Phiên tòa xét xử vụ kiện về chất độc màu da cam với nguyên đơn là bà Trần Tố Nga đã diễn ra ở Evry, vùng ngoại ô Essonne, phía Nam Paris ngày 25/1. Kết thúc phiên tòa, bà Trần Tố Nga ra tòa với sự bảo vệ của luật sư chính William Bourdon cùng hai cộng sự Amélie Lefebvre và Bertrand Repolt. 

Nhóm luật sư bảo vệ quyền lợi của 14 công ty, tập đoàn hóa chất tại tòa Evry luôn tỏ thái độ trịch thượng và dùng mọi cách để ngăn cản phiên tranh tụng. Họ còn cố tình quy kết theo kiểu "phiên tòa này đã kết thúc rồi bởi nó đã diễn ra bên ngoài phòng xử này, bởi nó bị kết án từ trước bởi giới truyền thông".

Khi tòa mời bà Nga phát biểu, những luật sư này cho rằng không cần thiết vì bà Nga đã nói đủ suốt 6 năm qua. 

Luật sư gạo cội William Bourdon nói rằng với ông việc được đứng ra bảo vệ (tự nguyện) cho bà Nga "là một niềm vinh dự đặc biệt, khiến ông luôn xúc động". Ông chia sẻ niềm tự hào khi được làm việc này vì mục tiêu khởi kiện của thân chủ ông lớn hơn những vụ kiện tương tự trước đây.

Ba luật sư bảo vệ bà Trần Tố Nga tại tòa ở Evry ngày 25-1.

Còn theo luật sư Bourdon, việc quân đội Mỹ rải chất độc khai hoang xuống Việt Nam 50 năm trước chính là "cuộc thảm sát môi trường" (écocide) đầu tiên do con người gây ra trong lịch sử nhân loại. 

Luật sư trẻ Bertrand Repolt cho biết bản thân đã sang Mỹ, gặp gỡ các đồng nghiệp bên đó và đã nắm trong tay "các bằng chứng lịch sử". Ông chỉ ra cuộc trao đổi giữa ban lãnh đạo tập đoàn Monsanto với bên quân đội Mỹ cho thấy tập đoàn này lúc đó hoàn toàn có thể từ chối đơn đặt hàng hóa chất độc hai, nhưng họ đã chọn cách cho chạy dây chuyền sản xuất.

Nữ luật sư Amelie Lefebvre nói đến trách "nhiệm dân sự" của các công ty hóa chất và việc nhà sản xuất đã biết về tính độc hại của dioxin từ những năm 1950-1960. Các nghiên cứu khoa học lúc đó đã bị ngành công nghiệp hóa chất che giấu thông tin. Amelie Lefebvre nhấn mạnh, họ đã tìm cách tránh vụ bê bối sức khỏe và câu kết với nhau. Lý do là bởi mặt hàng này lúc đó đem lại lợi nhuận quá cao từ khách hàng là chính phủ Mỹ. 

Luật sư chính Bourdon đi đến cáo buộc: "Đến giờ thì chẳng ai còn nghi ngờ về chuyện việc mưu cầu lợi nhuận của các công ty đã dẫn đến sự dối trá và chối bỏ. Đó chính là kiểu hai mặt của tất cả các tập đoàn lớn. Các hợp đồng chất độc đó là cuộc gọi thầu chứ không hề có chuyện ép buộc, trưng thu gì cả. Các công ty nhào đến tranh lợi, theo kiểu băng nhóm có tổ chức. Vậy mà giờ đây băng nhóm có tổ chức đó lại muốn chúng tôi tin rằng họ không có trách nhiệm gì".

Phía bên luật sự của các công ty nói rằng "luật Mỹ" và "luật châu Âu" khác nhau. Dù là đơn đặt hàng không mang tính ép buộc nhưng các công ty vào thời điểm đó không có quyền chối từ bởi đó là thời chiến, là thời điểm nước Mỹ đang tham chiến. Đồng thời nhấn mạnh "khi chủ quyền của một quốc gia (cụ thể ở đây là Mỹ) bị xâm phạm thì không có quyền hồi tố dựa trên quyền miễn tố".

"Lúc đó giống như một dạng nghĩa vụ công phải góp sức vào nỗ lực chiến tranh, một thứ nỗ lực tầm quốc gia", luật sư Bretzner nói.

Nhóm luật sư bảo vệ quyền lợi của 14 công ty, tập đoàn hóa chất tại tòa Evry ngày 25-1 - Ảnh: VTD

Luật sư Emmanuel Rosenfeld (đại diện quyền lợi của công ty Hercules) lập luận: "Khi đó ai dám chống lệnh của tổng thống Kennedy? Theo ông, luật pháp muốn trừng phạt thì cứ trừng phạt "người sử dụng chất da cam và ở đây chính là chính phủ Mỹ"! 

Luật sư Laurent Martinet (biện hộ cho Dow Chemical) cho rằng tòa Evry không đủ thẩm quyền để xử vụ việc liên quan đến "một quốc gia nước ngoài có chủ quyền".

Các luật sư bên bị cũng tìm cách gây tranh luận về tỉ lệ nhiễm dioxin trung bình và tỉ lệ nhiễm trong máu của nguyên đơn Trần Tố Nga. Tòa dự kiến sẽ đưa ra phán quyết vào ngày 10/5 tới.