Các nhà cổ sinh vật học tại Nhật Bản và Đức mới đây đã phát hiện một số lượng lớn hóa thạch của hơn 1.000 loài chân đầu khi phân tích một khối đá có niên đại khoảng 100 triệu năm tuổi.

Trong 263 mẫu hóa thạch loài mực được phát hiện, các nhà khoa học đã nhận diện được 40 loài mực cổ đại hoàn toàn chưa từng thấy trước đây.

Một lớp mẫu sau quá trình chụp cắt lớp mài hé lộ khoảng 1.000 mỏ loài chân đầu ẩn bên trong.

“Kích thước và số lượng của những con mực cổ đại này cho thấy chúng là những loài bơi lội chủ lực dưới đại dương, vượt trội hơn cả cá và loài cúc đá”, nhà cổ sinh vật học Shin Ikegami thuộc Đại học Hokkaido, tác giả chính của nghiên cứu, nhận định. “Một số mẫu mực có kích thước lớn bằng cá, thậm chí còn to hơn cả những con cúc đá điển hình”.

Phát hiện này đã thách thức những giả định trước đây của giới khoa học khi cho rằng loài mực chỉ thực sự bùng nổ sau sự kiện tuyệt chủng cuối kỷ Phấn trắng cách đây 66 triệu năm.

Thông thường để tạo thành hóa thạch, các bộ phận cơ thể cần nhiều thời gian để phân hủy. Các hóa thạch phổ biến hầu hết chỉ lưu lại những phần cứng như vỏ, xương, móng vuốt hoặc răng.

Mực là sinh vật với cơ thể hầu hết là các mô mềm, rất khó hóa thạch. Một ngoại lệ duy nhất là cấu trúc chiếc mỏ chitin cứng nằm trong miệng của chúng. Theo các chuyên gia, hóa thạch mỏ mực được xem là dẫn chứng quan trọng trong việc tìm hiểu nguồn gốc xuất hiện và quá trình tiến hóa của loài chân đầu, nhóm động vật gồm bạch tuộc, ốc anh vũ và mực nang, trong suốt 500 triệu năm tồn tại trên Trái đất.

Sơ đồ giải thích cách thức hoạt động của kỹ thuật khai quật hóa thạch kỹ thuật số.

Trước đây, các nhà khoa học chỉ tìm thấy duy nhất một mỏ mực hóa thạch. Tuy nhiên, nhiều hóa thạch nhỏ hơn vẫn bị “khóa kín” trong các khối đá hỗn tạp, khó tiếp cận bằng các phương pháp truyền thống.

Để giải mã kho tàng này, nhóm nghiên cứu đã sử dụng phương pháp chụp cắt lớp mài, một kỹ thuật mài mỏng dần dần mẫu đá, chụp ảnh từng lớp siêu mỏng với độ phân giải cao. Sau đó, dữ liệu được kết hợp để dựng lại mô hình 3D chi tiết của hóa thạch bên trong. Dù mẫu vật ban đầu bị phá hủy, kết quả thu được là những hình ảnh sống động về các di tích sinh vật bị chôn vùi suốt hàng trăm triệu năm.

Các mỏ mực mới phát hiện có kích thước nhỏ và mỏng đáng kinh ngạc, dài trung bình chỉ 3,87 milimet, chỉ bằng khoảng 6% kích cỡ mỏ mực hóa thạch duy nhất được biết đến trước đây. Theo phát hiện của các nhà khoa học, độ dày tối thiểu của những chiếc mỏ này chỉ dưới 10 micromet.

“Kết quả này cho thấy rất nhiều vi hóa thạch mực đã bị ẩn giấu trong các mẫu đá, và chúng ta chỉ bắt đầu nhận diện chúng nhờ các công nghệ hiện đại”, nhóm nghiên cứu cho biết.

Một số hóa thạch mỏ mực được tìm thấy trong mẫu đá.

Dựa trên dữ liệu thu thập được, các nhà khoa học kết luận rằng số lượng loài mực ở kỷ Phấn trắng có thể đã vượt xa cả cá và cúc đá, và sự đa dạng hóa của chúng đã thực sự bùng nổ vào khoảng 100 triệu năm trước.

“Những phát hiện này làm thay đổi mọi thứ chúng ta từng nghĩ về hệ sinh thái biển trong quá khứ”, nhà cổ sinh vật học Yasuhiro Iba, đồng tác giả nghiên cứu, nhận định. “Loài mực nhiều khả năng là những sinh vật tiên phong, đặt nền móng cho sự thống trị của các loài bơi lội nhanh và thông minh trong đại dương hiện đại”.