Ảnh minh họa được tạo bởi AI

Trong nhiều gia đình hiện đại, không khó để bắt gặp cảnh tượng những đứa trẻ lớn tồng ngồi xem tivi, cắm mặt vào điện thoại, trong khi cha mẹ tất bật nấu nướng, dọn dẹp, bưng cơm tận miệng, năn nỉ dỗ dành ăn từng muỗng. Thậm chí, việc vệ sinh cá nhân, gấp chăn, thay quần áo hay mang cặp đi học cũng được người lớn làm thay. Cứ như thế, những đứa trẻ lớn lên với tâm thế “được phục vụ” và cha mẹ vô tình tiếp tay cho điều đó bằng sự nuông chiều thiếu giới hạn.

Nhiều phụ huynh cho rằng “Con còn nhỏ, làm sao biết cách làm?”, hoặc “Thôi để mẹ làm cho nhanh”. Nhưng chính những quan niệm ấy khiến trẻ dần đánh mất khả năng tự lập một kỹ năng sống thiết yếu cần được hình thành từ sớm. Trẻ 3 tuổi hoàn toàn có thể cất đồ chơi sau khi chơi xong, biết tự xúc ăn, chọn quần áo và học cách mặc. Trẻ 5-6 tuổi có thể giúp dọn bàn ăn, lau bàn ghế, gấp chăn gối. Trẻ tiểu học có thể tự tắm rửa, chuẩn bị đồ dùng học tập, thậm chí biết giúp đỡ việc nhà đơn giản như phơi đồ, quét nhà.

Nhưng nếu cha mẹ cứ thay con làm hết mọi việc, không cho con cơ hội rèn luyện, những kỹ năng ấy sẽ không tự nhiên mà có. Trẻ trở nên thụ động, lười biếng và lệ thuộc. Từ đó hình thành thói quen: mặc nhiên người lớn phải phục vụ, còn bản thân thì chỉ cần “ra lệnh” hoặc... ngồi đợi.

Không ít cha mẹ xem việc chăm sóc con chu đáo là biểu hiện của tình yêu thương. Tuy nhiên, sự yêu thương không đi kèm với giới hạn và nguyên tắc lại trở thành con dao hai lưỡi. Nuông chiều quá mức dễ khiến trẻ hình thành tính cách ích kỷ, coi bản thân là trung tâm, không biết chia sẻ, không trân trọng công sức của người khác.

Hậu quả là khi trưởng thành, những đứa trẻ ấy dễ trở thành người vô ơn, ỷ lại, thiếu kỹ năng sống và khó thích nghi với môi trường xã hội. Họ không quen chịu trách nhiệm, không biết chăm sóc bản thân, càng không biết cách sống tự lập hay giúp đỡ người khác, cha mẹ càng chiều, con càng “lười lớn”.

Giáo dục con từ nhỏ không chỉ là dạy chữ, mà quan trọng hơn là dạy kỹ năng sống, dạy tinh thần trách nhiệm, biết chia sẻ và tự lập. Ở Nhật Bản, trẻ 2-3 tuổi đã được khuyến khích tự xúc ăn, xếp giày dép, giúp rót nước cho bạn. Trẻ đến trường học được phân công trực nhật, rửa bát, lau bàn không phân biệt trai gái. Tất cả đều nhằm hình thành thói quen “không ai phục vụ ai” mà mỗi người đều phải góp sức.

Ở Việt Nam, chúng ta không thiếu những trẻ em có thể tự chăm sóc bản thân, giúp đỡ cha mẹ. Nhưng sự khác biệt nằm ở cách cha mẹ lựa chọn cách nuôi dạy: coi con là trung tâm để phục vụ hay là một thành viên trong gia đình có trách nhiệm và vai trò.

Bài học cho cha mẹ là đừng cướp mất cơ hội trưởng thành của con. Sự yêu thương thực sự không phải là “làm hết” cho con, mà là dạy con cách sống độc lập, có trách nhiệm và biết ơn. Hãy để con tự xúc ăn, tự mặc quần áo, biết gấp chăn, dọn dẹp bàn ăn, cùng cha mẹ làm việc nhà. Những việc tưởng chừng nhỏ bé ấy chính là nền tảng để hình thành kỹ năng sống vững chắc và phẩm chất nhân cách bền vững.

Nếu cha mẹ cứ mãi hầu hạ, phục vụ từng bữa ăn giấc ngủ, những đứa trẻ sẽ chẳng bao giờ học được cách trưởng thành. Và rồi, khi đối mặt với cuộc sống, chúng không chỉ lúng túng mà còn thiếu trân trọng những giá trị do người khác mang lại kể cả những hy sinh lặng thầm của chính cha mẹ mình.