Trong bối cảnh cuộc chiến công nghệ và thương mại vẫn chưa có dấu hiệu dừng lại, đại dịch Covid-19 tiếp tục diễn biến phức tạp và quan hệ ngoại giao căng thẳng, Mỹ và Trung Quốc dường như đều đang chuẩn bị cho sự "tách rời nhau". Tuy nhiên trên thực tế điều đó không hề dễ dàng.

Hôm 7/9, Tổng thống Trump đã khẳng định rằng: "Chúng ta sẽ đưa Mỹ trở thành một siêu cường sản xuất của thế giới, đồng thời chấm dứt sự phụ thuộc vào Trung Quốc một lần và mãi mãi. Khi đề cập đến từ "tách rời", đó là một từ thú vị. Chúng ta đã mất hàng tỷ USD và nếu chúng ta không làm ăn với họ, chúng ta sẽ không mất hàng tỷ USD như vậy".

Tổng thống Mỹ Donald Trump và Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình tại Hội nghị Thượng đỉnh G20 Osaka ở Nhật Bản năm 2019. Ảnh: Reuters

Trao đổi thương mại song phương giữa Mỹ và Trung Quốc đã giảm 15% trong năm 2019 sau khi Tổng thống Mỹ Donald Trump bắt đầu áp thuế lên hàng nhập khẩu Trung Quốc và Bắc Kinh thực hiện các biện pháp đáp trả. Trong khi đó, từ năm 2001 - 2018, trao đổi thương mại 2 nước tăng lên trung bình 11% hàng năm

Do ảnh hưởng của dịch Covid-19 và những cuộc chiến mới về tiếp cận thị trường nên hai nước trở nên căng thẳng, đứng trước bờ vực "chiến tranh lạnh".

Dù vậy, 2 nền kinh tế đối tác và cũng là đối thủ lớn nhất của nhau đều thấy khó có thể tách rời nhau mà không khiến bản thân bị tổn thất hoặc gián đoạn.

Các bất đồng của hai nước trong đó có những cáo buộc của Washington về các hành vi gián điệp và đánh cắp sở hữu trí tuệ từ Bắc Kinh. Mỹ cho rằng, Trung Quốc đang muốn thúc đẩy tiến bộ công nghệ và sự tham gia vào mạng lưới viễn thông nước ngoài, đây là mối đe dọa với Mỹ. Chính vì vậy, Mỹ  đã cấm các công ty Mỹ buôn bán linh kiện cho các công ty Trung Quốc, trong đó có tập đoàn viễn thông Huawei đứng đầu thế giới về công nghệ mạng không dây 5G.

Mỹ còn gỡ bỏ các ưu đãi thương mại đặc biệt với Hong Kong sau khi Trung Quốc thông qua luật an ninh quốc gia mới ở đặc khu hành chính. Phía Trung Quốc cũng bắt đầu rút thị phần khỏi thị trường chứng khoán Mỹ.

Hai bên liên tục cáo buộc trách nhiệm của nhau và đại dịch. Việc tỉnh Hồ Bắc của Trung Quốc phong tỏa sau khi dịch Covid-19 bùng phát tại Vũ Hán - một trung tâm công nghệ và thiệt bị tự động, đã khiến nhiều công ty trên thế giới có chuỗi cung ứng bị gặp khó khăn. Lưỡng đảng Mỹ đã kêu gọi các chính trị gia đưa việc sản xuất từ Trung Quốc về Mỹ. Nhưng điều này cũng chứng minh rằng họ phụ thuộc vào Trung Quốc nhiều như thế nào về thiết bị bảo hộ, chẳng hạn như khẩu trang.

Không có quá nhiều công ty Mỹ rút khỏi Trung Quốc dù có căng thẳng hai bên. Lý do là bởi ngoài việc Trung Quốc là công xưởng của thế giới thì nhiều sản phẩm do các công ty Mỹ sản xuất ở Trung Quốc cũng đang nhắm đến thị trường tại đây.

Tổng thống Trump đã dùng chính sách "Nước Mỹ trước tiên" để vào Nhà Trắng khi Chủ tịch Tập Cận Bình tăng cường sức mạnh quân sự, công nghệ và kinh tế của Trung Quốc. Tổng thống Trump đã tiến hành cuộc chiến thương mại trong 2 năm và triển khai các đòn về thuế. 

Cựu Phó Tổng thống Joe Biden, ứng viên đảng Dân chủ hồi năm 2016 vẫn khen ngợi về "tình bạn" với Chủ tịch Tập Cận Bình nhưng nay đã quay sang chỉ trích nhà lãnh đạo này. Còn ông Trump khẳng định sẽ thu hẹp mối quan hệ về kinh tế với Bắc Kinh. 

Theo International Business Times, việc tách rời 2 nền kinh tế Mỹ - Trung có thể gây tổn hại cho Bắc Kinh nhiều hơn là Washington. Cụ thể là có thể khiến tỷ lệ tăng trưởng hàng năm của Trung Quốc giảm xuống 3,5% vào năm 2030 thay vì mức dự báo hiện nay là 4,5%. Nếu Mỹ có thể thuyết phục các đối tác thương mại quan trọng khác tách rời khỏi Trung Quốc, gồm Nhật Bản, Hàn Quốc, Đức và Pháp, tỷ lệ tăng trưởng của Trung Quốc có nguy cơ giảm xuống 1,6% vào năm 2030.

Abishur Prakash, chuyên gia tại Trung tâm vì Sáng kiến Tương lai, một công ty tư vấn chiến lược tại Toronto, Canada nhận định, trung tâm của sự tách rời Mỹ - Trung nằm ở “mặt trận” công nghệ. Ông cho hay, Mỹ có thể tách rời khỏi Trung Quốc theo 2 cách: đầu tư vào thị trường nội địa, các sáng kiến ở Mỹ hoặc thuyết phục các đồng minh. 

Abishur Prakash nói:  "Từ công nghệ sẽ dẫn tới địa - chính trị. Ấn Độ và Nhật Bản cũng đang tách rời khỏi Trung Quốc. Những ý tưởng như toàn cầu hóa đang bị dỡ bỏ. Bây giờ, tất cả các quốc gia sẽ đặt bản thân lên trước".

"Về lý thuyết, điều này là có thể nhưng thực tế sẽ diễn ra khó khăn hơn nhiều. Tuy nhiên, mọi thứ đang diễn ra nhanh hơn so với dự tính. Chẳng hạn, Nhật Bản đang chuẩn bị hỗ trợ cho các công ty nước này dịch chuyển từ Trung Quốc sang Ấn Độ. Việc nhắm vào Tik Tok và tập đoàn công nghệ Huawei gần đây cũng cho thấy phương Tây, dẫn đầu là Mỹ, không muốn trở nên phụ thuộc vào công nghệ Trung Quốc".

"Nếu Trung Quốc bắt đầu nhằm vào các công ty công nghệ phương Tây, cấm các sản phẩm hoặc buộc họ tuân theo các quy định mới, Bắc Kinh sẽ chỉ đẩy nhanh quá trình tách rời diễn ra nhanh hơn. Đó có lẽ không phải lợi ích kinh tế của Trung Quốc. Tuy nhiên, kể cả Trung Quốc không làm gì, Mỹ vẫn đang nỗ lực tách rời khỏi Trung Quốc bằng mọi cách. Tình hình này giống như một ván cờ vua, Mỹ đã đi quân hậu nhưng Trung Quốc thì chưa cả dịch chuyển quân tốt", Abishur Prakash nói cho biết thêm.