"Ngàn năm sênh phách": Hành trình nghệ thuật bảo tồn di sản ca trù của NSND Việt Hương

Tại Hội nghị Nữ khoa học lần thứ IV ở Huế, NSND Việt Hương đã giới thiệu bộ phim tài liệu "Ngàn năm sênh phách", một dự án tâm huyết được chị thực hiện bằng nguồn kinh phí cá nhân.

Sự kiện này không chỉ khẳng định vị thế của NSND Việt Hương trong giới trí thức và nữ khoa học, mà còn cho thấy "Ngàn năm sênh phách" là một tác phẩm nghệ thuật được dày công kiến tạo, chắt chiu từ kho tàng di sản văn hóa dân tộc.

Bộ phim không chỉ phản ánh những thăng trầm của ca trù mà còn thể hiện niềm trăn trở sâu sắc về quá khứ, về văn hóa truyền thống, góp phần quan trọng quảng bá giá trị của loại hình nghệ thuật độc đáo này.

Điểm mạnh của "Ngàn năm sênh phách" nằm ở cách tiếp cận vấn đề một cách khoa học và đầy tính nghệ thuật. NSND Việt Hương đã khéo léo lồng ghép các thông tin lịch sử, nguồn gốc, sự phát triển và cả những giai đoạn thăng trầm của ca trù qua các triều đại.

Từ những hình thức sơ khai như hát đào nương thời Lý, đến sự hưng thịnh của hát cửa đình từ thế kỷ XVII đến đầu thế kỷ XX, và sự giao thoa giữa ca trù với văn chương, thi ca vào cuối thế kỷ XVIII đầu thế kỷ XIX, tất cả đều được tái hiện một cách sinh động và hấp dẫn thông qua khối lượng tư liệu đồ sộ, sự kết hợp hài hòa giữa cảnh quay thực tế, hình ảnh tư liệu quý giá mà NSND Việt Hương đã tích góp trong rất nhiều năm, phỏng vấn sâu sắc và tái hiện lịch sử bằng hình ảnh người đóng minh họa cùng với các nghệ nhân ca trù.

Đặc biệt, bộ phim không chỉ dừng lại ở việc tái hiện lịch sử, mà còn đi sâu vào phân tích các yếu tố cấu thành nên nghệ thuật ca trù, như các thể cách hát, mối liên hệ giữa ca trù với văn chương, lễ hội, phong tục tập quán của dân tộc. Qua đó, người xem có thể hiểu rõ hơn về giá trị văn hóa, nghệ thuật và ý nghĩa xã hội của ca trù trong đời sống tinh thần của người Việt.

Là di sản văn hóa phi vật thể của nhân loại, Ca trù là thể loại hát thơ, hát thính phòng đặc trưng văn hóa của dân tộc Việt Nam với nhiều tên gọi như hát ả đào, hát cô đầu, hát nhà tơ... và gắn liền với văn chương, lễ hội, phong tục tập quán của dân tộc Việt Nam. Bởi thế, đây là loại hình nghệ thuật biểu diễn cổ truyền mang trong mình cả lịch sử nghìn năm, vừa mang chức năng nghi lễ, vừa là một thú chơi tao nhã; vừa phổ biến ở chốn dân gian, lại vừa vào đến cung vua phủ chúa cao sang”.

NSND Việt Hương đã khắc họa Ca trù trong nhiều chiều kích không gian và thời gian. Nền tảng về âm nhạc, điện ảnh và kinh nghiệm làm phim đã giúp NSND Việt Hương gửi gắm thông điệp sâu sắc về giá trị di sản, về loại hình nghệ thuật diễn xướng dân gian góp phần kiến tạo bản sắc văn hóa dân tộc.

Xem phim, người xem thấy được tâm huyết của người thực hiện về di sản văn hóa ca trù của Việt Nam.

NSND Việt Hương, trong những chia sẻ tâm huyết về công cuộc bảo tồn ca trù, đã trân trọng nhắc đến những đóng góp to lớn của nghệ nhân Quách Thị Hồ, người được vinh danh bởi Hội đồng Âm nhạc Quốc tế UNESCO và Viện Nghiên cứu Quốc tế Âm nhạc vì những cống hiến đặc biệt trong việc gìn giữ di sản âm nhạc truyền thống quý giá này.

NSND Việt Hương
NSND Việt Hương

Bên cạnh đó, NSƯT Bạch Vân cũng được NSND Việt Hương ca ngợi vì những nỗ lực vượt khó, tiên phong thành lập câu lạc bộ ca trù đầu tiên tại Thủ đô sau một thời gian dài vắng bóng. NSND Việt Hương phấn khởi cho biết: "Không chỉ riêng Thủ đô Hà Nội, mà ở khắp các tỉnh thành, những nơi xưa kia ca trù từng bén rễ, phong trào đều phát triển trở lại. Hải Phòng là một điểm sáng với nhóm ca trù hoạt động thường xuyên tại đình cổ Hàng Kênh, tạo được tiếng vang rất tốt. Nhiều CLB ca trù đã lần lượt ra đời, như một cố gắng tiếp nối cái dòng mạch phát triển đã vô tình bị cắt đứt giữa chừng”.

Theo NSND Việt Hương, sự hồi sinh mạnh mẽ này chính là minh chứng cho thấy ca trù vẫn sống mãi với thời gian.

Với sự đầu tư kỹ lưỡng về nội dung, hình ảnh và âm thanh, bộ phim đã góp phần quan trọng vào việc bảo tồn, quảng bá và lan tỏa giá trị của ca trù đến với công chúng, đồng thời khẳng định tâm huyết và tài năng của NSND Việt Hương trong việc gìn giữ và phát huy bản sắc văn hóa dân tộc.

NSND Việt Hương sinh năm 1964, bà tốt nghiệp thạc sĩ Điện ảnh Truyền hình tại trường Đại học Sân khấu – Điện ảnh Hà Nội và từng tốt nghiệp khoa Nhạc cụ cổ truyền tại Nhạc viện Hà Nội.Trong thời gian hoạt động nghệ thuật, bà từng nhận về nhiều giải thưởng danh giá ở thể loại phim tài liệu và phim ca nhạc gồm 7 giải Vàng, 7 giải Bạc và 2 giải Xuất sắc nhất do khán giả bình chọn. Trong đó có thể kể tới giải Cánh diều vàng năm 2009 cho phim "Thuở bình minh tân nhạc" hay trước đó là giải Bông sen Bạc cho phim "Người viết cảm tử quân" tại Liên hoan phim Việt Nam năm 1999, và nhiều giải Vàng cho phim ca nhạc tại các liên hoan Truyền hình toàn quốc.

- Phim "Ngàn năm sênh phách" đã được Giải thưởng Văn học Nghệ thuật Thủ đô;  Phim đã được chọn chiếu quảng bá tại 2 Liên hoan phim quốc tế: Liên hoan phim quốc tế Châu Á tại Đà Nẵng lần thứ II (DANIFFII ) tháng 7/2024 và Liên hoan phim quốc tế Hà nội lần thứ VII ( HANIFF VII) tháng 11/2024.

Nguyệt Nhi

NSND Thúy Cải cùng các liền anh, liền chị mang Quan họ đến với Thủ đô

NSND Thúy Cải cùng các liền anh, liền chị mang Quan họ đến với Thủ đô

Một không gian văn hóa dành riêng cho Quan họ, đậm chất Kinh Bắc sẽ xuất hiện tại Hà Nội với sự góp mặt NSND Thúy Cải cùng liền anh, liền chị.