Ngày nay, tận mắt nhìn lại một cuốn sách, tận tay chạm vào một tờ báo đã ra đời cách đây hơn một trăm năm, ta không khỏi xúc động trước những di sản đã góp phần làm nên một giai đoạn đặc biệt trong lịch sử Việt Nam.

Nghề in ấn là tiền đề quan trọng cho sự phát triển của văn hóa, đặc biệt trong lĩnh vực báo chí và xuất bản, tuy nhiên chưa có cuốn sách nào ở Việt Nam thực sự viết về ngành in ấn Việt Nam thời thuộc địa. Từ nhận định đó, tác phẩm “Lần theo dấu chữ” của tác giả Trịnh Hùng Cường đã phác nên những nét cơ bản quan trọng đầu tiên trong việc nghiên cứu và bảo tồn những tài liệu có giá trị về thời kỳ đầu trong lịch sử in ấn nước ta, từ 1862 đến 1920.

lan-theo-dau-chu-03-1410.jpg

Tác giả không chỉ ghi lại tên tuổi các nhà in chủ chốt, quá trình hoạt động, mà còn khắc họa sinh động chân dung các nhân vật tiên phong, những câu chuyện đặc sắc về hoạt động in ấn thời kỳ đầu. Cuốn sách không chỉ có giá trị về mặt học thuật mà còn là tài liệu tham khảo quý giá cho những ai quan tâm tìm hiểu lịch sử phát triển văn hóa, lĩnh vực báo chí, xuất bản ở Việt Nam.

Đặc biệt, một số ấn phẩm của các nhà in đầu tiên tại Việt Nam sẽ được trưng bày và giới thiệu tại sự kiện, gồm sách, báo, tạp chí, từ điển. Đây là những ấn phẩm quý giá thuộc sở hữu của hai nhà sưu tập: nhà báo Yên Ba và tác giả Trịnh Hùng Cường.

“Lần theo dấu chữ” là tập khảo cứu đầu tiên nghiên cứu về lĩnh vực này, cuốn sách đã lấp đầy một khoảng trống cần thiết trong nghiên cứu lịch sử văn hóa Việt Nam.

Cuốn sách đi từ những ngày sơ khai của nghề in ấn ở Việt Nam, khi người Pháp mới vào Việt Nam từ giữa thế kỷ XIX, cho đến năm cuối thập niên 20 của thế kỷ trước. Cuốn sách tập hợp và phân tích nhiều nguồn tư liệu quý giá bằng ba thứ tiếng: Pháp, Anh và Việt. Tác giả đã dày công tìm kiếm thông tin từ các công báo, niên giám thời Pháp thuộc, và đặc biệt là các tài liệu thư mục quan trọng như Bibliotheca Indosinica của Henri Cordier hay Bibliographie de L'Indochine Orientale của Landes.

Điểm nổi bật của cuốn sách là cách tiếp cận có hệ thống về một giai đoạn quan trọng trong lịch sử ngành in ấn Việt Nam. Tác giả không chỉ ghi lại tên tuổi các nhà in chủ chốt, năm thành lập và quá trình hoạt động, mà còn khắc họa sinh động chân dung các nhân vật tiên phong, những câu chuyện đặc sắc về hoạt động in ấn thời kỳ đầu.

Tác giả đã thành công trong việc xác định và ghi lại lịch sử hoạt động của hầu hết các nhà in trong giai đoạn 1862-1920, phác họa quá trình chuyển giao từ các nhà in của người Pháp sang sự xuất hiện của các nhà in do người Việt làm chủ và cung cấp cái nhìn tổng quan về vai trò của ngành in trong đời sống chính trị, kinh tế, xã hội Việt Nam thời kỳ đầu thuộc địa.

Cuốn sách không chỉ có giá trị về mặt học thuật mà còn là tài liệu tham khảo quý giá cho các nhà nghiên cứu lịch sử, văn hóa, sinh viên ngành báo chí, xuất bản và những người quan tâm đến lịch sử phát triển văn hóa Việt Nam.

Bố cục cuốn sách

Nội dung “Lần theo dấu chữ” được phân chia thành bốn phần, trong đó phần một tập trung phác thảo những đặc trưng trong lịch sử in ấn ở Việt Nam thời kỳ đầu thuộc địa (1862 - 1920), ba phần còn lại của cuốn sách lần lượt đề cập đến: In ấn ở Nam Kỳ, In ấn ở Bắc Kỳ và In ấn của Công giáo.

Trong phần đầu tiên của cuốn sách, tác giả Trịnh Hùng Cường đã vẽ lên một bức phác họa toàn cảnh lịch sử in ấn thời kỳ đầu thuộc địa rất đặc biệt khi được tiếp xúc với cả công nghệ in của Trung Quốc và phương Tây.  

Bước ngoặt quan trọng đến từ sự xuất hiện của các giáo sĩ phương Tây vào đầu thế kỷ XVII. Họ đã sáng tạo chữ quốc ngữ bằng cách sử dụng ký tự Latin để ghi âm tiếng Việt. Đến đầu thế kỷ XX, dưới sự ủng hộ của chính quyền thuộc địa Pháp, chữ quốc ngữ được phổ biến rộng rãi và góp phần thúc đẩy sự phát triển của ngành in ấn.

Công nghệ in hiện đại của phương Tây được du nhập vào Việt Nam gắn liền với quá trình xâm lược của Pháp. Nhà in đầu tiên được thiết lập tại Sài Gòn sau khi Pháp chiếm Nam Kỳ. Đến năm 1884, khi Pháp hoàn tất việc chiếm đóng Việt Nam, công nghệ in được mở rộng ra Bắc Kỳ.

Công nghệ in phương Tây không chỉ là công cụ của chính quyền thực dân mà còn góp phần vào việc phổ biến tư tưởng của giới trí thức bản địa. Đến khoảng năm 1920, công nghệ in phương Tây đã hoàn toàn thay thế kỹ thuật in khắc gỗ truyền thống và trở thành phương pháp in ấn chính tại Việt Nam.

Trong phần còn lại của cuốn sách, tác giả đã kỳ công sắp đặt và đưa vào rất nhiều tài liệu tham khảo, báo chí, trang quảng cáo và nhiều tài liệu quý giá khác với một số lượng đồ sộ để hoàn thiện bức tranh về bối cảnh lịch sử ngành in ấn ở Bắc Kỳ và Nam Kỳ. Tác giả đặc biệt dành một phần sách gồm hai chương để đề cập đến in ấn của công giáo.

Ngoài ra, tác giả còn đính kèm ba phụ lục bao gồm: Danh mục các nhà in và hiệu sách khác ở Việt Nam (1862 - 1920), Thuật ngữ in ấn, Sơ đồ mối liên hệ giữa các nhà in ở Việt Nam giai đoạn 1862 - 1920).

Một số ấn phẩm (sách, báo, tạp chí, từ điển) ra đời trong giai đoạn sơ khai của ngành in

THÔNG TIN SỰ KIỆN

Ra mắt cuốn sách Lần theo dấu chữ của tác giả Trịnh Hùng Cường và trưng bày ấn phẩm của một số nhà in đầu tiên tại Việt Nam

- Thời gian: 9h30, thứ Bảy, ngày 7.12.2024

-  Địa điểm: Tầng 2, Tòa nhà Complex 01 Tây Sơn

Số 29 ngách 31 ngõ 167 phố Tây Sơn, Đống Đa, Hà Nội

Với sự tham gia của các vị khách mời

- Nhà báo Yên Ba

Sinh năm 1962, bắt đầu sự nghiệp làm báo từ năm 1990, ông được nhiều người biết đến như một nhà sưu tập tên tuổi trong giới sưu tầm sách cổ, đồng thời cũng là một trong những cây bút được yêu mến trong lĩnh vực báo chí mảng văn hóa, đời sống quốc tế.

Ông là tác giả của nhiều cuốn sách đã xuất bản, trong đó nổi bật nhất phải kể đến cuốn sách khảo cứu “Nhượng Tống”.

Ông hiện đang công tác tại Nhà xuất bản Hội Nhà văn Việt Nam.

- Tác giả Trịnh Hùng Cường

Anh sinh năm 1981 tại thành phố Bắc Ninh, là một nhà sưu tập sách cổ.

Là cử nhân Vật lý Ánh sáng, Đại học Bách Khoa Hà Nội, nhưng với niềm đam mê sưu tầm tư liệu liên quan đến lịch sử, văn hóa Việt Nam, anh đảm nhiệm thêm vị trí Chuyên viên khai thác tư liệu tại Thư viện Nguyễn Văn Hưởng.

Với hiểu biết phong phú về sách báo xưa của Việt Nam, anh thường sưu tập, khai thác và phục chế tài liệu liên quan đến lịch sử, chính trị và văn hóa Việt Nam.

- Tiến sĩ văn học Mai Anh Tuấn

Sinh năm 1983 ở Quảng Bình, anh là một nhà phê bình điện ảnh - văn học và hiện đang giảng dạy tại Trường Đại học Văn hóa Hà Nội.

Với hơn 15 năm kinh nghiệm trong nghiên cứu và giảng dạy, TS. Mai Anh Tuấn đã xuất bản nhiều công trình nghiên cứu có giá trị. Anh cũng là tác giả của nhiều bài viết được đăng tải trên các tạp chí khoa học uy tín trong và ngoài nước.

Một số ấn phẩm (sách, báo, tạp chí, từ điển) ra đời trong giai đoạn sơ khai của ngành in Việt Nam sẽ được trưng bày và giới thiệu tại sự kiện.