để có được món cá kho hoàn chỉnh người ta phải kết hợp từ chiếc niêu dùng ninh cá mua ở Nghệ An, nắp đặt ở Thanh Hóa, đồ đóng hộp là từ Nam Định, cá ở Vũ Đại, Hà Nam, củi Nhãn ở các vùng Hưng Yên, Hải Nam, Hải Dương,... mang về. Để có được món ăn thơm ngon, chất lượng những người thực hiện đã phải bỏ rất nhiều công sức chọn lựa những nguyên liệu tươi ngon nhất. Cá là loại cá trắm đen từ 3kg trở lên, vì chúng không ăn tạp mà chỉ ăn ốc nên thịt rắn chắc có vị bùi bùi ngọt ngọt.

Cá trắm đen không ăn tạp là nguyên liệu chính.

Sau khi làm sạch, người ta ướp cá bằng các loại gia vị quen thuộc cùng ba chỉ, xương hầm, cốt cua đồng và kho liên tục từ 12 – 15 giờ. Thậm chí là phải túc trực bên cạnh để nêm nếm gia vị cho vừa. Từng miếng cá to, dày, xương sau khi nấu xong rất mềm dù người già hay trẻ con đều dễ dàng nhai và nuốt.

Sau khi làm sạch bắt đầu tẩm ướp các gia vị "hương đồng gió nội"

Người ta phải giữ bếp lửa vừa đủ để cá ngấm gia vị và các thớ cá săn chắc hơn, đó là lý do vì sao cần phải đổi ca cho nhau để canh lửa không bị tắt và châm thêm nước vào nồi để cá không bị cháy trong gian bếp với hàng chục lò lửa vừa nóng, vừa khói bay mù mịt.

Nhờ vào sự kỳ công và vị ngon từ xưa đến nay, cá kho của làng Vũ Đại còn được sang tận nước ngoài. Những người nơi đây không phải ai cũng đủ kiên trì để thực người món ăn này vì vậy đa phần người trực đều là người lớn tuổi, có kinh nghiệm… việc ở bên bếp lửa khói cả ngày nhiều khi họ còn bị mệt và chảy nước mắt liên tục, mắt mờ đi.

Chính những điều này thôi thúc chị Trần Thị Hiếu, làm việc tại cơ sở cá kho Bá Kiến bỗng nảy ra một ý tưởng vô cùng đặc biệt. Đó là dùng mặt nạ phòng độc trong khi kho cá, đảm bảo mọi người đều có thể thở thoải mái, nêm nếm bình thường. Từ ngày có mặt nạ phòng độc, mọi người tại đây có thể sẵn sàng vượt qua hàng trăm đơn hàng cho mùa Tết Nguyên Đán sắp tới một cách dễ dàng hơn

Nhờ vào những chiếc mặt nạ phòng độc, người dân đã khắc phục được việc phải tiếp xúc hàng chục giờ đồng hồ bên cạnh bếp lửa.

Chiếc mặt nạ chỉ khoảng 200k đồng này đã giải quyết được nỗi vất vả của người làm nghề cá kho làng Vũ Đại suốt hàng chục năm qua.

Đa phần những người nhận công việc vất vả này là đàn ông.

Ý tưởng đeo mặt nạ phòng độc nấu cá này quả thực rất độc đáo.

Phải nói rằng ý tưởng của chị Hiếu vô cùng độc đáo, nhiều người còn miêu tả giống như quang cảnh của “chiến tranh hóa học ngầm”, làng Vũ Đại không khác gì như thế chiến thứ I, II. Việc nêm nếm gia vị chẳng còn lo bị khói làm ảnh hưởng nữa. Hiện tại những người ở đây đều rất hài lòng với cách làm này, họ cũng hy vọng các nơi sản xuất khác cũng có thể áp dụng.

Ảnh: Afamily