Hoàn thiện khung pháp lý cho nền kinh tế số

Chiều 17/6, tại cuộc họp Thường trực Chính phủ cho ý kiến về một số nội dung chuẩn bị cho phiên họp Chính phủ chuyên đề xây dựng pháp luật tháng 6/2025. Thủ tướng Phạm Minh Chính nhấn mạnh, Dự án Luật Thương mại điện tử là một văn bản pháp lý quan trọng. Dự án này cần cụ thể hóa đầy đủ các chủ trương, chính sách lớn của Đảng, Nhà nước và các nghị quyết mới của Bộ Chính trị về “bộ tứ trụ cột” phát triển đất nước.

Thủ tướng Phạm Minh Chính nhấn mạnh, Dự án Luật Thương mại điện tử là một văn bản pháp lý quan trọng.

 Tại cuộc họp, Thường trực Chính phủ đã nghe tờ trình và cho ý kiến về hồ sơ chính sách của Dự án Luật Thương mại điện tử do Bộ Công Thương chủ trì xây dựng, cùng với một số nội dung pháp lý quan trọng khác. Trước đó, tối 16/6, Thường trực Chính phủ cũng đã họp, thảo luận và cho ý kiến về 4 hồ sơ, dự án luật nhằm chuẩn bị cho phiên họp chuyên đề pháp luật tháng 6 tới.

Thủ tướng Phạm Minh Chính yêu cầu, trong bối cảnh nền kinh tế số tăng trưởng nhanh, thương mại điện tử bùng nổ với nhiều mô hình kinh doanh mới, việc sửa đổi Luật Thương mại điện tử là rất cấp thiết. Dự án luật này phải thể chế hóa đầy đủ các chủ trương, chính sách lớn của Đảng, nhất là các nghị quyết mới của Bộ Chính trị về “bộ tứ trụ cột” gồm: chuyển đổi số, phát triển kinh tế số, xã hội số và công dân số.

“Yêu cầu đặt ra là vừa quản lý tốt để bảo đảm cạnh tranh lành mạnh, tạo tiếp cận bình đẳng giữa các chủ thể, quản lý thuế hiệu quả, vừa phải kiến tạo môi trường thuận lợi để thúc đẩy sản xuất, kinh doanh, tạo thêm việc làm, sinh kế cho người dân và doanh nghiệp. Cùng với đó là xử lý triệt để các mặt trái, phòng chống gian lận thương mại, hàng giả, hàng nhái và buôn lậu,” Thủ tướng nhấn mạnh.

Người đứng đầu Chính phủ cũng lưu ý, cần phân định rõ trách nhiệm giữa các bộ, ngành, địa phương, ứng dụng mạnh mẽ công nghệ số vào công tác quản lý. Đồng thời, đẩy mạnh phân cấp, phân quyền đi đôi với phân bổ nguồn lực phù hợp, nâng cao năng lực thực thi cho cấp dưới và thiết kế công cụ kiểm tra, giám sát chặt chẽ để kiểm soát quyền lực hiệu quả.

Nền tảng pháp lý đồng bộ cho thương mại điện tử

Phát biểu tại phiên họp Quốc hội chiều 17/6, Bộ trưởng Bộ Công Thương Nguyễn Hồng Diên cho biết, hoạt động kiểm soát và xử lý vi phạm trong thương mại điện tử hiện còn gặp nhiều khó khăn, khi công nghệ gian lận ngày càng tinh vi, trong khi lực lượng thanh tra, kiểm tra và phương tiện hỗ trợ còn hạn chế, pháp luật hiện hành chưa đủ chế tài đối với các hình thức kinh doanh mới như livestream, bán hàng đa nền tảng.

Bộ trưởng Bộ Công Thương Nguyễn Hồng Diên giải đáp tại phiên họp.

 Bộ Công Thương cho biết, Dự thảo Luật Thương mại điện tử sẽ được khẩn trương hoàn thiện, trình Chính phủ và Quốc hội, trong đó đề xuất quy định rõ trách nhiệm của các bộ, ngành, địa phương, các chủ thể kinh doanh và các nền tảng thương mại điện tử; đồng thời chính thức đưa hoạt động livestream bán hàng, kinh doanh qua mạng xã hội vào diện quản lý pháp lý.

Dự thảo luật cũng sẽ yêu cầu các sàn thương mại điện tử tăng cường trách nhiệm kiểm soát nguồn gốc hàng hóa, xử lý nghiêm hành vi kinh doanh hàng giả, hàng nhái; ứng dụng công nghệ số, mã hóa hóa đơn điện tử, truy xuất nguồn gốc qua QR code, áp dụng trí tuệ nhân tạo (AI) để phát hiện gian lận.

Ngoài ra, luật sẽ quy định cụ thể quyền và nghĩa vụ của các chủ thể tham gia thương mại điện tử, từ sàn giao dịch, nhà bán hàng, đơn vị vận chuyển đến ngân hàng thanh toán. Các hoạt động quảng cáo, khuyến mại trực tuyến cũng phải đảm bảo tính trung thực, rõ ràng, không gây nhầm lẫn cho người tiêu dùng.

Một điểm mới đáng chú ý là việc phân cấp, phân quyền cho địa phương tăng cường quản lý, giám sát hoạt động thương mại điện tử trên địa bàn, nhất là tại khu vực nông thôn, vùng sâu, vùng xa, nơi loại hình kinh doanh này đang phát triển nhanh nhưng tiềm ẩn không ít rủi ro.

Cùng với đó, các chế tài xử lý vi phạm sẽ được rà soát, bổ sung đủ mạnh, đặc biệt đối với các hành vi kinh doanh hàng giả, gian lận thương mại, lừa đảo qua mạng và lợi dụng livestream bán hàng để buôn lậu. Hoạt động thương mại điện tử xuyên biên giới cũng sẽ được đưa vào diện quản lý chặt chẽ, bảo đảm quyền lợi người tiêu dùng trong nước.

Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng trong môi trường số

Luật Thương mại điện tử sửa đổi không chỉ tập trung vào công tác quản lý mà còn đặc biệt chú trọng bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng trong môi trường số. Theo đó, người mua hàng trực tuyến sẽ có quyền yêu cầu doanh nghiệp công khai chính sách đổi trả, hoàn tiền, bồi thường thiệt hại và cung cấp đầy đủ thông tin về hàng hóa, nhà cung cấp.

Các sàn thương mại điện tử và đơn vị tổ chức livestream bán hàng sẽ phải chịu trách nhiệm liên đới nếu để xảy ra giao dịch gian lận, lừa đảo trên nền tảng của mình. Đồng thời, một hệ thống giải quyết khiếu nại trực tuyến sẽ được thiết lập, xử lý nhanh chóng, minh bạch các vụ việc phát sinh.

Luật cũng quy định bắt buộc các nền tảng thương mại điện tử phải triển khai công nghệ bảo vệ dữ liệu cá nhân, thông tin tài khoản khách hàng và áp dụng chế tài nghiêm với các hành vi “bán hàng đa cấp trá hình” qua môi trường mạng.

Dự thảo Luật Thương mại điện tử sửa đổi sẽ được trình Quốc hội xem xét tại kỳ họp cuối năm 2025, kỳ vọng tạo bước đột phá trong hoàn thiện thể chế cho kinh tế số, thương mại điện tử, nhất là trong bối cảnh Chính phủ đang đẩy mạnh thực hiện chương trình chuyển đổi số quốc gia.

Tuy nhiên, để luật thực sự đi vào cuộc sống hiệu quả, Thủ tướng yêu cầu các bộ, ngành, địa phương phải tăng cường năng lực quản lý, đặc biệt ở tuyến cơ sở; đồng thời đẩy mạnh ứng dụng công nghệ số trong quản lý thuế, hải quan, phòng chống buôn lậu và tổ chức tuyên truyền, phổ biến pháp luật về thương mại điện tử đến từng doanh nghiệp, người dân.

Việc hoàn thiện Luật Thương mại điện tử sửa đổi được kỳ vọng sẽ tạo lập hành lang pháp lý đồng bộ, minh bạch, thúc đẩy kinh tế số phát triển bền vững, bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng và thể chế hóa đầy đủ các chủ trương lớn của Đảng và các nghị quyết quan trọng của Bộ Chính trị trong giai đoạn mới.